کشورهای غربی سخت مشغول مسلح سازی اوکراین با توپخانههای مدرن هستند که هویتزر خودکشش انگلیسی AS90 نیز یکی از آنهاست.
در حال حاضر توپخانه به یکی از اصلیترین تسلیحات مورد استفاده در جنگ اوکراین بدل شده و طرفی که قدرت آتش بالاتر و انعطاف عملیاتی بیشتری داشته باشد، برگ برنده در دستان اوست. کشورهای پشتیبان اوکراین نیز با بررسی این نبرد که اکنون ماه دوم آن به اتمام میرسد، به این نتیجه رسیدند که بایستی توپخانههای بیشتری برای اوکراین بفرستند تا با ایجاد آتش پشتیبانی از نیروهای مدافع، بتوانند نیروهای متجاوز را عقب رانده و خاک خود را باز پس گیرند.
به تازگی هلند اعلام کرد که قصد دارد هویتزرهای خودکشش زرهی PzH 2000 را برای اوکراینیها ارسال کند. بریتانیا نیز تقریبا یک ماه پیش اعلام کرد قصد دارد برای اوکراین توپخانه دوربرد ارسال کند و حال خبر آمد که به زودی 20 عراده AS90 به همراه 4500 گلوله توپ برای اوکراینیها میفرستند. البته از همان ابتدا مشخص بود بریتانیاییها AS90 را در نظر دارند، زیرا تنها توپخانه موجود در ارتش بریتانیاست و نیروهای مسلح جزیره 179 عراده از آن را در خدمت دارند.
ارسال هویتزر AS90 اوکراین را به دومین دارنده چنین سامانهای بدل میسازد، زیرا بریتانیا آن را به هیچ کشور خارجی نفروخت. این هویتزر خودکشش زرهی در سال 1993 وارد خدمت در ارتش بریتانیا شد و قرار است تا سال 2032 میلادی، از خدمت کنار گذاشته و به احتمال زیاد K9A2 تندر ساخت کره جنوبی جایگزین آنها میشود که مجددا خودکشش است و شاهی زرهی مجهز به شنی (زنجیر) دارد. البته انتخاب نهایی ارتش بریتانیا همچنان مشخص نشده است.
و اما AS90 که با نام Braveheart (بریو هارت؛ به معنی شجاع دل) شناخته میشود، شناسهاش در در نیروهای مسلح بریتانیا L131 است. این هویتزر توسط کمپانی انگلیسی VSEL طراحی و تولید شد که البته با خرید این کمپانی در سال 1995 توسط کمپانی هوافضا، امنیتی و دفاعی انگلیسی BAE Systems، امتیازش به آن رسید. البته BAE نیز در نهایت سال 2007 کمپانی VSEL که تا پیش از آن یک زیرشاخه مستقل بود را کاملا منحل کرد و نام خود را روی آن گذاشت.
این هویتزر با 45 تن وزن، 9.07 متر طول، 3.5 متر پهنا و 2.5 متر ارتفاع، در مقایسه با PzH 2000 کوچکتر و سبکتر است که این امر سبب آسانتر بودن جابجایی به خصوص از طریق هوایی و همچنین بازیابی رزمی خودرو در صورت آسیب دیدن میشود. 20 عراده AS90 که بریتانیا قصد اهدا دارد در مجموع 900 تن وزن خواهند داشت که اگر از ادوات مستقر در اروپا استفاده شود، با خودروی تانکبر و قطار و اگر از جزیره ارسال شوند، نخست با کشتی به قاره اروپا میرسند.
این هویتزر برای حفاظت از سرنشینان و مقاومت بالا در میدان نبرد، دارای شاسی زرهی است تا در مقابل گلولههای سنگین ضد زره و ترکش بقاپذیری بالایی داشته و در نزدیکی درگیریها و خط مقدم نیز اقدام به پشتیبانی از نیروها و اجرای آتش کند. یک دلیل وزن کمترش این است که زرهاش ضخامت کمتری نسبت به مدل آلمانی دارد؛ در حالی که قطر زره فولادی PzH 2000 در بیشترین حالت به 2 سانتیمتر میرسد، بیشترین قطر زره فولادی AS90 برابر 1.7 سانتیمتر است.
هویتزر دارای سیستم اعلام حریق و آتش خاموش کن خودکار است تا در صورت بروز کوچکترین آتش سوزی در فضای داخلی، سریعا آن را خاموش کند. حفاظت NBC و تصفیه هوا برای کابین نیز دیگر قابلیتهای آن هستند تا در محیطهای آلوده به مواد رادیواکتیو، شیمیایی و بیولوژیکی نیز عملیات کند. همچنین دارای یک ژنراتور برق است تا در حالت ایستا، برق مورد نیاز سامانههای الکتریکی خود را تامین کند؛ بدینترتیب اثر حرارتی، صوتی و مصرف سوخت کاهش مییابد.
همچون همکلاس آلمانی، AS90 نیز یک توپ هویتزر 155 میلیمتری دارد که روی برجکی با موتور الکتریکی و قابلیت چرخش 360 درجه سوار است؛ البته این برجک دارای قابلیت چرخش دستی نیز میباشد تا در صورت بروز مشکل در سیستم الکتریکی، امکان چرخش برجک و اجرای آتش حفظ شود. این توپ همچنین از زاویه منفی 5 تا مثبت 70 درجه در محور عمود حرکت کرده و تمام مهمات 155 میلیمتری موجود، اعم از هدایتی و غیرهدایتی را شلیک میکند.
بارگذاری توپ پس از هر شلیک به صورت خودکار توسط گلولهگذار خودکار انجام میشود و به لطف آن هویتزر میتواند در حالت زنجیرهای و اضطراری، کمتر از 10 ثانیه 3 گلوله شلیک کند که البته این کار فشار زیادی به لوله توپ وارد کرده و نمیتوان برای مدت طولانی به این روش اجرای آتش کرد. نواخت آتش آن 6 گلوله در دقیقه برای 3 دقیقه و 2 گلوله در دقیقه برای آتش طولانی و مداوم است. هویتزر 48 گلوله دارد که 31 عدد در خشاب گلولهگذار و مابقی در شاسی هستند.
برد آتش توپ Braveheart بسته به نوع مهمات دارد که برای گلوله عادی 30 و برای گلوله دارای موتور راکتی تا 40 کیلومتر میرسد. انواع گلولههای هدایت ماهوراهای نظیر اکسکالیبور و ولکانو، مهمات هدایت لیزری مانند کوپرهد، گلولههای هدایت فروسرخ همچون بونس و اسمارت قابلیت شلیک شدن از این توپ را دارند. البته از بین مهمات مذکور، تا اینجای کار تنها M982 اکسکالیبور در اختیار اوکراینیها قرار میگیرد که از آمریکا تحویل گرفتهاند و کانادا نیز قصد ارسال دارد.
علاوه بر این هویتزر 10 پرتابگر نارنجک دودزا نیز دارد که هر طرف از توپ 5 عدد از آنها قرار گرفتهاند تا در مواقع نیاز با ایجاد پرده دود، تحرکات هویتزر و نیروهای خودی را مخفی و مانع از قفل لیزری موشک ضد تانک و یا هدف گیری بصری راکت ضد زره شوند. روی برجک همچنین یک تیربار چندمنظوره 7.62 میلیمتری و یا یک تیربار سنگین 12.7 میلیمتری قرار دارد که برای دفاع از خود در برابر اهداف زمینی و هوایی است؛ هویتزر هزار گلوله برای تیربار خود دارد.
هر عراده AS90 پنج خدمه دارد که که شامل راننده، فرمانده، توپچی و دو گلوله گذار میشود. البته گلوله گذاری به صورت خودکار انجام میشود و وظیفه این دو نفر بارگذاری مجدد خزانه پس از خالی شدن آن با استفاده از مهمات همراه خودروی پشتیبانی و همچنین اجرای آتش در حالت دستی است؛ این سناریو میتواند به انتخاب خدمه و یا در صورتی که سیستم الکتریکی از کار افتاده باشد صورت گیرد تا هویتزر زمینگیر نشود و حتی بدون داشتن برق در سیستم نیز فعال بماند.
عقب شاسی در طرفین درب اصلی، دو محفظه حمل و ذخیره سازی بزرگ با حفاظت زرهی قرار دارد که میتوان تجهیزات مختلف نظیر ابزار تعمیر و نظافت را درون آن قرار داد. علاوه بر این 5 محفظه کوچک دیگر نیز با آرایش 3 عدد در سمت راست و 2 عدد در سمت چپ برجک قرار دارد که هر کدام مختص یکی از خدمه برای حمل سلاح و یا هر نوع بار و تجهیزات جانبی دیگر است. سه درب خروج اضطراری کوچک نیز، یکی در سمت چپ و دو عدد بالای برجک قرار دارند.
رانش توسط موتور دیزل 8 سیلندر توربو شارژ مدل VTA-903T-660 ساخت کمپانی آمریکایی کامینز تامین شده و 660 اسب بخار قدرت دارد. سیستم انتقال قدرت دارای گیربکس اتوماتیک با 4 دنده به جلو و 2 دنده برای حرکت به عقب است که میتوان آن را ظرف مدت 1 ساعت در میدان نبرد تعویض کرد. فنربندی آن از نوع هیدروپنوماتیک با قابلیت تنظیم ارتفاع شاسی بوده و کفشکهای شنی به منظور تعویض سریع و آسیب نرساندن به آسفالت از نوع لاستیکی هستند.
موتور نسبت رانش به وزن 14.67 اسب بخار برای هر تن را فراهم میکند که در مقایسه با PzH 2000 کمتر است و از نظر چالاکی و تحرک در مرتبهای بعد از آن قرار میگیرد. با این حال به هویتزر چابکی لازم را میدهد و خدمه میتوانند به سرعت در یک نقطه مستقر شده و پس از شلیک، ظرف مدت کوتاهی مجددا آماده ترک محل شود تا از آتش ضد آتشبار دشمن فرار کنند. از زمان توقف، آماده شدن برای شلیک و سپس جمع کردن توپ برای حرکت مجموعا 1 دقیقه زمان میبرد.
حداکثر سرعت خودرو به 55 کیلومتر بر ساعت روی آسفالت میرسد و با یک بار سوختگیری قادر است مسافتی به طول 420 کیلومتر را طی کند. AS90 میتواند از مانعی تا ارتفاع 0.9 متر یا گودالی به عمق 2.8 متر عبور کند. بدون آماده سازی نیز میتواند از رودخانه با عمق 1.5 متر رد شود که با نصب اسنورکل برای تنفس موتور، از عمق بیشتر نیز گذر میکند. از شیب 54 درجه بالا رفته و در مسیر نامتوازن با شیب یک طرفه 22.5 درجه نیز بدون مشکل حرکت میکند.
این هویتزر دارای یک رادار پشت توپ است تا سرعت دهانه را اندازه گرفته و اطلاعات را به کامپیوتر بالستیک بفرستد. اطلاعات موقعیت هویتزر و هدف با استفاده از سیستم هدایت داخلی و هدایت ماهوارهای در کنار دیگر اطلاعات جمع آوری شده توسط سنسورهای دیگر نظیر سنسور جهت و سرعت باد، رطوب و همچنین سنسور شرایط جوی به کامپیوتر ارسال میشود تا جهت و زاویه توپ برای شلیک دقیق به سمت هدف را محاسبه و به سیستم مدیریت آتش بفرستد.
سیستم مدیریت آتش AS90 این توانایی را دارد تا اطلاعات هدف را از نیروهای خودی دریافت کرده و پس از محسابه دقیق زاویه و جهت توپ، گلوله متناسب با هدف مورد نظر را درون توپ بارگذاری و فیوزش را برای انفجار در هوا و یا پس از برخورد تنظیم، سپس نشانه روی را به صورت خودکار انجام داده و شلیک کند. تمامی این مراحل به صورت کاملا اتوماتیک بدون دخالت انسان صورت میگیرد. البته قابلیت عملکرد در حالت نیمه خودکار و یا تماما دستی را نیز دارد.
راننده برای دیدن بیرون دارای سیستم اپتیکی پریسکوپی با قابلیت تصویرسازی فروسرخ به منظور دید در شب و از بین مه، دود و غبار است. برجک الکترواپتیکال دیگری با دوربین تلویزیونی، تصویرساز فروسرخ و نشانهگذار و فاصله یاب لیزری نیز بالای برجک قرار دارد که برای پایش محیط در شب و روز و همچنین شلیک مستقیم تا برد 2 کیلومتر است و فرمانده و توپچی به آن دسترسی دارند. خدمه گلوله گذار نیز سامانه مختص خود برای مشاهده وضعیت و نوع گلولهها را دارند.
به خدمت گیری این تسلیحات فوق سنگین توسط نیروهای اوکراینی توان توپخانهای آنها را به شدت افزایش میدهد و در ترکیب با گلولههای هدایتی اکسکالیبور، قادرند تا ضربات سهمگینی به ارتش روسیه وارد کنند. هویتزرهای خودکشش زرهی AS90 پیشتر در جنگهای بوسنی، کوزوو و جنگ سال 2003 علیه عراق حضور داشتند و توانمندی بالای خود را با کارنامهای بسیار درخشان در میدان نبرد با شرایط جوی و جغرافیایی مختلف با قدرت به اثبات رساندند.