محققان از احتمال برخورد سیارک آپوفیس با زمین خبر دادهاند. احتمال برخورد این سیارک تنها ٢.٨ درصد است، اما از آنجایی که احتمال برخورد آن در سال ۲۰۶۸ وجود دارد، مطالعه بر روی این سیارک از اهمیت ویژهای برخوردار است.
محققان موسسه نجوم دانشگاه هاوایی (IfA) در ایالات متحده، اعلام کردند که انتظار میرود یک سیارک بزرگ به نام «آپوفیس» در سال 2068 به دلیل پدیدهای که اثر یارکوفسکی نامیده میشود، به زمین بسیار نزدیک شود یا حتی ممکن است به زمین برخورد کند.
این سیارک قبلاً ۲۰۰۴ ام ان ۴ نامیده میشد و یک سیارک نزدیک به زمین است. طبق اطلاعات اولیه، قرار بود این سیارک در ۱۳ آوریل ۲۰۲۹ با فاصلهٔ خطرناکی از کنار زمین گذر کرده یا با احتمال ۲٫۷ درصد با زمین برخورد کند. این پیشبینی رد شد و پیشبینیهای بعدی، برخورد را در ۱۳ آوریل سال ۲۰۳۶ و با احتمال ضعیف ۱ به ۲۵۶۰۰۰ اعلام کردند. براساس آخرین مطالعات صورت گرفته در سال 2013، این احتمال برخورد آپوفیس نیز رد شد.
این سیارک قطری حدود ۳۲۵ متر دارد و از کمربند کویپر به سمت زمین در حال حرکت است. بررسیهای جدید نشان دهنده این موضوع هستند که این سیارک ممکن است در سال ۲۰۶۸ به زمین برخورد کند.
آپوفیس قرار است در دهههای پیشرو مجموعهای از بازدیدها را از سیارههای مختلف انجام دهد، اما موردی که در حال حاضر منجر به ایجاد برخی نگرانیها شده است، نزدیک شدن پیشبینیشده این سیارک در سال 2068 به زمین است. اندازه این سیارک بیش از 1000 فوت (300 متر) تخمین زده میشود که مانند پرواز برج ایفل در فضا است!
ستارهشناسان میگویند که باید مراقب این سیارک نزدیک به زمین باشند تا ببینند این سنگ فضایی در طی یک گذر نزدیک در سال 2068، چقدر خطر را برای سیاره ما ایجاد میکند. اما نترسید؛ احتمال برخورد وجود دارد ولی بسیار کم به نظر میرسد. از آنجایی که اخترشناسان قبلا این فشار خورشیدی به آپوفیس را اندازهگیری نکرده بودند، هنگام محاسبه تهدیدی که سیارک برای ما در سال 2068 ایجاد میکند، آن را در نظر نگرفتند.
آپوفیس (99942 Apophis) برای اولین بار در سال 2004 مشاهده شد. در ابتدا ما اطلاعات چندانی در مورد این سیارک نداشتیم، اما اکنون با جمعآوری دادههای بیشتر، جزئیاتی همچون مسیر حرکت آن را نیز میدانیم. قبلا گمان میشد آپوفیس در روز جمعه 13 آوریل 2029 نزدیک زمین میشود و حضور آن از زمین با چشم غیر مسلح نیز قابل مشاهده خواهد بود. تمامی این پیشبینیها رد شدند اما به اخترشناسان کمک کردند تا مسیر آینده این سیارک را بررسی کنند.
تلاش برای مقابله با برخورد سیارکها
اکنون پیشبینی جدید دانشمندان از بازدید این سیارک در سال 2068 خبر میدهد. در این میان، دانشمندان در حال کار بر روی راههایی برای مقابله با خطر برخورد این سیارکهای خطرناک هستند. به عنوان مثال، ماموریت دارت ناسا، روشی را نشان خواهد داد که شامل برخورد یک فضاپیما به ماه سیارک به منظور هل دادن آن است. اگر این کار موثر باشد، میتوان از این مفهوم برای هل دادن سیارکهای تهدید کننده به مسیرهای امنتر استفاده کرد.
ابهام در مورد برخورد یا عدم برخورد آپوفیس به زمین کمی ناراحت کننده است، اما هنوز نباید امید را از دست بدهیم. دانشگاه هاوایی طی بیانیهای گفت: «اخترشناسان قبل از سال 2068 به خوبی خواهند دانست که آیا احتمال برخورد سیارک آپوفیس به زمین وجود دارد یا خیر.» بنابراین نباید نگران این موضوع بود و باید به پیشبینی محققان اطمینان کامل داشت. دانشمندان به دقت این سیارک را زیر نظر دارند.
دیوید تولن، نویسنده اصلی مقاله و اخترشناس دانشگاه هاوایی در مانوآ، گفت: «اکنون، یک مطالعه جدید نشان میدهد که سیارک آپوفیس به دلیل اثر یارکوفسکی، سالانه حدود 557 فوت (170 متر) از مدار پیشبینی شده قبلی خود دور میشود.» او همچنین در طول جلسه مجازی American Astronomical توضیح داد: «در اصل، گرمایی که یک سیارک از خود ساطع میکند فشار بسیار کمی به آن میدهد. نیمکره گرمتر سیارک کمی بیشتر از نیمکره سردتر فشار میآورد و این باعث میشود که سیارک از چیزی که یک مدار گرانشی پیشبینی میکرد دور شود.»
دو سیارک غول پیکر، مهمان جدید زمینیها هستند؛ آیا باید نگران باشیم؟
خوشبختانه، طبق بررسیهای محققان، این سیارک در سال 2029 بهصورت کاملا ایمن و بدون برخورد، به سیاره ما نزدیک خواهد شد و به تلسکوپ های زمینی (از جمله دیش، رادار قدرتمند رصدخانه آرسیبو) اجازه خواهد داد تا نگاه دقیقتری به سطح و شکل این سیارک داشته باشند.
آپوفیس در آن زمان به قدری به ما نزدیک میشود که با چشم غیرمسلح نیز قابل مشاهده خواهد بود. تولن گفت: «از همه تاریخها، جمعه 13 آوریل 2029، زمانی است که پرواز این سیارک به سمت ما انجام میشود.» بدیهی است که اتفاقات سال 2029 بسیار حیاتی خواهند بود. ما پس از وقوع آن و پس از گذر آپوفیس از کنار زمین حقایق زیادی را خواهیم فهمید و این امر پیشبینی سناریوهای آتی را برای ما بسیار آسانتر میکند.
تیم تولن پس از چهار شب رصد در ژانویه و مارس با تلسکوپ سوبارو، یک تلسکوپ نوری مادون قرمز ژاپنی در قله Maunakea، توانستند زمان عبور این سیارک از کنار زمین را مصاحبه کنند. محققان 18 نوردهی از سیارک را با دقت بسیار بالا، با خطای تنها 10 میلیآرکثانیه در هر رصد جمعآوری کردند. (یک میلیآرکثانیه یک هزارم ثانیه قوسی است، یک اندازهگیری زاویهای که به دانشمندان کمک میکند فواصل کیهانی را اندازهگیری کنند.)
تولن گفت: «ما موفق شدیم موقعیت این سیارک را به خوبی ثبت کنیم. این برای تشخیص قوی اثر یارکوفسکی کافی بود، چیزی که مدتی است منتظر دیدن آن بودیم.» تولن خاطرنشان کرد که آپوفیس با «سناریوهای برخورد متعدد» پیشبینی شده (و سپس تا حد زیادی منتفی شده) از زمانی که برای اولین بار در سال 2004 پیدا شد، برای ستارهشناسان دردسرساز بوده است. با این وجود، اگر خطر برخورد وجود داشته باشد، ستاره شناسان مدتها قبل از سال 2068 خواهند دانست که چگونه با مشکل برخورد کنند.
آزمایش تغییر جهت دوگانه سیارک (DART)
مهندسان در سرتاسر جهان در حال توسعه ایدههایی در مورد چگونگی انحراف سیارکهای خطرناک از سیاره ما هستند، مفاهیمی که از یدککشهای گرانشی تا «ضربههای جنبشی» را در بر میگیرد که سنگ ورودی را از مسیر خارج میکند.
یک ماموریت مشترک اروپایی و ناسا همچنین انحراف سیارک را در یک سنگ فضایی به نام دیدیموس آزمایش و مشاهده خواهد کرد که از سال 2022 شروع میشود. اگر همه چیز طبق برنامه پیش برود، فضاپیمای آزمایشی تغییر جهت سیارک دوگانه (DART) ناسا به قمری که به دور دیدیموس میچرخد برخورد خواهد کرد.
طرح کلی ماموریت DART، نحوه تغییر جهت سیارکها و برخورد بر ماه (65803) دیدیموس را نشان میدهد. در این آزمایش، تلسکوپهای نوری مبتنی بر زمین و رادار سیارهای، تغییر در مدار ماه را در مورد جسم مادر اندازه گیری میکنند. آزمایشگاه فیزیک کاربردی جان هاپکینز در آژانس فضایی اروپا، سپس ماموریت هرا را در سال 2023 یا 2024 پرتاب خواهد کرد که دو سال بعد از پرتاب به دیدیموس خواهد رسید تا ببیند که تاثیرگر جنبشی در حرکت ماه از مدار قبلی خود چقدر خوب عمل کرده است.
ناسا دارای یک دفتر هماهنگی دفاع سیارهای اختصاصی است که مشاهدات سیارکی را از شبکه تلسکوپهای شریک جمعآوری میکند و سناریوهایی را با دیگر آژانسهای ایالات متحده برای انحراف سیارک یا (در بدترین حالت) تخلیه جمعیت در معرض تهدید از یک سنگ فضایی ورودی انجام میدهد.
طی دههها رصد، این تلسکوپ تاکنون هیچ گونه تهدید قریبالوقوع از طرف سیارک یا ستاره دنبالهداری را برای سیاره ما پیدا نکرده است. بنابراین، تاثیر این سیارک دیگر به آن صورت که احتمال میرفت، نخواهد بود. دیوید فارنوچیا (Davide Farnocchia)، پژوهشگر ناسا در این مورد گفت: «طبق اطلاعات جدید، دیگر احتمال برخورد سیارک آپوفیس در سال ۲۰۶۸ وجود ندارد و محاسبات ما نشان میدهند که حداقل برای ۱۰۰ سال آینده خطری از سوی این سیارک سیاره ما را تهدید نخواهد کرد.»