ماه نورد چینی ساختارهای مرموز نیمه پنهان ماه را نقشه برداری کرد

دیتای ارسالی از ماه نورد چینی Yutu-2، دانشمندان را قادر ساخت برای نخستین بار، نقشه‌ای از زیرسطح نیمه پنهان ماه ترسیم کنند و پرده از اسرار میلیاردها ساله بردارند.

سال 2018، چانگ ای 4 (Chang’e-4) به نخستین فضاپیمایی تبدیل شد که در نیمه پنهان ماه فرود آمده است و از همان موقع، به ارسال اطلاعات ارزشمند مشغول شد. این فضاپیمای چینی، حامل یک ماه نورد به‌نام یوتو-2 (Yutu-2) بود که حالا با گشت و گذار در نیمه پنهان ماه، ساختار 300 متر فوقانی سطح این قمر را با جزئیاتی بی‌سابقه به‌تصویر کشیده است.

یوتو-2 برای این منظور، از یک فناوری راداری موسوم به LPR استفاده کرد. این دستگاه، به ماه‌نورد امکان می‌دهد سیگنال‌های رادیویی را به زیر سطح ماه بفرستند و پژواک آن‌ها را دریافت کند. دانشمندان از این امواج انعکاس یافته، می‌توانند به ساختار زیرزمینی ماه پی ببرند و نقشه‌ای از زیرسطح آن ترسیم کنند.

در سال 2020، محققان از این طریق، 40 متر فوقانی زیر سطح ماه را نقشه‌برداری کردند؛ اما برای عمیق‌تر رفتن، باید تا حالا صبر می‌کردند.

داده‌های جدید، حاکی از آن است که 50 متر فوقانی زیرسطح ماه در منطقه مورد مطالعه، از لایه‌های مختلفی تشکیل شده که شامل گرد و غبار، خاک و تخته‌ سنگ‌های شکسته می‌شود. زیر همه این مواد، یک دهانه پنهان شده که حاصل برخورد یک شی بزرگ به ماه است. دانشمندان معتقدند خرده‌سنگ‌های موجود در اطراف این ناحیه، ejecta یا مواد بیرون ریخته از آن شی عظیم هستند.

اما کمی پایین‌تر، آن‌ها به وجود 5 لایه مجزای گدازه پی بردند که ظاهرا میلیاردها سال پیش، به این ناحیه سرازیر شده بود.

دهانه برخوردی دیدالوس در نیمه پنهان ماه از نگاه فضاپیمای آپولو 11

به‌باور اخترشناسان، کره ماه 4.51 میلیارد سال پیش شکل گرفت؛ در دوران آغازین پیدایش منظومه شمسی که یک شی به بزرگی مریخ، با زمین برخورد کرد و تکه‌ای از سیاره ما را کند. این تکه که بعدها تبدیل به ماه شد، تا 200 میلیون سال پس از آن هم، به‌طور دائم تحت برخورد اشیای فضایی دیگری بود که سطح ماه را شکافته و زخمی می‌کردند.

به‌گفته‌ی جیان‌کینگ فنگ، اخترشناس موسسه علمی نجومی توسان در آریزونا: «مانند زمین، گوشته ماه هم در آن دوران، حاوی موادی مذاب موسوم به ماگما بود که در اثر فوران‌های آتشفشانی، از این شکاف‌ها به بیرون تراوش می‌کردند».

ظاهرا اما این فرآیند، با گذشت زمان کند شد؛ زیرا یافته‌های جدید فنگ و همکارانش نشان می‌دهد هر چه از عمق به سطح ماه نزدیک‌تر شویم، این لایه‌های آتشفشانی هم نازک‌تر می‌شوند. به زبان ساده‌، یعنی فوران‌های جدیدتر، گدازه‌های کمتری در قیاس با فروان‌های کهن‌تر داشتند.

بنابر توضیحات فنگ، به‌نظر می‌رسد فعالیت‌های آتشفشانی کره ماه، حدود یک میلیارد سال پیش متوقف شده باشد. به همین دلیل، ماه اغلب از لحاظ زمین‌شناسی، مرده در نظر گرفته می‌شود. با وجود این، شاید هنوز مقداری ماگما در اعماق آن، باقی مانده باشد.

اما چانگ ای 4 هنوز به پایان کار خود در ماه نرسیده و فنگ امیدوار است در آینده، این فضاپیما و هم‌قطارش یافته‌های غیر منتظره دیگری هم داشته باشند.