کشف شواهدی جدید در مورد جراحی مغز باستانی بر روی یک جمجمه 3 هزار ساله، دانشمندان و باستانشناسان را شگفتزده کرده است.
برخلاف آنچه بسیاری تصور میکنند، تاریخچه جراحی مغز انسان به هزاران سال قبل برمیگردد. علیرغم فقدان دانش و تجهیزات پزشکی مدرن امروزی، تمدن باستانی انواع مختلفی از جراحیهای مربوط به سر را انجام میدادند. بهعنوان نمونه، پس از کشف پاپیروسهای مصر باستان در یک حفاری، شواهدی در ارتباط با بخیه جمجمه و مفهوم مایع مغزی بهدست آمد.
اخیرا گروهی از محققان شواهدی از نوع یک خاص جراحی، معروف به «ترفیناسیون زاویهدار» را کشف کردند که در حدود 3000 سال پیش انجام شده بود. انجام این روش تهاجمی آن هم در دوره پیش از مانیتورهای حیاتی بیهوشی عمومی و اتاقهای عمل کلاسیک، در نوع خود عجیب و شگفتانگیز است.
منظور از عبارت «ترفیناسیون»، مکانیزمی است که معمولا برای ایجاد حفره در جمجمه و دسترسی به مغز بهکار گرفته میشود. این فرآیند شامل ایجاد سوراخی با مته در جمجمه است که احتمالا در زمانهای قدیم با استفاده از ابزارهای سنگی برای درمان آسیبهای سر یا کاهش درد مورد استفاده قرار گرفته است. برخلاف جراحی مدرن مغز که در آن پزشکان تکه سوراخ شده جمجمه را در اسرع وقت ترمیم میکنند، حفره ایجاد شده در نتیجه ترفیناسیون باستانی، بهطور دائمی باقی میماند.
آثار باقیمانده از جراحی مغز بر روی انسان باستان
در بقایای کشف شده، حفرهای مربعی در جمجمه مردی که تحت جراحی ترفیانوسیون زاویهدار قرار گرفته بود، یافت شد. محققان هنوز نمیدانند که چرا برخی از بقایای ترفیناسیون مثلثی و دیگر نمونههای مربع یا مدور هستند. علاوه بر آن، انجام این جراحی بر روی افراد عالیرتبه آن هم با وجود دسترسی آنها به رژیم غذایی مغذی و بهترین متخصصان پزشکی، در نوع خود عجیب و تاملبرانگیز است. محققان امیدوار هستند با حل این معما، چشمانداز بهتری را در ارتباط با پیشرفتهای پزشکی از آغاز بشریت ارائه دهند.
همچنین در بقایای کشف شده از دو برادر که تحت جراحی قرار گرفتهاند، چندین ناهنجاری اسکلتی مشاهده شده که ممکن است از دوران کودکی بر رشد آنها تاثیر گذاشته باشد. از آنجاکه این دو نفر احتمالا از کم خونی ناشی از فقر آهن رنج میبردند، پزشکان آن زمان بر این باور بودهاند که جراحی مغز میتواند به شرایط آنها کمک کند. علاوه بر این، برادر بزرگتر دارای یک بخیه جمجمه و دندان مولر اضافی در دهان خود بوده که میتواند ناشی از یک سندرم مادرزادی نادر بهنام «دیسپلازی کلیدوکرانیال» باشد. این وضعیت با وجود استخوانهای متفاوت و شکنندهتر قابل تشخیص است.
همچنین نشانههایی از ضایعات و التهاب نیز در غشای پوشاننده استخوانهای این دو برادر دیده میشود. علائم مذکور نشان میدهند که علت مرگ آنها احتمالا ابتلا به یک نوع بیماری عفونی مانند سل یا جذام بوده است. تحقیقات بیشتر برای درک کامل اتفاقاتی که برای این دو برادر رخ داده، ضروری است. با این وجود بهطور مشخص، جراحی مغز ترفیناسیون باستان بر روی آنها موفقیتآمیز نبوده، زیرا بهنقل از محققان، بیمار در عرض مدت کوتاهی پس از جراحی جان خود را از دست داده است.