سامانه پدافند خودکشش گپارد از جمله تسلیحاتی است که برلین قصد دارد برای مدافعان اوکراینی ارسال کند که در ادامه به معرفی کامل آن میپردازیم.
برای نخستین بار دولت اولاف شولتز تصمیم به ارسال سلاح سنگین برای اوکراینیها گرفت. تا پیش از این آلمان تنها سلاحهای انفرادی برای اوکراین ارسال کرده بود و حال قصد تغییر رویه دارد. در این مدت انتقادات زیادی به دولت آلمان وارد شده، چرا که از کمک موثر به اوکراین خودداری و مخالف تحریم نفت و گاز روسیه است. در زمینه تسلیحاتی نیز به اندازه دیگر اعضای ناتو از اوکراین حمایت نکرد. آلمان تازگی تغییر سیاست داده و قصد ارسال سامانه گپارد (چیتا) را دارد.
گپارد از سال 1965 تا 1973 توسط کمپانی آلمانی کراوس مافی وگمن طراحی و توسعه یافت و از 1976 همزمان با شروع تولید، وارد خدمت در ارتش آلمان غربی شد. تا 1980، شمار 589 عراده برای آلمان، بلژیک و هلند تولید شد. گپارد در طول خدمت بارها مورد بهسازی و ارتقا به ویژه در زمینه سیستمهای الکترونیکی قرار گرفت. امروزه هر 3 کشور گپارد را از خدمت خارج بخشی از آنها را به برزیل، رومانی، شیلی، اردن دادند. قطر نیز در 2020 امتیاز تولید 15 عراده را دریافت کرد.
50 سامانه گپارد که آلمان قصد اهدا به اوکراین را دارد، از مجموع 94 عرادهای هستند که به صورت ذخیره در انبارها نگهداری میشوند؛ آلمان در ابتدا 420 دستگاه گپارد داشت. هلند نیز 95 گپارد تحویل گرفت که هم اکنون در انبار نگهداری میشوند. این سامانهها برای درگیری با جنگندهها و خصوصا هلیکوپترهای روسی که برای در امان ماندن از گزند سامانههای پدافند موشکی اوکراینیها مجبور به پرواز در ارتفاع پست هستند، سلاحی بسیار موثر، مناسب و مرگبار به شمار میروند.
همچنین توان درگیری با پهپادها و موشکهای کروز را دارد. تحویل گپارد به ارتش اوکراین این امکان را فراهم میکند تا با استقرار آن در نقاط با اهمیت، در صورت حمله موشکی، به شکل موثری با آنها مقابله کنند. خودکشش بودن سامانه یک حسن آن است که این اجازه را میدهد تا آن را سریعا به هر نقطهای منتقل و ظرف چند دقیقه مستقر کرد. چندی پیش فیلمی از حمله دو موشک کالیبر روسی منتشر شد که سامانه مناسبی همچون گپارد برای مقابله با آنها نبود.
گپارد زره پوش است تا بتواند ضمن استقرار در یک نقطه، همراه کاروان موتوری و ستونهای تانک نیز حرکت و در صورت حمله هوایی از آنها محافظت کند. همچنین میتواند در خط مقدم مستقر شده و به مقابله به حملات موشکی و هوایی بپردازد. به همین دلیل بایستی زره پوش باشد. شاسی گپارد بر اساس شاسی تانک لئوپارد 1 است و از راننده محافت بالایی میکند. برجک زرهی نیز در برابر گلولههای کالیبر سنگین و همچنین ترکش از فرمانده و توپچی حفاظت میکند.
برجک دو توپ خودکار 30 میلیمتری KDA ساخت کمپانی سوئیسی اورلیکن دارد که هر کدام 320 گلوله ضد هوایی و 20 گلوله ضد زره (برای اهداف زمینی) درون خشاب خود دارند. توپها انواع گلولههای ضد هوایی شامل به شدت انفجاری و آتش زا، رسام، ترکشزا و… را شلیک میکنند. نواخت آتش هر توپ 550 گلوله در دقیقه و برد آتش آنها حداکثر 12 کیلومتر است. برجک پایدار کننده دو محوری دارد تا روی سطوح ناهموار و هنگام حرکت نیز با ثبات بماند.
برجک پذیرای توپچی و فرمانده است و موتوری که آن را 360 درجه میچرخاند از نوع الکتریکی است. در حالت سکون، برق مورد نیاز سیستمهای الکترونیکی و برجک توسط یک ژنراتور 4 سیلندر با توان 40 هزار وات ساخت بنز تامین میشود که از انواع سوختهای فسیلی تغذیه و نسبت به موتور اصلی اثر حرارتی، صوتی و مصرف سوخت کمتری دارد. ناگفته نماند موتور حرکت توپها نیز الکتریکی است و آنها را از زاویه منفی 10 تا مثبت 85 درجه بالا و پایین میبرد.
عقب برجک رادار جستجوی باند S با برد 15 کیلومتر قرار دارد که ضمن چرخش 360 درجه، پوشش کامل دارد و وظیفه آن کشف اهداف است. پس از کشف هدف و ارسال موقعیتش به سیستم کنترل آتش، برجک به سمت آن چرخیده و توپها توسط رادار تعقیب باند Ku با برد 15 کیلومتر که جلوی برجک قرار دارد کنترل و هدایت میشود. در نسخه هلندی رادار جستجو و تعقیب به ترتیب باند X و X/Ka بوده و از فاصلهیاب لیزری که نسخه آلمانی دارد نیز خبری نیست.
رادار جستجو قابلیت تشخیص دوست از دشمن را نیز دارد و در صورتی که هواگرد کشف شده دوست باشد، اقدامی انجام نمیدهد اما در صورتی که دشمن باشد اطلاعات را برای سیستم کنترل آتش میفرستد. این اطلاعات شامل مختصات جغرافیایی و فاصله هدف هستند. این رادار قابلیت فعالیت و کشف هنگام حرکت را نیز دارند. در مواقعی که نیازی به جستجوی محیط نباشد نیز هر دو رادار جمع میشوند تا ضمن کاهش ارتفاع کلی، دیش آنها از آسیبهای احتمالی حفظ شود.
این خودرو سیستم دید در شب و قابلیت دید از بین مه، دود و غبار دارد تا در هر ساعت از شبانه روز و هر وضعیت آب و هوایی به انجام عملیات بپردازد و چه در حالت ایستا و چه در حال حرکت با دشمن درگیر شود. هر طرف برجک 4 تا 6 پرتابگر نارنجک دودزا به منظور مخفی کردن تحرکاتش از دید دشمن و ممانعت از قفل لیزی و هدف گیری چشمی دارد. طی یکی از ارتقاها، این امکان نیز فراهم شد که در کنار هر توپ، دو موشک استینگر (مجموعا 4 تیر آماده شلیک) نصب کرد.
سیستم کنترل آتش پس از دریافت موقعیت هدف و قفل کردن رادار تعقیب روی آن، کار درگیری با هدف را به صورت خودکار انجام داده و بدون نیاز به دخالت انسان، خود دست به شلیک و تغییر زاویه و جهت توپها و همچنین نواخت آتش برای شکار هدف مورد نظر میزند. البته این اقدامات به صورت دستی نیز صورت پذیر هستند، اما در حالت خودکار دقت و سرعت بالاتر است. نوک هر توپ سنسور سرعت دهانه وجود دارد تا هدایت آتش با دقت بسیار بالا انجام شود.
یک موتور چند سوختی مدل MB 838 Ca M500 با 830 اسب بخار توان ساخت کمپانی آلمانی MTU وظیفه تامین نیروی محرکه گپارد را بر عهده دارد. سیستم انتقال قدرت و شنی (زنجیر) مشابه تانک لئوپارد 1 است و 4 دنده برای حرکت به جلو 2 دنده عقب دارد. کفشکهای شنی از نوع لاستیکی هستند که امکان تعویض آنها آسان بوده و هنگام حرکت روی آسفالت، آن را تخریب نکنند. سیستم جذب شوک زنجیر و همچنین تبدیل گشتاور نیز از نوع هیدرولیکی هستند.
موتور 10 سیلندر آن نسبت رانش به وزن 17.5 اسب بخار به ازای هر تن را فراهم میکند که سبب چابکی و توان تحرک بالای گپارد میشود. بیشینه سرعت این زره پوش روی آسفالت 65 کیلومتر بر ساعت است و با یک بار سوخت گیری مسافتی به طول 550 کیلومتر را میپیماید. از مسیری با شیب 54 درجه بالا رفته و از موانعی به ارتفاع 1.15 متر عبور میکند. همچنین قابلیت گذر از گودال 3 متری، رودخانه 2.5 متری و مسیر نامتوازن با شیب یک طرفه 27 درجه را نیز دارد.
سامانه پدافند هوایی خودکشش گپارد سیستم تصفیه هوا و حفاظت NBC به منظور محافظت از خدمه برای انجام عملیات در محیطهای آلوده به مواد شیمیایی، رادیواکتیو بیولوژیکی دارد. همچنین به سیستم تهویه مطبوع مجهز است تا در هوای سرد و گرم نیز خدمه بدون مشکل فعالیت کنند. طول کلی سامانه 7.68 متر و پهنایش نیز 3.71 متر است. ارتفاع آن تا بالای برجک 3.29 متر است که پس از بر افراشته شدن رادار جستجو به 4 متر میرسد. وزن خودرو نیز 47.5 تن است.
این سامانه همانطور که در ابتدا اشاره شد برای مقابله با هواگردهای کم ارتفاع بسیار مناسب است. برد آتش موثر توپهای آن 6 کیلومتر و حداکثر برد آتش به 12 کیلومتر میرسد. گپارد در ابتدا با هدف مقابله با هلیکوپترهای تهاجمی روسیه طراحی و تولید شد. تاکنون نزدیک به 20 هلیکوپتر تهاجمی روسی در اوکراین سرنگون شدهاند و ورود گپارد به میدان نبرد میتواند این آمار را افزایش دهد. ضمن اینکه سبب فراهم آوردن دفاعی موثر در برابر موشکهای کروز نیز میشود.