وقتی صحبت از مصر میشود، اهرام و فرعون ها بهخاطر میآیند؛ اما تمدن رود نیل جنبههای جذاب دیگری هم داشته است. پزشکان مصر باستان ۴۰۰۰ سال پیش با روشی عجیب در تلاش برای درمان سرطان بودهاند.
هر روز با پیشرفتهای باستان شناسی شاهد آشکار شدن جنبههای پنهان بیشتری از تمدن مصر باستان هستیم. طبیعتا اهرام مصر همیشه بهعنوان نماد اصلی مصر شناخته میشوند؛ اما نمیتوان از پیشرفتهای علمی مردم این تمدن حیرتانگیز نیز گذشت. بررسیهای یک جمجمه فوقالعاده قدیمی نشان میدهد که پزشکان مصر باستان در تلاش برای درمان سرطان بودهاند.
جراحی پزشکان مصر باستان روی مغز بیمار مبتلا به سرطان
مجموعه Duckworth دانشگاه کمبریج گنجینهای از آثار باستانی را در اختیار دارد. اخیرا نیز دانشمندان به بررسی جمجمهای از این مجموعه پرداختهاند که احتمالا به سالهای ۲۶۸۶ و ۲۳۴۵ پیش از میلاد تعلق دارد. در جمجمه میتوان نشانههای وجود یک تومور مغزی را مشاهده کرد. همچنین تومور بهصورت جزئی در ۳۰ نقطه دیگر از مغز حضور دارد.
جالب اینجاست که میتوان برشهایی دایرهای شکل را در اطراف این نقاط مشاهده کرد. برشهایی که توسط ابزار تیز فلزی ایجاد شدهاند. این موضوع نشان میدهد که پزشکان مصر باستان تلاش کردهاند بیماری سرطان را به روش خود درمان کنند. آن هم با جراحی مغز مردی که در اوایل دهه ۳۰ زندگی خود بوده است.
تا پیش از این یافته مهم باستان شناسی، قدیمیترین اشاره به سرطان مربوط به پاپیروس ادوین اسمیت بود. این پاپیروس به سال ۱۶۰۰ پیش از میلاد مسیح تعلق دارد؛ اما تصور ميشود که از نسخهای قدیمیتر کپیبرداری شده باشد. در این اثر مهم باستانی به چندین مورد سرطان پستان اشاره شده است؛ اما نویسنده تاکید میکند که هیچ درمانی برای آنها وجود ندارد. هرچند یافتههای جدید میتواند تصور ما را از زمان آغاز پزشکی مدرن کاملا تغییر دهد.
مدرک مهمی که کشف شده است اولین مورد استفاده از جراحی برای درمان سرطان را نشان میدهد. طبیعتا رویکرد خاص پزشکان مصر باستان برای درمان سرطان موفق نبوده است؛ اما فرهنگ غنی آنها را در مقایسه با اقوام وحشی اطراف نشان میدهد. پژوهشگران همچنین جمجمه دیگری که در اختیار دانشگاه کمبریج بود را نیز بررسی کردند.
جمجمه دوم به زنی ۵۰ ساله تعلق داشت که بین سالهای ۶۶۴ و ۳۴۳ پیش از میلاد زندگی میکرد. همانند مورد اول، این زن نیز نشانههایی از تومور مغزی را در جمجمه خود داشت. هرچند دو آسیبدیدگی دیگر نیز در جمجمه دیده میشد که ظاهرا بر اثر ضربه شدید ایجاد شده بودند. پژوهشگران گمان میکنند که ضربه موردنظر توسط یک سلاح تیز وارد شده باشد.
هرچند هر دو آسیبدیدگی بهبود پیدا کرده بودند. این مسئله از پیشرفت شگفتانگیز پزشکی در مصر باستان خبر میدهد. یافتههای جدید نشان میدهد که درمان سرطان یکی از اولویتهای پزشکان مصر باستان بوده است. آنها بارها برای درمان آن اقدام کرده؛ اما راهی به سوی موفقیت نیافتهاند. پژوهشگران حالا امیدوار هستند که مسئله تاریخچه درمان سرطان را بهصورت گستردهتری بررسی کنند. این احتمال وجود دارد که تمدنهای دیگر نیز با بیماری سرطان آشنا بوده باشند.
با همه اینها آشنایی پزشکان مصر باستان با بیماری سرطان در مرحله جراحی واقعا شگفتانگیز است. فراموش نکنید که ۴ هزار سال پیش هنوز باورهای مذهبی قدرتی فوقالعاده در برابر کنجکاویهای بشر داشتند. این مورد سبب میشد که بسیاری از تلاشهای پزشکی با مقاومت شدید مواجه شود. بههمینخاطر رسیدن پزشکان مصر باستان به این مرحله از پیشرفت پزشکی از بلوغ نسبی فرهنگ غنی آنها حکایت دارد.