گجت نیوز آخرین اخبار تکنولوژی، علم و خودرو 
خورشید در مرکز منظومه شمسی قرار دارد و تعدادی سیاره هم به دور آن می‌چرخند. اما نقطه پایان منظومه شمسی کجاست؟ دانشمندان در این زمینه اختلاف‌نظر جدی دارد.
انسان هنوز نتوانسته در کاوش‌های فضایی خود از ماه فراتر رود. البته کاوشگرهای سازمان‌های فضایی به بررسی برخی سیاره‌ها و قمرهای آنها پرداخته‌اند، اما منظومه شمسی نقاط بسیار زیادی دارند که هنوز کاوش نشده‌اند. همچنین خارج شدن از منظومه شمسی و گام‌نهادن در فضای بین‌ستاره‌ای یک دستاورد بزرگ محسوب می‌شود.
مرز پایان منظومه شمسی سبب اختلاف دانشمندان شده است
در حال حاضر تنها دو فضاپیمای کاوشگر وویجر 1 و 2 توانسته‌اند به‌طور کامل از منظومه شمسی خارج شوند و آن دو نیز در سال ۱۹۷۷ به فضا پرتاب شدند. محله ما در کهکشان راه شیری دارای ۸ سیاره، چند صد قمر و میلیون‌ها سیارک و دنباله‌دار است. همه آنها با سرعت هزاران کیلومتر بر ساعت به‌دور خورشید می‌گردند؛ اما مرز بیرونی منظومه شمسی کجاست و کجا می‌توان گفت که منظومه شمسی به پایان رسیده است؟
در حال حاضر دانشمندان سه‌گزینه را به‌عنوان مرز بیرونی منظومه شمسی مطرح می‌کنند. گزینه اول کمربند کویپر است. این کمربند مجموعه‌ای از اجرام آسمانی را در بر می‌گیرد که دورتر از مدار سیاره نپتون قرار دارند. گزینه دوم منطقه توقف خورشیدی است. در این مرز میدان مغناطیسی خورشید بی‌اثر می‌شود. برخی نیز ابر اورت را نقطه پایان منظومه شمسی به‌حساب می‌آورند. ابر اورت مبدأ بسیاری از دنباله‌دارها است و فاصله زیادی با سیاره‌های منظومه شمسی دارد.
هرکدام از این گزینه‌ها جذابیت‌های خاص خود را دارند و همین باعث می‌شود انتخاب نقطه پایان منظومه شمسی سخت باشد.
کمربند کویپر
کمربند کویپر بین ۳۰ تا ۵۰ واحد نجومی از خورشید فاصله دارد. هر واحد نجومی برابر فاصله زمین از خورشید یعنی ۱۵۰ میلیون کیلومتر است. این منطقه مملو از سیارک‌ها و سیاره‌های کوتوله‌ای همچون پلوتو است که در نتیجه جنگ گرانشی با دیگر سیاره‌ها از منطقه داخلی منظومه شمسی به بیرون پرت شده‌اند. اما چرا دانشمندان تمایل دارند کمربند کویپر را نقطه پایان منظومه شمسی بدانند؟ به‌باور آنها کمربند کویپر جایی است که قرص پیش‌سیاره‌ای می‌توانسته وجود داشته باشد.
۴ میلیارد سال پیش توده‌ای از گاز و گرد‌و‌غبار اطراف خورشید را فراگرفته بود که قرص پیش‌سیاره‌ای نامیده می‌شود. قرص پیش‌سیاره‌ای در نهایت سبب شکل‌گیری سیاره‌های منظومه شمسی شد. بسیاری از اجرام آسمانی حاضر در منظومه شمسی باقی‌مانده‌های همان قرص به‌حساب می‌آيند. در واقع برخی بر این باور هستند که منظومه شمسی فقط شامل خورشید و اجرام آسمانی اصلی می‌شود. به‌همین‌خاطر باید کمربند کویپر را به‌عنوان نقطه پایان منظومه شمسی پذیرفت.
هرچند برخی اخترشناسان همچون مایک براون، استاد موسسه فناوری کالیفرنیا (Caltec) کاملا مخالف هستند. به‌باور آنها چنین مرزی دقیق نیست؛ زیرا اجرام آسمانی از زمان شکل‌گیری سیاره‌ها عموما به‌سمت بیرون حرکت کرده‌اند. بدین‌ترتیب کمربند کویپر نمی‌تواند دربرگیرنده تمامی اجرام منظومه شمسی باشد. به‌عنوان مثال سیاره فرضی نهم احتمالا بسیار دورتر از این کمربند قرار دارد.
همچنین در اکتبر ۲۰۲۳ بود که تعدادی جرم آسمانی جدید کمی آنطرف‌تر از کمربند کویپر دیده شدند. همین نیز سبب شد که اخترشناسان نسبت به وجود یک کمربند کویپر دوم مشکوک شوند. در واقع مخالفان می‌گویند وقتی مرز بیرونی کمربند کویپر مشخص نیست، نمی‌توان آن را گزینه مناسبی به‌عنوان نقطه پایان منظومه شمسی به‌حساب آورد.
منطقه توقف خورشیدی
منطقه توقف خورشیدی مرز بیرونی هورسپهر (یا همان محدوده تاثیرگذاری میدان مغناطیسی خورشید) است. در این منطقه مجموعه ذرات باردار ساطع‌شده از خورشید (که با نام بادهای خورشیدی شناخته می‌شوند) فوق‌العاده ضعیف می‌شوند. در واقع بادهای خورشیدی دیگر نمی‌توانند از نقطه‌ای به‌بعد جریان تشعشعات دیگر ستاره‌ها و اجرام حاضر در کهکشان راه شیری را کنار بزنند.
پلاسمای درون منطقه توقف خورشیدی به تنها ستاره منظومه شمسی تعلق دارد و پلاسمای بیرونی آن متعلق به دیگر ستارگان است. به‌همین‌خاطر دانشمندان این نقطه را پایان منظومه شمسی به‌حساب می‌آورند. همچنین وقتی یک کاوشگر از منطقه توقف خورشیدی رد شود، گفته می‌شود که وارد فضای بین ستاره‌ای شده است.
اگر منطقه توقف خورشیدی را به‌عنوان نقطه پایان منظومه شمسی بپذیریم، تاکنون دو فضاپیما توانسته‌اند از منظومه شمسی خارج شوند. وویجر 1 در سال ۲۰۱۲ و وویجر 2 در سال ۲۰۱۸ از این مرز گذشتند. جالب اینجاست که به‌محض گذشتن فضاپیماها از منطقه توقف خورشیدی حسگرها تغییر محسوسی را در نوع و میزان میدان مغناطیسی و تشعشعات محیط اطراف ثبت کردند. این موضوع نشان می‌داد که آنها از مرز خاصی گذشته‌اند.
اما مشکل اینجاست که هورسپهر (هلیوسفر) حالتی کروی و متعادل ندارد. در واقع بیشتر می‌توان هورسپهر را همچون مستطیلی کشیده تصویر کرد؛ زیرا بیشتر پلاسما بین‌ستاره‌ای تنها از یک جهت منظومه شمسی را هدف قرار می‌دهد. همین نیز سبب شکل‌گیری شوک تعظیم (یک موج ضربه‌ای که تشعشعات را به خارج از منظومه شمسی هدایت می‌کند) شده است. شوک تعظیم در فاصله ۱۲۰ واحد نجومی از خورشید قرار گرفته است؛ اما در جهت مخالف دم کشیده آن تا فاصله ۳۵۰ واحد نجومی از خورشید امتداد می‌یابد.
اگر منطقه توقف خورشیدی را به‌نام نقطه پایان منظومه شمسی بپذیریم، محله ما در کهکشان راه شیری غیرمتعادل می‌شود. چیزی که کاملا خلاف باور برخی پژوهشگران از یک سامانه ستاره‌ای است.
ابر اورت
ابر اورت را می‌توان دورترین و گسترده‌ترین مرز بیرونی منظومه شمسی به‌حساب آورد. جایی که در فاصله ۱۰۰ هزار واحد نجومی از خورشید قرر گرفته است. برخی افراد مرز پایان منظومه شمسی را جایی قلمداد می‌کنند که آخرین اجرام آسمانی تحت نیروی گرانش خورشید قرار دارند. از نظر برخی پژوهشگران ابر اورت مرز طبیعی منظومه شمسی است؛ زیرا هر سامانه خورشیدی باید شامل تمامی اجرامی باشد که دور ستاره مرکزی می‌چرخند.
شان ریموند، اخرشناس فرانسوی ابر اورت را بهترین نقطه پایان منظومه شمسی به‌حساب می‌آورد و سایر گزینه‌ها را احمقانه می‌داند. هرچند این گزینه نیز مشکلاتی دارد. به‌عنوان مثال اگرچه ابر اورت با خورشید ارتباط دارد، اما هیچ‌کس نمي‌تواند انکار کند که در فضای بین‌ستاره‌ای قرار گرفته است. همچنین دقیقا مشخص نیست که ابر اورت کجا به‌پایان می‌رسد. این مشکل باعث می‌شود که ابر اورت نیز همانند کمربند کویپر گزینه‌ای نامشخص باشد.
جمع‌بندی مرز پایان منظومه شمسی
بیشتر اخترشناسان و ناسا تمایل دارند که منطقه توقف خورشیدی را به‌عنوان مرز منظومه شمسی به‌حساب بیاورند. از طرفی مشخص کردن دقیق این مرز راحت است و از طرفی دیگر شرایط مغناطیسی پس از آن کاملا متفاوت به‌نظر می‌رسد. دقیقا گویی وارد یک فضای دیگر شده‌اید. مشکل اینجاست که همین دانشمندان تمامی اجرام بیرون از این مرز را بین‌ستاره‌ای قلمداد نمی‌کنند.
جذاب‌ترین نمونه را می‌توان جسمی به‌نام اومواموا دانست که برخی دانشمندان گمان می‌کردند از تمدن‌های بیگانه آمده است. همچنین ابر اورت از موادی تشکیل‌شده است که خود زمانی سیاره‌ها و دیگر اجرام آسمانی را شکل دادند. در واقع اگرچه ابر اورت خارج از نقطه پایان منظومه شمسی قرار گرفته است، اما به منطقه بین ستاره‌ای نیز تعلق ندارد.
در این میان افرادی نیز هستند که مشخص کردن تنها یک نقطه پایان برای منظومه شمسی را بی‌اهمیت می‌دانند. به‌باور آنها می‌توان با توجه به اهداف مختلف چند نقطه پایان برای این منطقه از جهان مشخص کرد و اینکار تاثیر خاصی روی اهداف اصلی فضایی انسان نخواهد گذاشت.