همیشه کاوش درباره گذشته زمین سودمند نیست و گاهی به پیدا شدن ویروس هایی وحشتناک که زمانی منجمد شده بودند، منجر میشود. در ادامه به 8 مورد از خطرناک ترین ویروس های زامبی میپردازیم.
وقتی مناطق قطبی و سردسیر را از نظر میگذرانید، گمان میکنید که با دنیایی مرده و آرام طرف هستید. در حالی که اینگونه نیست و هرلحظه ممکن است هیولاهایی که برای هزاران سال در زندانهای یخی خود محبوس شده بودند، آزاد شوند. البته منظورمان از هیولا ویروس ها و باکتری های زامبی است که میتوانند فوقالعاده خطرناک باشند.
کشف ویروس های زامبی خطرناک در مناطق یخزده روسیه
همیشه هم نمیتوان گناه آزاد کردن ویروس های باستانی را گردن کاوشهای علمی انداخت؛ زیرا در موارد بسیاری این آب شدن یخها هستند که مشکلساز میشوند. هرچند نمیتوان منکر شد که آبشدن یخها و گرمایش جهانی نیز خود نتیجه اقدامات بیرویه انسانها هستند. بههرحال وقتی ویروس ها و باکتری های قدیمی آزاد میشوند، یک عامل بیماریزای جدید بهلیست عوامل تاثیرگذار بر انسانها و حیوانها اضافه میشود.
آنهم عوامل بیماریزایی که نسبت به آنها شناخت کافی وجود ندارد و میتوانند فوقالعاده خطرناک شوند. جالب اینجاست که همزمان با شدتگرفتن گرمایش جهانی، افراد زیادی بهزندگی در مناطقی که پیشتر یخزده بودند متمایل شدهاند. Jean-Michel Claverie استاد زیستشناسی محاسباتی دانشگاه اکسمارسی فرانسه که سالها به بررسی ویروسهای شناختهنشده و باستانی پرداخته است، در این زمینه توضیحاتی را ارائه کرد.
بهگفته وی تا به این لحظه دانشمندان صرفا ویروسهای منجمدی که قادر به آلوده کردن آمیبها (موجوداتی تکسلولی) هستند را بررسی کردهاند. چراکه این ویروسها برای انسان خطری ندارند، اما میتوانند اطلاعات زیادی در رابطه با دیگر ویروسهایی که همچنان زیر لایههای یخی زندانی هستند به ما بدهند.
در واقع هیچ دانشمندی حاضر نیست ریسک آزاد کردن ویروسی که ممکن است پستانداران امروزی را آلوده کند، بهجان بخرد. ویروس های مرتبط با آمیبها توانستهاند هزاران سال زیر یخ دوام بیاورند؛ اما نمیتوان با قطعیت در رابطه با برخی از خطرناک ترین ویروس های زامبی انسانی جهان اظهار نظر کرد. آنها نیز ممکن است مدتزمان زیادی را دوام آورده باشند؛ زیرا همان خاصیت مهم ویروسها یعنی غیرفعال ماندن بیرون از بدن میزبان را دارند.
بدونشک شروع کردن یک همهگیری وحشتناک همانند کرونا نیز صرفا برای بررسی این موضوع کار عاقلانهای نیست. در ادامه میخواهیم نگاهی داشته باشیم به 8 مورد از خطرناک ترین ویروس های زامبی که پس از قرنها مجدد زنده شدند. این موارد در مکانهای عجیبی از جمله پشمهای یک ماموت یا روده سفتشده یک گرگ سیبری پیدا شدهاند.
پیتوویروس سیبریکوم
اولین مورد از خطرناک ترین ویروس های زامبی کاملا عامدانه پیدا شد. گروهی از دانشمندان با هدف یافتن ویروس های ناشناخته مشغول کاوش در منطقه کولیما در روسیه بودند که توانستند یک ویروس فوقالعاده بزرگ را پیدا کنند. آنها پیتوویروس سیبرسکوم را از اعماق یخ بیرون کشیدند، به آن گرما دادند و در کنار نمونهای از آمیبها قرار دادند تا فعال شوند.
امید دانشمندان ناامید نشد و ویروس ۳۰ هزارساله مجددا به دنیای زندگان بازگشت. بررسیهای بیشتر دانشمندان در آزمایشگاه نشان داد که با یک ویروس ۱.۵ میکرومتری طرف هستند. این ابعاد در دنیای ویروسها فوقالعاده بزرگ است و میتوان آن را نزدیک به ابعاد یک باکتری کوچک دانست. بههمین خاطر ویروس تازه کشفشده در دسته ویروسهای غولپیکر که دو رشته دارند قرار گرفت. اکثر اینگونه ویروسها حتی زیر میکروسکوپهای نوری نیز قابل مشاهده هستند.
ویروس جدید زامبی بهشکل بیضی بود و دیوارههایی ضخیم داشت و در یک انتها نیز ساختار آن مشابه چوبپنبه بود. البته چندان جای نگرانی نیست؛ زیرا این ویروس با انسانها و دیگر جانوران کاری ندارد و صرفا آمیبها را هدف قرار میدهد. پژوهشگران این ویروس را بهخاطر واژه یونانی Pithos اینگونه نامگذاری کردند. این واژه برای اشاره بهظرفی بهکار میرفت که برای نگهداری از غذا و شراب کاربرد داشت.
مولیویروس سیبریکوم
دانشمندان در حال بررسی نمونه پیشین بودند که متوجه شدند پیتوویروس تنها نیست و یک ویروس غولپیکر دیگر نیز در همان حوالی قرار دارد. ویروس جدید نیز قدمتی ۳۰ هزار ساله داشت و درون لایههای یخی محبوس شده بود. اگرچه مولیویروس ۰.۶ میکرومتر بود و نسبت به پیتوویروس بسیار کوچکتر بهحساب میآمد؛ اما همچنان در دسته ویروس های غولپیکر قرار میگرد و میتوان آن را زیر یک میکروسکوپ نوری مشاهده کرد.
مولیویروس سیبریکوم حالتی کروی دارد و با یک لایه محافظ کرکدار پوشیده شده است. پژوهشگران پس از فعال کردن این ویروس جدید و قرار دادن آن در یک نمونه آمیب متوجه شدند که مولیویروس قادر است از هر آمیبی که آلوده میکند، ۲۰۰ تا ۳۰۰ ویروس جدید بسازد. این مورد نیز برای انسانها و جانوران خطری ندارد؛ اما یک پیام واضح را منتقل میکند.
اگر در تنها یک نمونه یخزده دو عامل بیماریزا پیدا شده است، این امکان وجود ندارد که عوامل بیشتری در زیر یخها منتظر باشند؟ آيا صرفا ویروس های مربوط به آمیبها باقیماندهاند یا دشمنان انسان ها و جانوران باستانی سیبری نیز حضور دارند؟ اینها باعث شد که دانشمندان در سال ۲۰۱۵ نسبت به هرگونه فعالیت صنعتی در مناطق یخزده هشدار دهند و توجه خود را بیش از پیش بر کند کردن روند گرمایش جهانی معطوف کنند.
هرچند که با روند کنونی بعید نیست که در آینده نزدیک برخی از خطرناک ترین ویروس های زامبی انسان که برای قرنها غیرفعال بودند، مجددا فعال شده و جهانی را تباه کنند.
پیتوویروس ماموت
پیتوویروس ماموت نام سویه جدیدی از پیتوویروس سیبریکوم است که درون پشم یک ماموت یخزده در بستر رودخانه یانا در شرق روسیه کشف شد. این ویروس زامبی ۱.۸ میکرومتر بود، ساختاری مشابه سیبریکوم داشت و آخرین فعالیتش مربوط به ۲۷ هزار سال پیش میشد.
هرچند جای نگرانی نیست؛ زیرا این ویروس از گور برگشته با انسانها کاری ندارد و فقط آمیبها را هدف قرار میدهد. Claveire و همکارانش در مقالهای به ۱۳ ویروس زامبی خطرناک که تاکنون در لایههای یخزده سیبری پیدا شدهاند، پرداختند. جالب اینجاست که از میان آنها ۳ ویروس در پشمهای ماموت پیشتر اشارهشده حضور داشتند.
پاندوراویروس ماموت
پاندوراویروس ماموت سویهای از خانواده پاندوراویروس است. این خانواده بخش زیادی از ویروس های نجاتیافته از لایههای یخی روسیه را شامل میشوند و همگی در دسته ویروسهای غولپیکر قرار میگیرند. این ویروس ها در بهترین حالت ۱.۲ میکرومتر طول دارند و شکل آنها نیز یاد خمرههای باستانی آمفورا را در ذهن زنده میکند.
پژوهشگران یکبار این ویروس زامبی خطرناک را در یک نمونه پشم ۲۷ هزار ساله ماموت در رودخانه یانا روسیه پیدا کردند و بار دیگر نیز هنگام بررسی محتوای یخزده معده یک ماموت در جزایر لیاخوفسکی (شمال شرقی روسیه) با آن مواجه شدند. آنها تردید داشتند که آیا این ویروس زامبی میتواند برای پستانداران امروزی نیز خطرناک باشد یا خیر.
بههمین منظور آن را در محیط آزمایشگاه و بهصورت کاملا ایمن در معرض آمیب و سلولهای موش و انسان قرار دادند. خوشبختانه پاندوراویروس ماموت فقط آمیب را آلوده کرد.
پاندوراویروس یدوما
۴۸۵۰۰ سال زمانی زیادی برای ماندن زیر لایههای یخزده خاک است. هرچند که قدیمیترین عامل بیماریزای آمیبها این مدت طولانی را زیر دریاچهای در شرق روسیه منتظر مانده بود. پاندوراویروس یدوما ظاهری شبیه تخممرغ دارد و طول آن نیز به ۱ میکرومتر میرسد. پاندوراویروس یدوما نیز اگرچه در دسته ویروس های غولپیکر قرار میگیرد، اما نمیتوان آن را یک زامبی خطرناک برای انسان قلمداد کرد.
اما دانشمندان چگونه عمر این ویروس ها را تخمین میزنند؟ آنها همچون باستانشناسان از تست کربن بهره میبرند. رادیوکربن نوعی کربن رادیواکتیو است که با سرعت مشخصی دچار واپاشی میشود و میتواند سن مواد ارگانیک مختلف را نشان دهد. هرچند که در نمونههای بیشتر از ۵۰ هزار سال، میزبان باقیمانده از رادیوکربن بسیار کم است و نمیتوان با روشهای فعلی سن دقیق ماده مورد نظر را بهدست آورد. بهبیانی دیگر این ویروس زمان مناسبی پیدا شده است.
ویروس زامبی خطرناک – مگاویروس ماموت
در سال ۱۹۹۲ بود که درون آب یک برج خنککننده در برادفورد انگلستان میمیویروسها کشف شدند. آنها توانایی آلوده کردن آمیبها را داشتند و ابعاد آنها به ۰.۵ میکرومتر می رسید. همین نیز باعث شد که برای اولینبار دسته ویروسهای غولپیکر تعریف شود. کمی بعد در بستر رودخانه یانا پشم مربوط به یک ماموت پیدا شد که درون آن مگاویروس ماموت با قدمت ۲۷ هزار سال قرار داشت.
مگاویروس ماموت در واقع اولین ویروس از خانواده میمیویروسها است که زیر لایههای یخزده خاک پیدا میشود. آنها نیز رفتارهایی مشابه آنچه در ویروس های برج خنککننده رادرفورد دیده شده بود را از خود نشان میدهند.
پکمنویروس لوپوس
پکمنویروسها گروهی تازه کشفشده از ویروسهای آلودهکننده آمیب هستند. آنها بهطور کلی در دسته ویروس های غولپیکر قرار میگیرند؛ اما سویه تازهکشف شده تنها ۰.۲ میکرومتر است و نميتوان آن را زیر میکروسکوپ نوری دید. دانشمندان این سویه جدید را درون روده یخزده یک گرگ سیبری که به ۲۷ هزار سال پیش مربوط میشد، پیدا کردند.
بررسیها نشان دادند که پکمنویروس لوپوس با خانواده Astarviridae که بیماری تب خوکی آفریقایی را ایجاد کرد، ارتباط دارد.هرچند یک ویروس زامبی خطرناک نیست و برخلاف خویشاوند مشکلسازش فقط آمیبها را هدف قرار میدهد. وقتی لایه پروتئین این ویروس شکسته میشود، ظاهری شبیه به یک دهان باز پیدا میکند. بههمین خاطر دانشمندان این ویروس زامبی را با الهام از بازی پکمن اینگونه نامگذاری کردهاند.
ویروس زامبی خطرناک – سدراتویروس لنا
در آخرین مورد از خطرناک ترین ویروس های زامبی جهان بهسراغ عضو دیگری از خانواده پیتوویروس میرویم. دانشمندان تاکنون سه سویه مختلف از این ویروس را در مناطق مختلف روسیه پیدا کردهاند. سدراتویروس لنا طولی معادل ۱.۵ میکرومتر دارد و اولین بار در نزدیکی رود لنا پیدا شد. این ویروس شباهت زیادی به پیتوویروس سیبریکوم دارد. با این تفاوت که در بخش انتهایی دو ساختار چوبپنبه مانند دیده میشود.
همانند موارد پیشین سدراتویروس لنا نیز برای انسان و سایر پستانداران خطری ندارد و ترجیح میدهد بهسمت آمیبها برود. اگرچه ویروس های معرفیشده در این مطلب نمیتوانند آخرالزمان را رقم بزنند و باعث مرگ میلیونها انسان شوند، اما نمیتوان احتمالهای ترسناک را نادیده گرفت.
میتوان گفت که تاکنون تنها ویروس های مربوط به آمیبها کشف شدهاند و هیچگونه ویروسی که به پستانداران مربوط باشد، یافت نشده است؟ آیا این احتمال وجود ندارد که بهخاطر گرمایش جهانی یا ساختوساز در مناطقی که پیشتر یخزده بودند یک ویروس زامبی خطرناک آزاد شود و انسانی را آلوده کند؟ آیا این احتمال وجود دارد که درون آزمایشگاههای مخفی ویروس های زامبی مرگبار وجود داشته باشند؟ آیا ممکن است روزی از روی عمد یا ناخواسته ویروس های زامبی از آزمایشگاهها بهبیرون راه یابند و فاجعهای جهانی را رقم بزنند؟
اگر جواب هرکدام از پرسشهای برخلاف ادعاهای رسمی باشد، میتوان آیندهای ترسناک را برای بشر متصور بود.