همه ما میدانیم که تمدن مایاها سالهاست که منقرض شده است، اما دلیل این اتفاق، غمانگیزتر و ترسناکتر از تصورتان است.
محققان به 800 سال پیش برگشتهاند و با بررسیهای خود به این نتیجه رسیدهاند که مایاپان – پایتخت فرهنگ و سیاست مردم مایا در شبه جزیره یوکاتان در قرن 13 و 14 میلادی – احتمالا به دلیل خشکسالی دچار فروپاشی شده است.
به گفته محققان، این خشکسالی منجر به درگیریهای داخلی میشود که به نوبه خود، فروپاشی سیاسی تمدن مایاها را به همراه میآورد. پس از آن، مردم به سمت سکونتگاههای کوچکتر و امنتر عقب نشینی کردند.
تحقیقات جدید علاوه بر اینکه بینش مفیدی از تاریخ این قوم باستانی ارائه میدهد، بلکه هشداری را نیز به همراه دارد؛ این هشدار که چگونه تغییرات آب و هوایی میتواند در چشمی برهم زدن، حتی باثباتترین و مرفهترین تمدنها را هم از پا دربیاورد.
محققان در مقالهِی منتشر شده خود نوشتهاند: «منابع متعدد نشان میدهند که درگیریهای داخلی به طور قابل توجهی افزایش یافتند و مدلسازی خطی تعمیم یافته، نزاع و درگیری در شهر را با شرایط خشکسالی بین سالهای 1400 تا 1450 میلادی مرتبط میکند».
استدلال ما اینگونه است که خشکسالی طولانی مدت، تنشهای جناحی رقیب را تشدید کرد، اما سازگاریهای بعدی، انعطافپذیری در مقیاس منطقه را نشان میدهد و تضمین میکند که ساختارهای سیاسی و اقتصادی تمدن مایاها تا برقراری ارتباط با اروپا در اوایل قرن شانزدهم پس از میلاد دوام آورده است.
این تیم از گذشته، دادههای تاریخی زیادی را برای کار تحقیقاتی در اختیار داشت که شامل تغییر جمعیت، رژیمهای غذایی معاصر و شرایط آب و هوایی میشود.
اظهارات تیم تحقیقات با کشف اطلاعات جدیدی از بقایای مایاها و علائم آسیب تروماتیک (اشاره به درگیری) اعتبار علمی بیشتری پیدا کرد.
با افزایش بارندگی در پایتخت، افزایش جمعیت منطقه حاصل شد و سپس با کاهش بارندگی، درگیری و نزاع در این نقطهی متمرکز به اوج رسید. محققان میگویند خشکسالی طولانی مدت، بین سالهای 1400 تا 1450 میلادی به احتمال زیاد منجر به متروک شدن مایاپان شده است.
این مطالعه نشان میدهد که کمبود آب بر شیوههای کشاورزی و مسیرهای تجاری تاثیر گذاشته و بر مردم مایاپان، فشار غیرقابل تحملی وارد کرده است. با کمیاب شدن غذا و خطرناکتر شدن وضعیت، مردم یا جان خود را از دست دادند یا به سرعت پراکنده شدند.
محققان گزارش میدهند که در آخرین گور دسته جمعی حفر شده قبل از رها شدن شهر، بقایای زیادی وجود دارد که احتمالا متعلق به اعضای خانواده «کوکوم» (سران تمدن مایاها) است. پایان خونینی که توسط جناحهای رقیب و ناآرامیهای اجتماعی به وجود آمد.
در طول مقاله نوشته شده: «یافتههای ما از فروپاشی بنیادی تمدن مایاها بین سالهای 1441 و 1461 پس از میلاد حمایت میکند؛ اتفاقی که نتیجهی درگیریهای داخلی ناشی از رقابت سیاسی و جاه طلبی گروههای مختلف است. تمام این فجایع در حافظهی اجتماعی مردمان یوکاتکایی باقی ماند تا شهادتهایشان در پروندههای دورهی اولیهی استعمار ثبت شود.
واکنشهای انسان به فشارهای محیطی مانند خشکسالی به وضوح پیچیده است و بر حسب منطقه و دوره میتواند متفاوت باشد. عوامل و روشهای زیادی برای بررسی نحوه و دلیل واکنش یک جمعیت تاریخی به وقایع گوناگون وجود دارد.
حرکت مردم به سایر بخشهای شبه جزیره یوکاتان، از جمله شهرهای ساحلی مرفه و حکومتهای مستقل سیاسی، به رشد فرهنگ تمدن مایاها پس از سقوط مایاپان کمک کرد و شواهد کمی از هرگونه درگیری بین این مناطق، قبل از خیزش حکومت اسپانیا وجود دارد.
محققان میگویند که این موضوع، گواهی بر «سیستم انعطافپذیر سازگاری انسان با محیط» است، اما سازگاریها فقط تا حد معینی قابل اعمال هستند. همین مناطق به همراه سایر نقاط جهان، بار دیگر با بحران اقلیمی روبرو هستند.
محققان در انتهای مقاله خود نوشتهاند: «سوابق باستان شناسی و تاریخی برای بررسی اثرات اجتماعی در بحرانهای اقلیمی و دورههای طولانی مدت مناسب هستند».
«تاریخ مایاها اطلاعات باستان شناسی، تاریخی و آب و هوایی عمیقی را ارائه میدهد که برای درک ارتباط بین تغییرات اجتماعی و شرایط آب و هوایی بیثبات، ضروری است».
این تحقیق در مجله علمی Nature منتشر شده است.