در این مقاله نگاهی به 10 مورد از گجت های قدیمی و پرکاربرد خواهیم انداخت که در عصر جدید تکنولوژی به فراموشی سپرده شدهاند.
پیشرفت تکنولوژی سبب فراموشی گجت های قدیمی و پرکاربرد شده است که سالها پیش نقش مهمی در زندگی نسلهای قدیمی ایفا میکردند. نسل زد (Gen Z) بسیار خوش شانس هستند که در عصر پیشرفتهای بیسابقه تکنولوژی رشد میکنند، جایی که گوشیهای هوشمند، اینترنت پرسرعت، هوش مصنوعی و واقعیت مجازی زندگی را در سطحی متفاوت از قدیم برای آنها لذتبخش میکند.
نسل «زد» یا نسل «نت» به افرادی تلقی میشود که بین سالهای ۱۹۹۵ تا ۲۰۱۰ متولد شدهاند. این نسل از همان ابتدای کودکی توانستند پیشرفت اینترنت و سایر ابزارهای هوشمند دنیا را ببینند و بههمیندلیل به آنها نسل نت گفته میشود.
این نسل آماده است تا آینده فناوری را به روشهای غیرقابل تصوری شکل دهد. با این حال، همیشه جذاب است که لحظه ای وقت بگذاریم و با بررسی دستگاههای فناوری قدیمی که نسلهای قبلی با آنها بزرگ شدهاند، به این موضوع فکر کنیم که از گذشته تاکنون چقدر پیشرفت کردهایم. بههمین منظور، ما در این مقاله لیستی شامل 10 مورد از گجت های قدیمی و پرکاربرد را آماده کردهایم.
تمام فناوریهای موجود در این لیست بهقدری قدیمی و منسوخ هستند که جوانان نسل جدید ممکن است هرگز آنها را ندیده باشند و نیازی به یادگیری نحوه استفاده از آنها را نخواهند داشت. با این وجود، تأمل در تاریخچه آنها دیدگاه ارزشمندی را در مورد گامهای قابل توجهی که ما برای پیشرفت تکنولوژی و رسیدن به جایگاه کنونی برداشتهایم و امکانات بیحد و مرزی که در پیش داریم ارائه میدهد.
1. دستگاه VHS
سامانه ویدئوی خانگی (Video Home System) که به اختصار به آن VHS گفته میشود، استانداردی برای کاستهای ضبط آنالوگ برای مصارف خانگی بر پایه نوار مغناطیسی بود که توسط شرکت جیویسی توسعه داده شد. دهه ۱۹۷۰ دورانی بود که ضبط ویدئویی، اصلیترین عضو در صنعت تلویزیون شده بود. با ورود فناوریهای نو و معرفی پخش ویدئویی دیویدی در سال ۲۰۰۰، زمان سلطنت ویاچاس در زمینه ویدئو خانگی بهاتمام رسید.
در گذشته، VHS یک سرگرمی اصلی برای لذت بردن از فیلم در خانه بود. مشخصهی این دوره دستگاههایی بزرگتر و سنگینتر در مقایسه با فناوریهای سبک امروزی بود. نوارهای VHS قطعات پلاستیکی آجر مانندی بودند که نوار فیلم مغناطیسی را در خود جای میدادند که یک فیلم را ذخیره میکرد.
با استانداردهای امروزی، کیفیت پخش این دستگاه وحشتناک بود. امروزه تماشای برخی از فیلمهای VHS سخت است؛ زیرا کیفیت نوارها به مرور زمان کاهش مییابد. با این وجود قیمت نوارهای ویدئویی وی اچ اس طی چند سال گذشته در حراجهای آمریکا به شکل چشمگیری افزایش یافته است و نوار فیلمهای پرطرفداری که در اوایل دهه ۱۹۸۰ اکران شدند، اکنون در حراجها متقاضیهای زیادی دارند.
علیرغم توقف تولید و کنار گذاشته شدن پخش کنندههای VHS، آنها هنوز بین برخی از خانوادهها در سراسر جهان محبوب هستند. از جمله دلایل نگهداری از این گجت های قدیمی و پرکاربرد میتوان به ارزش نوستالژیک آنها، تماشای محتوایی که منحصر به VHS است و جمعآوری کلکسیونی از این وسایل فراموش شده اشاره کرد.
کشورهایی مانند کره جنوبی تا دسامبر 2010 فیلمهای خود را در VHS منتشر کردند و Inception آخرین فیلمی بود که در VHS در این کشور منتشر شد.
2. مودمهای Dial-up
اینترنت Dial-up جزو اولین سرویسهای اینترنت و شکلی از دسترسی به اینترنت است که از امکانات شبکه تلفن عمومی سوئیچ شده (PSTN) برای برقراری اتصال به یک ارائه دهنده خدمات اینترنتی (ISP) با شمارهگیری یک شماره تلفن در یک خط تلفن معمولی استفاده میکرد.
اینترنت Dial-up به جز شبکه تلفن، مودم و سرورهای مورد نیاز برای برقراری و پاسخگویی به تماسها، به تجهیزات دیگری نیاز ندارد. با این زیرساختها، Dial-up در دهههای گذشته راهی برای دسترسی به اینترنت در رایانه از طریق شبکه تلفن عمومی با استفاده از مودم بود.
برای دسترسی به اینترنت، این دستگاه از مودم برای تبدیل سیگنالهای دیجیتال به آنالوگ و بالعکس استفاده میکرد. اتصالات Dial-up در واقع از مودم برای رمزگشایی سیگنالهای صوتی به دادهها و برای رمزگذاری سیگنالها استفاده میکند.
از آنجایی که در زمانهای گذشته فناوری مورد نیاز برای دسترسی سیگنالهای حامل مختلف روی یک خط تلفن وجود نداشت، دسترسی به اینترنت تلفنی به استفاده از ارتباطات صوتی متکی بود.
دقیقاً به همان روشی که یک نفر تلفن را برمیدارد و با کسی صحبت میکند، این مودم دادههای دیجیتالی را از یک رایانه میگیرد، آن را به سیگنال صوتی تعدیل میکند و به یک مودم دریافتکننده میفرستد.
این مودم دریافت کننده سیگنال را از نویز آنالوگ کاهش میدهد و به دادههای دیجیتالی برای پردازش کامپیوتر برمیگرداند. مردم تا پایان اتصال اینترنتی نمیتوانستند از خط تلفن خود برای تماس تلفنی استفاده کنند.
سرعت اینترنت با استفاده از این فناوری به 21.6 کیلوبیت بر ثانیه یا کمتر کاهش مییابد و وضعیت نامناسب خط تلفن، سطح نویز بالا و عوامل دیگر همگی بر سرعت اتصال تأثیر میگذراند. سرعت اتصالات Dial-up در محیطهای بسیار شلوغ مانند اتاقهای هتل یا در مناطق روستایی که فاصله زیادی از مرکز تلفن دارند، بسیار پایین است.
3. فلاپی دیسک
دیسک نرم یا فلاپی دیسک نوعی ذخیرهسازی دیسکی است که از یک دیسک نازک و انعطاف پذیر از یک محیط ذخیره مغناطیسی در یک محفظه پلاستیکی مربعی شکل تشکیل شده است. حجم ذخیرهسازی این گجتها در مقایسه با استانداردهای ذخیرهسازی دادههای امروزی بسیار ناچیز بود و فلاپی استاندارد 3.5 اینچی فقط 1.44 مگابایت داده را در خود جای میداد.
این مورد از گجت های قدیمی و پرکاربرد در دهههای ۸۰ و ۹۰ در رایانههای شخصی و خانگی از جمله اپل ۲، مکینتاش، آمستراد سی پی سی، آتاری استی، آمیگا و رایانههای شخصی سازگار با IBM بهطور فراگیر برای توزیع نرمافزار، انتقال اطلاعات و تهیه نسخه پشتیبان استفاده میشدند.
اولین فلاپی دیسک که توسط IBM اختراع و ساخته شد، دارای قطر دیسک 8 اینچ (203.2 میلی متر) بود. فلاپی دیسکهای 3 و نیم اینچی همچنان میتوانند با درایو فلاپی دیسک USB خارجی استفاده شوند.
فلاپی دیسکها در اواخر قرن بیستم به قدری رایج بودند که بسیاری از برنامههای الکترونیکی و نرمافزاری، همچنان از نمادهای ذخیرهسازی که شبیه آنها به نظر میرسند استفاده میکنند.
درایوهای فلاپی دیسک هنوز کاربردهای محدودی دارند، مخصوصاً با تجهیزات کامپیوتری صنعتی قدیمی، اما اکنون بهطور عمده درایوهای فلش USB، کارتهای حافظه، دیسکهای نوری و ذخیرهسازی موجود از طریق شبکههای کامپیوتری محلی و ذخیرهسازی ابری جایگزین آنها شدهاند. فلاپی دیسکها اکنون فقط یک نوستالژی سرگرم کننده هستند.
4. پیغامگیر یا منشی تلفنی
منشی تلفنی یا دستگاه پیغامگیر که در بریتانیا و برخی کشورهای دیگر به نام دستگاه پیام رسان تلفنی (TAM) نیز شناخته میشود، برای پاسخگویی به تماسهای تلفنی و ضبط پیامهای تماسگیرندگان استفاده میشد. هنگامی که یک تلفن به تعداد دفعات از پیش تعیین شده توسط گیرنده تماس زنگ میزند، دستگاه منشی تلفنی فعال شده و یک اعلامیه عمومی یا یک متن سفارشی ایجاد شده توسط گیرنده را پخش میکند.
برخلاف پست صوتی، یک پیغامگیر کنار تلفن ثابت کاربر یا داخل آن قرار میگیرد و برخلاف پیامرسانی اپراتور، تماسگیرنده با انسان صحبت نمیکند. از آنجایی که اکنون خطوط ثابت به دلیل رواج استفاده از تلفن همراه کاربرد کمتری دارند، استفاده از این ابزار تقریبا اهمیت خود را از دست داده است.
در قدیم این دستگاهها بسیار پرکاربرد بودند و برای ضبط پیامها در زمانی که افراد از خانه دور بودند، قبل از ظهور پست صوتی استفاده میشدند و کاربران را قادر میساختند تا در وقت مناسب به آنها گوش دهند. مفهوم ورود به یک عملکرد پشتیبان خاص برای دسترسی به پیامهای صوتی اکنون منسوخ شده است. در واقع این سرویسهای پیامرسانی مانند واتساپ، فیسبوک مسنجر و تلگرام هستند که نیاز به تلفنهای پیغامگیر را از بین بردهاند.
اگرچه برخی از خدمات تلفن همراه هنوز گزینهای به عنوان صندوق پست صوتی ارائه میدهند، اما امروزه این فناوری بهندرت مورد استفاده قرار میگیرد و اگر کسی نتواند تلفن خود را پاسخ دهد، روشهای جایگزینی مانند ارسال پیامک یا گذاشتن یادداشتهای صوتی فوری وجود دارد.
یکی از محدودیتهای این فناوری، نیاز آن به حذف منظم پیامها برای جلوگیری از پر شدن فضای ذخیرهسازی بود. جالب اینجاست که این ویژگی در دوران گوشیهای تاشو نیز حفظ شد. علیرغم افزایش ظرفیت ذخیرهسازی، ارائه دهندگان تلفن همراه تاشو معمولاً فقط حدود 5 تا 10 پیام را قبل از در نظر گرفتن پر بودن دستگاه و توقف ضبط پیامهای بیشتر ذخیره میکردند.
5. تلفنهای چرخشی
شمارهگیری چرخشی یک روش برای برقراری ارتباط با تلفنهای چرخشی بود که برای انتقال شماره تلفن مقصد به یک مرکز تلفن استفاده میشد. روی صفحه چرخشی این تلفنهای قدیمی ارقام به صورت دایرهای مرتب شدهاند و برای هر رقم یک فضای خالی وجود دارد.
اولین حق ثبت اختراع برای تلفنهای شمارهگیری چرخشی در 29 نوامبر 1892 به Almon Brown Strowger اعطا شد. از دهه 1960 به بعد، شمارهگیری چرخشی به تدریج با شمارهگیری دکمهای DTMF جایگزین شد که برای اولین بار در نمایشگاه جهانی 1962 با نام تجاری Touch-Tone به عموم معرفی شد.
شما ممکن است با یکی از این تلفنها در خانه پدربزرگ و مادربزرگ خود مواجه شوید که سالها پیش به نفع تلفنهای دکمهدار کنار گذاشته شدند. تلفنهای دکمهدار قابلیتهای شمارهگیری سریعتر و ویژگیهای پیشرفتهتری مانند بیصدا کردن و شمارهگیری مجدد را ارائه میدادند که سبب شد با استقبال مردم مواجه شوند.
در عصر دیجیتال امروزی، گوشیهای هوشمند باعث منسوخ شدن تلفنهای چرخشی شدهاند و حتی تلفنهای ثابت نیز بهطور کلی اضافی در نظر گرفته میشوند. اگرچه تلفنهای ثابت و خطوط تلفن هنوز بهصورت تجاری در دسترس هستند، اما در مواجهه با استفاده گسترده از تلفنهای هوشمند، تا حد زیادی کاربرد خود را از دست دادهاند.
علاقهمندان به گجت های قدیمی و نوستالژیک هنوز هم میتوانند تلفنهای چرخشی را از سمساریها یا مغازههای عتیقه فروشی پیدا کرده و از آنها به عنوان وسایل زینتی منزل استفاده کنند.
6. پروژکتور اسلاید
پروژکتور اسلاید یا فراتاب اسلاید، یک دستگاه نوری-مکانیکی است که برای مشاهده اسلایدهای عکاسی بکار میرود. اسلایدها روشی اولیه برای مشاهده عکسها بودند که ابتدا بر روی صفحات شیشهای چاپ شده و در ترکیب با منبع نور برای نمایش تصاویر بر روی دیوار استفاده میشدند.
تماشای اسلایدها با دستگاه پروژکتور در سالهای ۱۹۵۰ تا ۱۹۷۰ به عنوان یک سرگرمی خانوادهای در آمده بود. افراد عکسهای خود را بهصورت اسلاید توسعه میدادند، آنها را در پروژکتورهای اسلاید بارگذاری میکردند و با ایجاد ارائههای تصویری مشابه پاورپوینت امروزی باعث خوشحالی اطرافیان خود میشدند.
یک پروژکتور اسلاید از چندین بخش مختلف تشکیل شده است که با یک شکاف شروع میشود که میتوان اسلایدها را در آن قرار داد. بسیاری از اسلاید پروژکتورها برای کار با چرخ فلکها طراحی شدهاند، قفسههای دایرهای از اسلایدها که میتوان آنها را چرخاند تا امکان پخش متوالی تصاویر را فراهم کند.
زمانی که گروههای مختلف نیاز داشتند تا رسانههای بصری خود را با دیگران به اشتراک بگذارند، پروژکتور اسلاید بهترین روش ارائه برای آنها محسوب میشد. مسافران اغلب به منظور برگزاری نمایش اسلاید از سفرهای خود در هنگام بازگشت، از روی فیلم اسلاید عکس میگرفتند.
در این اواخر استفاده از اسلایدهای عکاسی و پروژکتور تا حد زیادی جای خود را به چاپهای کم هزینه (پرینت)، دوربینهای دیجیتال، دی وی دی، ویدئو مانیتور و ویدئو پروژکتور داده است. امروزه پروژکتورهای اسلاید در درجه اول به ابزاری تبدیل شدهاند که تنها در فیلمهای دهه 1980 دیده میشوند.
مانند بسیاری از فناوریهای منسوخ دیگر، ظهور تلفنهای هوشمند استفاده از پروژکتورهای اسلاید را کاملاً بیفایده کردند. حتی پیشرفتهای بعدی که جایگزین پروژکتورهای اسلاید شدند تا حد زیادی منسوخ شدهاند. عمل چاپ تصاویر فیلم نیز به دلیل توانایی ما در ذخیره تعداد نامحدودی عکس در یک دستگاه جیبی، بسیار کمتر رایج شده است.
7. پیجرها
پیجر یک دستگاه مخابراتی بیسیم است که پیامهای متنی یا صوتی را دریافت کرده و روی نمایشگر کوچک خود نمایش میدهد. پیجرهای یک طرفه فقط میتوانند پیامها را دریافت کنند، در حالی که پیجرهای پاسخ و پیجرهای دو طرفه میتوانند پیامها را با استفاده از فرستنده داخلی تأیید کنند، به آن پاسخ دهند و جواب را ارسال کنند.
پیجرها در دهه 1950 و 1960 توسعه یافتند و در دهه 1980 به طور گسترده مورد استفاده قرار گرفتند. یکی از اولین خدمات پیجینگ عملی در سال 1950 برای پزشکان در منطقه شهر نیویورک راهاندازی شد. پزشکان ماهانه 12 دلار برای این خدمات پرداخت میکردند و با یک پیجر 200 گرمی که پیامهای تلفنی را در فاصله 40 کیلومتری از یک برج فرستنده دریافت میکرد، ارتباط خود را با محیط بیرون حفظ میکردند.
در قرن بیست و یکم، در دسترس بودن گسترده تلفنهای همراه و تلفنهای هوشمند سبب شده است دوران استفاده از این گجت های قدیمی و پرکاربرد به پایان برسد و امروزه پیجرها به یادگارهای فناوری قدیمی تبدیل شدهاند.
با این وجود، پیجرها همچنان توسط برخی از خدمات اضطراری و پرسنل ایمنی عمومی استفاده میشوند. پوشش سیستمهای پیجر مدرن همراه با استفاده از ارتباطات ماهوارهای، میتواند سیستمهای پیجینگ را در برخی موارد از جمله در هنگام بلایای طبیعی و انسانی، قابل اعتمادتر از شبکههای سلولی مبتنی بر زمین کند.
پیجرها همچنین در مقایسه با تلفنهای همراه دارای مزایای حفظ حریم خصوصی هستند. از آنجایی که پیجر یک طرفه فقط یک گیرنده غیرفعال است و هیچ اطلاعاتی به ایستگاه پایه ارسال نمیشود، قابل ردیابی نیست.
8. دوربینهای فیلم
قبل از ظهور دوربینهای دیجیتال، فیلترهای اینستاگرام و فتوشاپ، تنها راه برای ثبت، چاپ، تغییر یا بهبود عکسها استفاده از اتاق تاریک بود. دوربینهای فیلم تنها وسیلهای برای ثبت تصاویر بودند که افراد را ملزم به حمل دوربینهای حجیم و کیف جداگانه برای رولهای فیلم میکردند.
فیلم عکاسی یا سطح حساس عکاسی که در گذشته از شیشه و کلودیونِ تر ساخته میشد، یک ورق شفاف پلاستیکی از جنس پلیاستر یا نیتروسلولز یا سلولز استات است که در دوربینهای قدیمی استفاده میشد.
هنگامی که یک عکس با دوربین فیلمبرداری گرفته میشد، کاربر باید آن را ظاهر میکرد و تا فرایند ظهور عکس تمام نمیشد، هیچ راهی برای دانستن اینکه آیا تصویر واضحی دارید یا خیر وجود نداشت. ظهور در عکاسی به معنای مواجهه دادن فیلم عکاسی یا کاغذ عکاسی با مواد شیمیایی است که باعث تبدیل شدن فیلم به یک تصویر منفی (نگاتیو) یا مثبت، یا کاغذ به تصویر عکس میشود.
عکاسان مجبور بودند با زحمت چندین نگاتیو را بر روی کاغذ عکس قرار دهند و گاهی اوقات ایجاد یک عکس ساعتها طول میکشید. هنرمندانی مانند جری اولزمن با لایهبندی ماهرانه چندین نگاتیو در کنار هم و ایجاد تصاویر آنالوگ سورئال، به نتایج قابل توجهی دست یافتند.
این روزها ظاهر کردن عکس با این روش قدیمی یک هنر در حال نابودی است و حتی متعهدترین هیپسترها نیز به دلیل در دسترس نبودن مواد شیمیایی و محصولات ضروری این کار را کنار گذاشتهاند. فراتر از آن، بسیاری از مردم از پیچیدگیهای موجود در ظهور عکس بیاطلاع هستند.
9. دستگاه فکس
دستگاههای فکس زمانی به طور گسترده در دهه 1980 و 1990 برای انتقال اسناد از طریق خطوط تلفن مورد استفاده قرار میگرفتند. اکنون آنها با روشهای الکترونیکی مانند ایمیل و ذخیرهسازی ابری جایگزین شدهاند.
در دوران شکوفایی این گجت های قدیمی و پرکاربرد، دستگاههای فکس بهعنوان پیشرو برای پیوستهای ایمیل عمل میکردند و راهی سریع برای ارسال الکترونیکی اسناد بودند. این دستگاه دریافت کننده صداها را تفسیر، تصویر را بازسازی و یک نسخه کاغذی چاپ میکند.
سیستمهای اولیه از تبدیل مستقیم تاریکی تصویر به تن صوتی به صورت پیوسته یا آنالوگ استفاده میکردند. از دهه 1980، اکثر ماشینها یک نمایش دیجیتالی رمزگذاریشده صوتی از صفحه را ارسال میکنند، با استفاده از فشردهسازی دادهها برای انتقال سریعتر قسمتهایی که تماماً سفید یا تمام سیاه هستند،
اکثر دستگاههای فکس برای اتصال به خطوط استاندارد PSTN و شماره تلفن طراحی شدهاند. فکسهایی که با جوهر سیاه جامد تشکیل شدهاند، ارسال میشوند و برای ایجاد یک حلقه بینهایت به هم چسبانده میشوند. یک دستگاه فکس تا زمانی که جوهر آن تمام شود، بهطور بیوقفه صفحات سیاه و سفید را چاپ میکرد. جوهر چاپگر همچنان یکی از گرانترین مایعات در جهان است.
از نظر عملکردی، دستگاههای فکس با ایمیل جایگزین شدهاند و حتی ایمیلها نیز با وجود سرویسهای پیامرسانی متنی مانند واتساپ و تلگرام تا حد زیادی کنار گذاشته شدهاند. با وجود منسوخ شدن این دستگاهها، تعدادی از سازمانهای دولتی هنوز فکس را به عنوان روشی معتبر برای ارسال اسناد میپذیرند.
10. دستگاه پخش نوار کاست
پخش کننده نوار کاست قبل از ظهور دستگاه پخش سی دی و پخش کننده MP3، برای گوش دادن به موسیقی بهطور گستردهای مورد استفاده قرار میگرفت. برای نسل جدید که از ایرپاد و هندزفری برای گوش دادن به موسیقی استفاده میکنند، ممکن است درک مفهوم چرخاندن نوار برای پخش مجدد یک آهنگ یا حتی خرید کامل آلبومها از یک فروشگاه ضبط بیمعنی باشد.
در داخل کاست، یک نوار مغناطیسی تمام دادههای موسیقی را ذخیره میکرد. رایجترین اندازههای نوار 60، 90 و 120 دقیقه بودند که یک طرف نوار نیمی از دادهها را در خود جای میداد و طرف دیگر آن قسمت باقیمانده را داشت. در آن زمان هنگام انتخاب یک پخش کننده کاست قابل حمل، گزینههای زیادی وجود نداشت و اساساً برند واکمن تنها گزینهی پیش روی علاقهمندان بود.
نوارهای کاست سریع آسیب میدیدند و میشکستند و تجربه مشکلات مربوط به جمع شدن یا باز شدن نوار مغناطیسی آنها را بدنام کرده بود. این مشکل منجر به ایجاد «ترفند مداد» شد، یعنی استفاده از یک مداد برای پیچیدن نوار در جای خود.
پس از گذشت مدتی، واکمن با پخسکنندهی سیدی دیسکمن جایگزین شد. یکی از ایرادات اصلی دیسکمن این بود که باید روی یک سطح ثابت قرار میگرفت. در نهایت، پخشکنندههای MP3 جایگزین هر دو دستگاه شدند و مانند بسیاری از ابزارهای دیگر، ظهور تلفنهای هوشمند سبب شد همه آنها کنار گذاشته شوند.