تلسکوپ فضایی جیمز وب ممکن است در این سیارات حیات بیگانه را پیدا کند

یکی از مأموریت های تلسکوپ فضایی جیمز وب پیدا کردن سیارات قابل سکونت است. در ادامه سیاراتی که ممکن است جیمز وب حیات بیگانه را در آنها پیدا کند، معرفی می‌کنیم.

از روزی که تلسکوپ فضایی جیمز وب در جایگاه خود مستقر شده و تمامی آرایه‌های خود را برای رصد آغاز جهان باز کرده تا به امروز دانشمندان و اخترشناسان و تمامی کسانی که اندک علاقه‌ای به نجوم و کیهان بی‌کران دارند، پیگیر اخبار این ابرسازه هستند و امیدوارند که جیمز وب بتواند به زودی آنها را شگفت‌زده کند.

همین چند روز پیش بود که ناسا نخستین تصویر ارسالی از جیمز وب را منتشر کرد و شاهد بودیم که این تلسکوپ غول پیکر تا چه اندازه تغییر کرده است. هنگام انتشار این تصویر بسیاری از کاربران در فضای مجازی به مقایسه آن با تصویر ارسالی از هابل پرداختند و اینجا بود که تفاوت‌ها مشخص شد و پیشرفت عظیم جیمز وب آشکار گردید.

تلسکوپ فضایی جیمز وب و حیات بیگانه

با این حال بشر در پی یافتن زمین دیگری در این کیهان بی‌پایان است و قصد دارد با جیمز وب به این هدف مهم برسد. کشف سیاره‌ای دیگر همچون زمین که بتواند تبدیل به زمین دوم شود، یکی از قدیمی‌ترین رویاهای دانشمندان و انسان‌ها است. تا به امروز سیارات زیادی در دوردست‌ها پیدا شده‌اند که شرایط به نظر مساعدی برای حیات داشته‌اند، اما سپس مشخص شده هر یک از آنها دارای مشکلات مهمی بوده‌اند که ادامه‌ی بقا را ناممکن می‌ساخته‌اند.

از طرف دیگر یکی از مهم‌ترین خواسته‌های دانشمندان این است که بتوانند از منظومه خورشیدی فراتر بروند و بتوانند سیارات فراخورشیدی را نیز رصد کنند و با آنها آشنا شوند. طی سالیان اخیر اخترشناسان موفق شده‌اند سیارات زیادی همچون زمین ما پیدا کنند و هر کدام از آنها اطلاعات مهمی درباره کیهان به ما منتقل کرده‌اند.

همچنین وقتی که جیمز وب شروع به تصویربرداری از جهان پیرامون خود شد، ناسا اعلام کرد که توانسته با این تلسکوپ عظیم‌الجثه، سیاره‌ای را بیابد که نشانه‌هایی از آب و مه در آن دیده می‌شود. نام این سیاره b96-WASP است و همچنان تحقیقات روی آن ادامه دارد. یافتن چنین سیاره‌ای نشان می‌دهد که تا به امروز دقیق‌ترین طیف‌سنجی از سیاره فراخورشیدی را جیمز وب به ثمر رسانده است.

اگر سری به سایت اکتشاف سیارات فراخورشیدی ناسا بزنید و داده‌های موجود در آن را مورد بررسی قرار دهید، متوجه خواهید شد که طبق آمار این سازمان فضایی، تاکنون حدود 4000 سیاره فراخورشیدی شناسایی شده و در سال 1995 میلادی نیز اولین سیاره فراخورشیدی یافت شد که به دور خورشیدی می‌چرخید.

گفتنی است که مجموعه این پیشرفت‌ها و اکتشافات مهم را مرهون زحمات دانشمندانی هستیم که موفق به ساخت تلسکوپ کپلر ناسا شدند. این تلسکوپ در سال 2009 به فضا پرتاب شد و توانست سیارات فراخورشیدی زیادی را شناسایی کند. حالا همزمان با داده‌کاوی‌های جیمز وب و تصویربرداری‌های این سازه قدرتمند امیدها بیش از پیش است و انتظار داریم بتوانیم سیارات خارج از منظومه شمسی را بهتر از قبل بشناسیم.

شاید بد نباشد که بدانید یک سیاره برای این که بتواند حیات داشته باشد و میزبان انسان‌ها یا هر موجود دیگری باشد، باید در فاصله‌ای منطقی از ستاره خود قرار بگیرد و نسبتا کوچک باشد و هم کوه و هم صخره داشته باشد. در این صورت است که در آن سیاره آب به صورت مایع و سیال در حرکت خواهد بود و می‌توان در سطح سیاره زندگی کرد.

به عبارت بهتر منظور از سیاره فراخورشیدی یا غیر خورشیدی، سیاره‌ای است که خارج از منظومه شمسی کنونی ما قرار دارد و خود منظومه دیگری را تشکیل می‌دهد. در این مقاله قصد داریم به 10 نمونه از سیارات فراخورشیدی بپردازیم که احتمال می‌رود جیمز وب بتواند در آنها آثاری از حیات بیابد. با ما همراه باشید.

1. گلیز 667 سی سی (Gliese 667 Cc)

اولین سیاره‌ای که در این فهرست از آن یاد می‌کنیم، گلیز 667 سی سی است. این سیاره فراخورشیدی طبق آنچه آزمایشگاه پیشرانش جت ناسا اعلام کرده، 22 سال نوری با ما فاصله دارد و حداقل 4.5 برابر زمین ما جرم دارد. بنابراین به لحاظ جرمی که دارد سیاره‌ای بزرگ‌تر محسوب می‌شود.

جالب است که بدانید گلیز 667 دقیقا هر 28 روز یک مرتبه به دور ستاره میزبان خود می‌چرخد، ولی تنها نکته‌ای که باید بدانید این است که این ستاره میزبان یک کوتوله قرمز است. اصولا کوتوله‌های قرمز سردتر از خورشید ما هستند و به همین علت است که تصور می‌شود گلیز 667 سی سی به عنوان یک سیاره فراخورشیدی می‌تواند قابل سکونت باشد، چرا که در منطقه امن سکونت قرار دارد.

تنها مشکل این سیاره نزدیکی بیش از حد آن به کوتوله قرمز است. در واقع تلسکوپ 3.6 متری رصدخانه جنوبی اروپا در شیلی این سیاره را کشف کرده و این‌طور به نظر می‌رسد که به خاطر نزدیکی بیش از حد به ستاره میزان ممکن است که در شعله‌های آن پخته شود.

2. کپلر-22 بی (Kepler-22b)

دومین سیاره فراخورشیدی لیست ما کپلر 22 بی است که فاصله‌اش با ما تنها 600 سال نوری است. این سیاره اولین سیاره کپلر بود که در منطقه‌ای قرار داشت که قابل سکونت تلقی می‌شد. تنها نکته‌ای که در خصوص سیاره کپلر 22 بی وجود دارد این است که بسیار بزرگتر از زمین است و اندازه آن به طور معمول 2.4 برابر سیاره ما خواهد بود.

دانشمندان همچنان نتوانسته‌اند متوجه شوند که این ابرسیاره مایعی است یا گازی یا صخره‌ای. در واقع تنها می‌دانیم که این سیاره یک ابرزمین غیر خورشیدی است که جرمی بسیار بیشتر از زمین دارد. البته نمی‌توان گفت که اندازه این سیاره در برابر زمین آن‌قدر زیاد است که بخواهد مشکلی به وجود آورد، اما هر 290 روز یک مرتبه گردش مداری خود را تمام می‌کند. کپلر 22 بی به دور یک ستاره گروه جی مانند خورشید ما می‌چرخد، اما خورشید آن هم کوچکتر و هم سردتر از زمین است.

3. کپلر 69 سی (Kepler 69C)

سیاره فراخورشیدی بعدی که عملا در منظومه شمسی ما قرار ندارد، کپلر 69 سی است که فاصله آن 2700 سال نوری خواهد بود. این سیاره غیر خورشیدی 70 درصد بزرگتر از زمین است و دانشمندان نمی‌دانند که ترکیبات آن چیست. هر 242 روز یک بار به دور ستاره خود می‌چرخد و خوشبختانه میزان درخشش خورشید آن 80 درصد خورشید ما است و در منطقه قابل سکونت نیز قرار دارد.

4. کپلر 62 اف (Kepler 62F)

بر اساس آنچه ناسا گفته، سیاره مذکور حدود 40 درصد از زمین ما بزرگتر است و به دور خورشیدی خواهد چرخید که نسبت به خورشید ما سردتر است. اصولا یکی از مشکلات سیارات فراخورشیدی دیگر این است که به دور خورشیدی سردتر می‌چرخند یا این که آن‌قدر به آن نزدیک شده‌اند که احتمال پخته شدن آن در درازمدت وجود دارد.

کپلر 62 اف هر 267 روز یک مرتبه به دور ستاره خود خواهد چرخید و خوشبختانه این میزان باعث می‌شود تا چهارمین سیاره فراخورشیدی ما در منطقه قابل سکونت و امن قرار بگیرد. لازم به ذکر است که سیاره مورد بحث نزدیک‌تر از زمین به خورشید ما است، ولی همچنان نور کمتری دریافت می‌کند. فاصله این سیاره تا زمین ما تنها 1200 سال نوری است و چون اندازه بزرگی دارد، در زمره سیارات سنگی مهم قرار می‌گیرد.

5. کپلر 186 اف (Kepler 186F)

سیاره بعدی که قرار است معرفی کنیم، کپلر 186 اف خواهد بود که اندازه آن نهایتا ده درصد از زمین ما بزرگتر است. این سیاره متاسفانه در لب مرز منطقه قابل سکونت خود قرار دارد، ولی با این حال این‌طور به نظر می‌رسد که در منطقه امن خود زندگی می‌کند.

نکته مهم دیگر راجع به این سیاره میزان انرژی دریافتی آن از خورشید یا ستاره میزبانش است. کپلر 186 اف یک سوم انرژی را که زمین از خورشید می‌گیرد، دریافت می‌کند که میزان کمی است. فاصله آن از زمین حدود 500 سال نوری است و ستاره والد آن یک کوتوله قرمز است و نمی‌توان با این ویژگی‌ها آن را دو قلوی زمین نامید.

6. کپلر 442 بی (Kepler 442B)

این سیاره در مقایسه با زمین حدود 33 درصد بزرگتر خواهد بود و بر اساس آنچه ناسا گفته، هر 112 روز یک مرتبه دور ستاره میزبان خود می‌چرخد. در سال 2015 تلسکوپ کپلر موفق شد این سیاره فراخورشیدی را در فاصله 1194 سال نوری از زمین پیدا کند. در یک مطالعه که در سال 2021 انجام شد، مشخص شد که سیاره کپلر 442 بی می‌تواند نور کافی برای حفظ یک بیوسفر بزرگ را داشته باشد.

در همین راستا دانشمندان به سرعت توانایی سایر سیارات برای انجام فتوسنتز را مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار دادند و به این نتیجه رسیدند که سیاره فراخورشیدی مورد اشاره تابش کافی از خورشید خودش را دریافت می‌کند. اگر نمی‌دانید بیوسفر چیست باید بگوییم که زیست کره یا همان بیوسفر یک لایه از زیستگاه انسان و دیگر موجودات زنده است که از پرنده‌ها، ماهیان و سازواره‌ها گرفته تا موجودات خاک‌زی و ریشه درختان را نیز شامل می‌شود.

7. کپلر 452 بی (Kepler 452B)

سیاره فراخورشیدی بعدی شباهت‌های زیادی از نظر اندازه با زمین ما دارد. کپلر 452 بی در سال 2015 و توسط تلسکوپ کپلر کشف شده و ناسا می‌گوید که هم اندازه خود سیاره شبیه زمین است و هم خورشید آن به اندازه خورشید ما است. این سیاره 60 درصد از زمین بزرگتر خواهد بود و ستاره والد آن یعنی کپلر 452 از خورشید ما تنها 10 درصد بزرگتر است.

خورشید این سیاره غیر خورشیدی شباهت‌های زیادی با خورشید ما دارد و خوشبختانه در منطقه قابل سکونت و امن خود قرار دارد. طبق آنچه دانشمندان می‌گویند، این سیاره با جرم 1.6 برابری زمین احتمالا یک سیارک سنگی است. فاصله آن با زمین ما 1400 سال نوری است و هر 385 روز یک مرتبه به دور ستاره خود می‌چرخد.

8. کپلر 1649 سی (Kepler 1649C)

همین ابتدا باید بگوییم که کپلر 1649 سی در بررسی‌های مجدد دانشمندان کشف شد. آنها پس از واکاوی داده‌های تلسکوپ کپلر موفق شدند این سیاره فراخورشیدی را در فاصله 300 سال نوری از زمین پیدا کنند. اندازه این سیاره همچون زمین ما است و خوشبختانه در منطقه قابل سکونت خود به گردش دور ستاره میزبانش ادامه می‌دهد.

به گفته ناسا هنگام بررسی داده‌های تلسکوپ الگوریتم رایانه‌ای بدن این سیاره را به اشتباه مورد شناسایی قرار داده بود و جرم آن تنها 1.06 برابر زمین است. خبر خوب دیگر این است که سیاره مورد اشاره حدود 75 درصد نوری را که زمین از خورشید دریافت می‌کند، از خورشید خود می‌گیرد.

9.پروکسیما قنطورس بی یا پروکسیما بی (Proxima Centauri b)

شاید باورتان نشود، اما این سیاره یعنی پروکسیما بی تنها 4 سال نوری با زمین ما فاصله دارد. سایت کاوش سیارات فراخورشیدی ناسا اطلاعات زیادی درباره پروکسیما قنطورس منتشر کرده و از آنجایی که نزدیک ترین سیاره غیرخورشیدی به زمین است، سیاره‌ای شناخته شده در بین دیگر سیارات فراخورشیدی است.

این سیاره در سال 2016 پیدا شد و جرم آن 1.27 برابر زمین خواهد بود. خوشبختانه همچون سایر سیارات این مقاله، پروکسیما بی نیز در منطقه قابل سکونت خود قرار دارد، ولی خبر بد این است که در معرض تابش مستقیم نور فرابنفش است و علت این امر نزدیکی بیش از حد آن به ستاره والد خود است و هر 11.2 روز یک مرتبه به دور مدار می‌چرخد.

10. تراپیست 1 ای (TRAPPIST-1E)

تراپیست 1 ستاره میزبان تعدادی سیاره است که به دور آن می‌چرخند و شاید بد نباشد که بدانید این سیارات از نظر اندازه شباهت زیادی به زمین دارند. خوشبختانه همگی در منطقه قابل سکونت قرار دارند. منظومه مورد اشاره دارای هفت سیاره است و احتمال می‌دهیم که آب در این سیارات وجود داشته، ولی به هنگام شکل‌گیری اولیه آنها تبخیر شده است.

در سال 2018 و طی یک تحقیق مشخص شده که به احتمال زیاد برخی از این سیارات می‌توانند آب بیشتری به نسبت اقیانوس‌های زمین در خود نگه دارند. قوی‌ترین احتمال در میان این هفت سیاره به تراپیست 1 ای برمی‌گردد و دانشمندان احتمال می‌دهند از حیاتی که ما می‌شناسیم تبعیت می‌کند.

سخن پایانی

همان‌طور که در ابتدای این مقاله گفتیم، تلسکوپ فضایی جیمز وب مأموریت‌هایی زیادی دارد که مهم‌ترین آنها تماشای آغاز هستی است، ولی یکی از مأموریت‌های مهم دیگر آن بررسی سیارات فراخورشیدی و نحوه شکل‌گیری آنها است. بنابراین برای این که بفهمیم آیا سیارات این لیست قابل سکونت هستند یا خیر باید منتظر کاوش‌های بعدی جیمز وب باشیم.

باید همچنان صبر کنیم تا این تلسکوپ غول پیکر در کنار بررسی پیدایش جهان و بررسی اولین ستارگان پس از انفجار بزرگ، به بررسی مأموریت سیارات فراخورشیدی نیز بپردازد. سیاراتی که هر یک داستان متفاوتی دارند و شاید یکی از آنها زمین بعدی باشد.