تلسکوپ جیمز وب توانسته است در جدیدترین دستاورد خود از فضا قدیمی ترین کهکشان مرده جهان را کشف کند. هرچند این کهکشان برخی از قوانین فیزیک را بهچالش میکشد.
تلسکوپ جیمز وب در روزها و ماههای ابتدایی پرتاب بهفضا حسابی غوغا بهپا کرد و در صدر اخبار قرار گرفت. این روزها بیشتر توجهات به برنامه کشورها و شرکتهای مختلف خصوصی برای سفر به ماه است؛ اما هنوز جیمز وب بهعملکرد فوقالعاده خود ادامه میدهد. در جدیدترین دستاورد خود نیز این تلسکوپ خارقالعاده توانسته قدیمی ترین کهکشان جهان را کشف کند.
قدیمی ترین کهکشان جهان ناگهان و بدون دلیل متوقف شده است
البته این کهکشان بسیار قدیمی بیشتر در حد یک فسیل است؛ زیرا نشانهای از حیات در آن دیده نمیشود. ولی مسئله اینجاست که رفتار کهکشان با دانش اخترشناسان از مراحل اولیه شکلگیری حیات همخوانی ندارد. هنگامی که جهان هنوز در دوران نوزادی خود بود، حجم زیادی از گاز و غبار در همهجا وجود داشت. همیننیز باعث شده بود که بیشمار ستاره تشکیل شوند. اما ظاهرا تنها پس از ۷۰۰ میلیونسال فرآیند تشکیل ستاره در این کهکشان متوقف شده است.
این در حالی است که حتی پس از گذشت میلیاردها سال از عمر جهان، ستارهسازی در اکثر مناطق همچنان ادامه دارد. قدیمی ترین کهکشان کشفشده جهان JADES-GS-z7-01-QU نام گرفته است و میتواند اطلاعات ارزشمندی از نحوه تکامل جهان در مراحل اولیه ارائه دهد. آیا نیروی دیگری در جهان وجود داشته که جلوی شکلگیری ستارههای جدید را میگرفته است؟
بهگفته پژوهشگران دانشگاه کمبریج کهکشانها به حجم زیادی از گاز برای تشکیل ستارههای جدید نیاز دارند. جهان نیز در مراحل اولیه خود همچون یک سلفسرویس کاملا آزاد بوده است. قدیمی ترین کهکشان جهان مدلهای کنونی فیزیکدانان را با دو مشکل مواجه کرده است. از طرفی اصلا مشخص نیست که چطور یک کهکشان کمتر از یک میلیارد سال پس از مهبانگ (همان بیگبنگ) شکل گرفته است. از طرفی دیگر چرا باید یک کهکشان بهاین زودی قادر به تولید ستاره جدید نباشد.
مشاهدات اخترشناسان نشان میدهد که تنها سه میلیارد سال پس از مهبانگ است که کمکم در تعداد اندکی از کهکشانها فرآیند شکلگیری ستارگان جدید متوقف میشود. البته برخی بر این باورند که همهچیز در مراحل اولیه شکلگیری جهان سریعتر رخ میداده است. این موضوع میتوانسته شامل انتقال یک کهکشان از مراحل اولیه به مرگ نهایی نیز باشد.
بهمنظور کشف قدیمی ترین کهکشان جهان، پژوهشگران از ابراز مادونقرمز قدرتمند تلسکوپ جیمز وب استفاده کردند. آنها لایه ضخیمی از غبار را که اجرام اولیه جهان را پوشانده بود کنار زدند. علاوه بر قدیمی بودن، کهکشان تازه کشفشده ویژگی خاص دیگری نیز دارد. این کهکشان نسبت به سایر کهکشانهای مرده که به مراحل اولیه هستی تعلق دارند، فوقالعاده سبکتر است.
دادههای تلسکوپ جیمز وب نشان میدهد که این کهکشان بین ۳۰ تا ۹۰ میلیون سال پیش از شروع فرآیند مرگ، فوقالعاده فعال بوده است. هرچند هنوز مشخص نیست که چهچیزی سبب شده این روند معکوس گردد. اخترشناسان تاکنون چندین عامل مختلف را شناسایی کردهاند که میتوانند فرآیند تشکیل ستارههای جدید را کند یا متوقف کنند.
یکی از این عوامل وجود آشفتگی درون یک کهکشان است. این آشفتگی میتواند در نتیجه تشعشعات یک سیاه چاله کلانجرم ایجاد شود. در این حالت گازهای مورد نیاز برای شکلگیری ستارگان از محدوده کهکشان خارج میشوند. احتمال دیگر این است که محیط اطراف کهکشان نتوانسته گازهای مصرفشده توسط ستارههای جدید را جبران کند و همین کمبود بهمرگ منجر شده است.
هرچند هیچکدام از این سناریوها نمیتوانند وضعیت کنونی قدیمی ترین کهکشان جهان را بهصورت کامل توضیح دهند. بههمینخاطر پژوهشگران دانشگاه کمبریج معتقد هستند که باید دادههای دریافتی مجدد مورد بررسی قرار گیرند. با وجود این، برخی اخترشناسان توضیح دیگری را مطرح کردهاند. شاید کهکشانها در ابتدای جهان با مرگ مواجه شوند و دوباره به زندگی برگردند. هرچند این توضیح نیز مشکلاتی دارد.
وقتی جهان ۳ میلیارد سال سن داشت، از نظر تولد ستارگان پرکارترین دوران خود را سپری میکرد. هرچند که در آن دوران نیز کهکشانهای مرده نتوانستند به وضعیت پیشین خود بازگردند. تنها اتفاقی که رخ داد ادغام کهکشانهای مرده با کهکشانهای دیگر بود که آن نیز تاثیری در سرعت ستارهسازی آنها نداشت. با توجه به وضعیت کنونی باید منتظر تایید دادههای دریافتی از تلسکوپ فضایی جیمز وب باشیم. اگر این اتفاق رخ دهد و دانشمندان نیز نتوانند توضیحی برای وضعیت قدیمی ترین کهکشان جهان ارائه دهند، باید باورهای پیشین دانشمندان در رابطه با سالهای اولیه عمر کیهان تغییراتی را بهخود ببیند.