سنگهای زرد صحرای شیشه که منشأ فرازمینی دارند در گنجینه رازآلود مقبره فرعون دیده شدهاند. حقیقت ماجرا چیست و دانشمندان به چه نتایجی رسیدهاند؟
با پیشرفت علم، بسیاری از اسرار رازآلود جهان فاش شده و دیگر مثل زمانهای قدیم محققان و دانشمندان دستبسته نیستند. شاید تا چند دهه پیش باستان شناسان به هنگام برخورد با چند تکه سنگ گمان میکردند به اجسام بیارزشی رسیدهاند؛ اما امروزه آزمایشهای جدید میتواند معادلات سادهانگارانه آنها را به هم بریزد.
مصداق بارز و ملموس فوق را میتوان در چند تکه شیشهای دید که حدود 9 دهه پیش کشف شدهاند. باستان شناسان و دانشمندان خبره در آن زمان در مواجهه با این اشیای شیشهای شاید فکر میکردند با چند تکه بیارزش یا حداقل کمارزش طرف هستند؛ اما امروزه ثابت شده منشأ این شیشهها فرازمینی است و از برخورد شهاب سنگ به زمین پرتاب شدهاند.
گنجینه رازآلود مقبره فرعون بالاخره رمزگشایی شد
در سال 1933 میلادی بود که باستان شناسان موفق به کشف گنجینهای در صحرای لیبی شدند. آنها با چندین تکه شیشه زرد رنگ روبهرو شدند و هماکنون مطالعات نشان میدهند که این شیشههای عجیب و غریب به احتمال زیاد تکههایی از یک شهاب سنگ بودهاند. البته محل برخورد این جرم فرازمینی پیدا نشده، اما محققان به دنبال آن هستند.
مصر و لیبی از زمانهای دور به وسیله صحرای بزرگ دریای ماسه که وسعتی 72 هزار کیلومتر مربعی دارد به یکدیگر وصل شدهاند و اگر بتوانید در این صحرای بزرگ قدم بزنید (فقط در جنوب شرقی لیبی و جنوب غربی مصر که بخش خاصی از صحرا را شامل میشود) موفق به تماشای شیشههای زردی میشوید که روی شنها پراکنده شدهاند.
صحرای شیشه و اکتشافی از جنس شیشه
صحرای شیشه لقبی است که برای صحرای لیبی و مصر انتخاب شده تا اشارهای به وجود شیشههای زرد مکشوفه آنجا باشد. نخستین بار این لقب در مقالهای راجع به اکتشاف جدید باستان شناسان در سال 1933 میلادی آمد. به عقیده کلکسیونرهای مواد معدنی، شیشههای زرد صحرای لیبی چون کمیاب هستند، ارزشمند بهحساب میآیند. جالب اینجاست که بدانید آویز مقبره توت عنخ آمون که در مصر یافت شده مزین به همین شیشه است.
پیدا شدن شیشه موضوع عجیبی نیست و در مکانهای مختلفی ممکن است مشاهده شوند. برای مثال شیشههای حاوی مولداویتها در دهانه رایس واقع در اروپا یا تکتیتها در ساحل عاج نمونههایی بارز بهشمار میروند؛ اما نکته متمایزکننده شیشههای زرد صحرای لیبی این است که آنها حاوی مقادیر زیادی سیلیس هستند که در سایر شیشههای کشف شده دیده نمیشوند.
آیا منشأ شیشه های زرد فرازمینی است؟
طی چند دهه اخیر محققان بر سر ماهیت دقیق این شیشهها بحثهای زیادی را مطرح کردهاند؛ اما به نتیجه واحدی نرسیدهاند. سه حدس و گمانی که بیش از همه مورد توجه قرار گرفته به شرح ذیل است:
- این سنگ های شیشهای از آتشفشانهای روی کره ماه به زمین رسیدهاند.
- شیشه های زرد صحرای لیبی در اثر برخورد صاعقه بهوجود آمدهاند.
- چنین سنگهایی در نتیجه فرآیندهای رسوبی یا گرمای ناشی از انفجار یک شهاب سنگ به زمین رسیدهاند.
خوشبختانه فناوریهای نوین امروزی پاسخ درست سوال فوق را دادهاند. دانشمندان آلمانی، مصری و مراکشی معتقدند که با زیر میکروسکوپ بردن این شیشهها مشخص شده منشأ آنها فرازمینی است و در نتیجه برخورد شهاب سنگ به سطح زمین بوده بهوجود آمده است. یکی از فرآیندهای ساده و ابتدایی که طی میلیونها سال در منظومه خورشیدی ما به وقوع پیوسته، برخورد شهاب سنگها به سطح زمین است. اصولا اغلب سیارهها و قمرهای آنها از طریق سیارکها و خرده سیارهها با یکدیگر برخورد کرده و زمین ما نیز بر اثر همین اصابتها بهوجود آمده است.
سنگهای شیشهای زیر میکروسکوپ
چند دهه پس از اکتشاف جالب باستانشناسان، محققان به این نتیجه رسیدند که سن سنگهای صحرای شیشه به 29 میلیون سال میرسد. مطالعات ثانویه همچنین توانست ثابت کند که ماده اولیه سنگها از ذرات کوارتز و سایر مواد معدنی رسی و اکسیدهای آهن و تیتانیوم پوشیده شدهاند.
یافتههای محققان توانست برخی از سوالات مهم پیرامون شیشههای زرد را پاسخ دهد، اما به همان تعداد نیز سوالات جدیدی مطرح کرد. گفته شد سن این سنگها 29 میلیون سال است، در حالی که در آن زمان در صحرای شیشه، مواد معدنی رسی و اکسیدهای آهن وجود نداشتهاند!
یکی از پژوهشگران، دو تکه از شیشهها را برای تکمیل مطالعات خود مجددا زیر میکروسکوپ برد و این بار با تکنیک میکروسکوپ الکترون عبوری موفق شد ذراتی از ماده را که 20 هزار برابر کوچکتر از ضخامت یک ورق کاغذ هستند مشاهده کند. تکنیک فوق با چنین بزرگنمایی فوقالعادهای مواد معدنی را در شیشهها نشان داد که انواع مختلفی از اکسید زیرکونیوم بودند.
به عبارت دیگر مواد معدنی دارای عناصر شیمیایی هستند که اتمهای آنها بهطور منظم و سهبعدی کنار یکدیگر قرار دارند. مثلا فرض کنید میخواهید دو قلم جنس را لایه به لایه بچینید، به طوری که آنها را به بهترین شکل ممکن انبار کنید. چیدمان اتمها نیز به همین شکل خواهد بود و کریستال وار برای هر کانی منحصربهفرد است.
کانیها ترکیب شمیایی یکسانی دارند، اما ساختار اتمی هر یک از آنها با دیگری متفاوت است و به آنها پلی مورفیزوم گفته میشود. در شیشههای زرد یافت شده در صحرای لیبی یک پلی مورفیزم به نام زیرکونیای مکعبی پیدا شد که در برخی از جواهرات بهعنوان جایگزین مصنوعی الماس از آن استفاده میشود. چنین ماده معدنی قادر است در دماهای بالا نظیر 2250 تا 2700 درجه سلسیوس بهوجود بیاید.
یکی دیگر از پلی مورفیزمهای پیدا شده در سنگهای زرد، نمونه نادری به اسم OII است که فشار بالای 130 هزار اتمسفر را تحمل میکند. چنین دماها و فشارهای بالایی نشان میدهد که این شیشهها منشأ فرازمینی دارند و در نتیجه برخورد شهاب سنگها بهوجود آمدهاند.
اسرار دیگری درباره شیشههای زرد
حال که محققان به نتایج جالب توجهی رسیدهاند، سوال اینجاست که دهانه شهاب سنگی که 29 میلیون سال پیش به زمین اصابت کرده کجاست؟ پیشبینی دانشمندان این است که محل برخورد شهاب سنگ باید در همان نزدیکیها باشد. نزدیکترین دهانههای شهاب سنگی که در آن منطقه شناخته شده، قطری بهترتیب برابر با 2 و 18 کیلومتر دارند؛ اما فاصلهشان تا محل پیدایش شیشههای زرد بسیار زیاد است.
دهانههای پیدا شده دورتر و کوچکتر از آن چیزی هستند که بتوان شیشههای زرد را متعلق به آنها دانست. در هر صورت، اکنون بخشی از اسرار سنگهای زرد که در گنجینه رازآلود مقبره فرعون نیز وجود دارد حل شده، اما با حل آنها سوالات و رازهای دیگری پیدا شده که باید در طول زمان حل شوند. نظر شما چیست؟