گجت نیوز آخرین اخبار تکنولوژی، علم و خودرو 
اینجا به معرفی 12 مورد از مهم ترین و تاثیرگذارترین پرتاب های ماهواره در تاریخ بشر می‌پردازیم که هریک نقطه عطفی برای علوم اخترشناسی و مهندسی به شمار می‌روند.
طی کمتر از یک دهه گذشته بشر نه تنها توانسته بر آسمان مسلط شود، بلکه فضا را نیز به تسخیر خود درآورده و توانسته ماهواره‌هایی را در مدار زمین قرار دهد. در حال حاضر حدود ده هزار ماهواره ساخته بشر در مدار زمین قرار دارند و کشورهای مختلف دنیا نیز هر روز بر این تعداد می‌افزایند. با این وجود برخی از ماهواره‌ها تاریخ‌ساز بوده و توانسته‌اند نام خود را در تاریخ ماندگار کنند. در ادامه به 11 مورد از مهم ترین پرتاب های ماهواره در تاریخ بشر اشاره خواهیم کرد.
مهم ترین پرتاب های ماهواره در تاریخ بشر کدام‌ها هستند؟
به‌طور کلی هر جرمی که به‌طور پیوسته دور جرمی بزرگتر از خود در گردش باشد را «ماهواره» می‌گویند. ماهواره‌ها می‌توانند طبیعی (مانند ماه) یا مصنوعی ( مثل سازه‌های دست‌ساز بشر) باشند. قدمت ماهواره‌های مصنوعی به سال 1957 برمی‌گردد. با این وجود از آن زمان هزاران ماهواره مختلف به مدار زمین فرستاده شده و دور آن در گردش هستند. این ماهواره‌ها با اهداف مختلفی مثل ارائه مسیریابی، برقراری ارتباطات، پیش‌بینی وضعیت آب و هوا یا نظارت جنگی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
نخستین ماهواره دنیا – اسپوتنیک 1 (سال 1957)
در سال 1957، شوروی و آمریکا درگیر نبردی نفس‌گیر بر سر این که کدامیک زودتر نخستین ماهواره دنیا را به فضا می‌فرستد بودند. برنده این نبرد شوروی بود که در چهارم اکتبر 1957 ماهواره اسپوتنیک 1 و اندکی بعد، اسپوتنیک 2 را به فضا فرستاد.
این ماهواره ظاهری کروی شبیه به یک توپ بسکتبال داشت و پس از آن که 1440 بار دور کره زمین چرخید در ژانویه 1958 به زمین بازگشت. البته باتری این ماهواره 22 روز پس از پرتاب از کار افتاد و ارسال سیگنال آن به زمین متوقف شد.
پرتاب ماهواره Sputnik 1 را احتمالا باید مهم‌ترین دستاورد مهندسی بشر طی یک قرن گذشته دانست که دریچه‌ای به کشف فضا برای‌مان گشود. علاوه بر این، پرتاب ماهواره اسپوتنیک همچنین باعث سرمایه‌گذاری بیشتر آمریکا روی پروژه‌های فضایی و تبدیل شدن آن به یکی از جبهه‌های جنگ سرد شد.
نخستین ماهواره آمریکا – اکسپلورر 1 (سال 1958)
ماهواره Explorer 1 نخستین تلاش موفق آمریکایی‌ها برای ارسال ماهواره به فضاست که با همکاری ارتش این کشور و ناسا انجام شد. راکت‌های ژوپیتر 2 ارتش آمریکا که برای موشک‌های اینتر بالیستیک به کار می‌رفتند برای ارسال این ماهواره به کار گرفته شدند؛ درحالیکه خود ماهواره توسط آزمایشگاه پیشرانه جت ناسا طراحی شده بود.
اکسپلورر 1 نخستین ماهواره دنیا بود که با اهدف علمی به فضا فرستاده می‌شد. سفر 12 ساله این ماهواره دور کره زمین که شامل 58 هزار بار چرخیدن دور آن بود منجر به کشف پدیده استثنایی «کمربند تشعشعی وان آلن» شد که نام آن از مسئول تیم علمی این ماهواره، دکتر جیم ون آلن برداشته شده بود.
ارسال سیگنال‌های ماهواره اکسپلورر 1 نیز از تاریخ 23 مارس 1958 متوقف شد و این ماهواره در سال 1970 به زمین بازگشت.
نخستین ماهواره‌ای که از زمین عکس گرفت – اکسپلورر 6 (سال 1959)
یکی دیگر از مهم ترین پرتاب های ماهواره در تاریخ نیز Explorer 6 است که در سال 1959 با هدف بررسی تاثیرات تشعشات، پرتوهای کیهانی و میدان مفناطیسی کره زمین و چگونگی حرکت امواج رادیویی در اتمسفر بالایی به مدار زمین فرستاده شده بود.
در این بین اما ماهواره اکتشافی اکسپلورر 6 به تجهیزات لازم برای عکس گرفتن از کره زمین نیز مجهز شده بود و نخستین عکس فضایی خود را از بالای کشور مکزیک ثبت کرد. این تصویر نمایی از اقیانوس پوشیده‌شده توسط ابرها را نمایش می‌داد و ارسال آن به زمین حدود 40 دقیقه زمان برد.
طراحی اکسپلورر 6 نیز تقریبا کروی شکل بود؛ هرچند که در طرفین آن پانل‌هایی خورشیدی برای شارژ باتری آن تعبیه شده بودند. البته مشکلات جزیی حین پرتاب باعث ارسال ناقص این ماهواره به فضا شد و در نتیجه ارسال پیام آن از حدود دو ماه پس از ارسالش به فضا متوقف شد.
نخستین ماهواره‌ای که در مدار ماه قرار گرفت – لونا 10 (1966)
شوروی همچنین در ارسال ماهواره به مدار کره ماه نیز گوی سبقت را از آمریکا دزدید و در ماه مارس 1966 ماهواره Luna 10 را به فضا فرستادند. لونا 10 البته نخستین تلاش شوروی برای رسیدن به ماه نبود؛ زیرا پیش‌تر پروژه Cosmos 111 این کشور نیز قصد خروج از مدار زمین را داشت؛ اما به دلیل نقص در طراحی موفق به دستیابی به این مهم نشد.
این ماهواره سرانجام روز 3 آوریل 1966 در مدار کره ماه قرار گرفت و نخستین داده خود را به زمین ارسال کرد. طی کمتر از یک ماه چرخش دور ماه، لونا 10 حدودا 460 بار دور این کره چرخید و داده‌هایی کلیدی و بسیار مهم را به زمین ارسال کرد؛ داده‌هایی که بعدها برای ماموریت‌های مهم‌تری مثل فرود روی کره ماه به کار گرفته شدند.
نخستین ماهواره‌ای که در مدار مریخ قرار گرفت – مارینر 9 (سال 1971)
آمریکا نخستین کشوری بود که توانست ماهواره خود را به مدار سیاره مریخ بفرستد. این اتفاق اواخر سال 1971 و با ماهواره مارینر 9 رخ داد.
به کمک تصاویری که Mariner 9 از سطح سیاره سرخ گرفت کوه‌ها، دره‌ها و دیگر پدیده‌های طبیعی در این سیاره کشف شدند و حتی شواهدی از فعالیت ژئولوژیکی گذشته این سیاره به دست آمد که حاکی از حضور آب در گذشته آن بوده است. مارینر 9 همچنین موفق شد از دو قمر سیاره مریخ، یعنی فوبوس و دیموس نیز عکس بگیرد.
پروژه Mariner 9 ایالات متحده را باید یکی از موفق‌ترین پرتاب‌های ماهواره در تاریخ این کشور دانست که تنها توانست شوروی را در نبرد برای رسیدن به مریخ شکست دهد؛ بلکه موفق شد نسبت به پیش‌بینی‌های اولیه از عملکردش نیز بهترظاهر شده و نتایجی فراتر از انتظار ارائه دهد.
طولانی‌ترین سفر فضایی – لند ست 5 (سال 1984)
در تاریخ اول مارس سال 1984 ماهواره لندست 5 به‌منظور پایش سطح کره زمین و ارسال پیوسته داده‌های مفید در این خصوص برای ماموریتی سه ساله به مدار زمین فرستاده شد. با این وجود سفر این ماهواره به‌مدت 29 سال یعنی تا سال 2012 ادامه پیدا کرد.
نخستین ماهواره Landsat در سال 1972 با هدف ارائه تصاویر دائمی و پیوسته از سطح کره زمین با هدف درک بهتر شرایط منابع، کشاورزی، تغییر اقلیم و موارد از این دست به فضا فرستاده شد. با این وجود در نسل‌های بعدی به دلیل تجهیز این ماهواره‌ها به ادوات شناسایی و اندازه‌گیری پیشرفته‌تر مثل حسگرهای مادون قرمز، این ماهواره‌ها قابلیت هشدار پدیده‌های طبیعی را نیز به دست آوردند.
در عین حال هیچ‌یک از ماهواره‌های Landsat تا کنون نتوانسته سفری به اندازه نسل پنجم آن‌ها داشته باشد؛ سفری 29 ساله که رکورد طولانی‌ترین کاوش بشر در فضا را از آن خود کرد.
نخستین ماهواره‌ای که روی یک سیارک فرود آمد – NEAR Shoemaker (سال 1996)
یکی دیگر از مهم ترین پرتاب های ماهواره در تاریخ بشر مربوط به NEAR Shoemaker آمریکایی است که قرار بود در مدار سیارک Eros در نزدیکی زمین قرار بگیرد. در عین حال این ماهواره در نهایت روی این سیارک فرود آمد تا نخستین ساخته بشر باشد که روی Eros می‌نشیند.
این ماهواره چندین ابزار علمی مختلف اعم از مغناطیس‌سنج، اشعه‌یاب گاما و ایکس ری و اشعه‌یاب مادون قرمز در اختیار داشت و یک پکیج کامل علمی به شمار می‌رفت. همچنین طراحی این ماهواره نیز شبیه به یک منشور هشت‌وجهی بود و پس از به پایان رسیدن ماموریت اصلی خود به‌آرامی روی سطح سیارک Eros فرود آمد. هدف NEAR Shoemaker از این کار گرفتن عکس از سطح این سیارک بود؛ اما ارتباط آن با زمین حدود دو هفته پس از فرود روی این سیارک قطع شد.
قدیمی‌ترین ماهواره کنترل‌شده توسط انسان – ایستگاه فضایی بین‌المللی (سال 1998)
پروژه ساخت و پرتاب ایستگاه فضایی بین‌المللی یکی از نقاط عطف در تاریخ علم بشریت به شمار می‌رود. ایستگاه فضایی بین‌المللی پروژه‌ای جهانی به شمار می‌رود که با همکاری دانشمندانی از آمریکا، فدراسیون روسیه، ژاپن، کانادا و 10 نماینده از آژانس فضایی اروپا اجرا شد؛ به‌طوری‌که هریک از اجزای این ماهواره به‌صورت جداگانه در نقطه‌ای از دنیا تولید شده و در مدار زمین سرهم‌بندی شدند.
نخستین قطعه از ایستگاه فضایی بین‌المللی، ماژول کنترل آن بود که در سال 1998 توسط روسیه به فضا فرستاده شد. دو هفته پس از آن نیز ایالات متحده دومین بخش از آن به نام Unity را به فضا فرستاد. همچنین در سال 2000 نیز نخستین فضانوردان به ایستگاه فضایی رسیند تا آغازگر مسیری باشند که 25 سال ادامه یافته و بیش از 270 نفر در سرتاسر دنیا به آن سر زده‌اند.
این ماهواره ظرفیت نگهداری 3 الی 13 نفر را دارد.
نخستین ماهواره‌ای که در مدار یک ستاره دنباله‌دار قرار گرفت – رزتا (سال 2014)
ماهواره Rosetta توسط آژانس فضایی اروپا طراحی و پرتاب شده است. هدف اصلی این ماهواره مطالعه ستاره دنباله‌دار Comet 67P/Churyumov-Gerasimenko بود تا بتواند دید بهتری راجع به تاریخچه منظومه شمسی به دانشمندان بدهد.
رزتا البته در ابتدا قرار بود دنباله‌دار Comet 46P/Wirtanen را تعقیب کرده و در مدار آن قرار گیرد؛ اما یک اختلال در پرتاب هدف آن را به‌طور کامل تغییر داد. علاوه بر قرار گرفتن در مدار این دنباله‌دارد، رزتا قرار بود یک کاوشگر را نیز روی سطح این دنباله‌دار فرستاده و بررسی بیشتری روی آن انجام دهد.
پس از پرتاب، ماهواره Rosetta حدود 31 ماه در حالت نیمه‌فعال قرار گرفت تا سرانجام توانست به دنباله‌دار هدف خود برسد. در نهایت ماهواره رزتا در سال 2014 موفق به قرار گرفتن در مدار این دنباله‌دار و پرتاب کاوشگر Philae به سطح آن شد. ماموریت Rosetta در سال 2016 به پایان رسید.
نزدیک‌ترین ماهواره به خورشید – پرتابه خورشیدی پارکر (سال 2018)
یکی دیگر از مهم ترین پرتاب های ماهواره در تاریخ بشر هم پارکر است که توانایی تحمل دمای باورنکردنی 2500 فارنهایت را داشت و قرار بود در مدار خورشید قرار گرفته و از هر ساخته بشر به آن نزدیک‌تر شود. این ماهواره در سال 2018 به فضا پرتاب شد و اواخر سال 2021 به نخستین ماهواره‌ای تبدیل شد که از کرونا، لایه بیرونی اتمسفر خورشید عبور می‌کرد.
در سال 2024، بیستمین چرخش ماهواره پارکر دور خورشید فاصله این دو را به حدود 7.28 میلیون کیلومتر رساند. ماموریت این ماهواره البته هنوز به پایان نرسیده و قراراست در ماه دسامبر سال 2024 با سرعت 692 هزار کیلومتر بر ساعت دور خورشید بچرخد!
نخستین پرتاب ماهواره استارلینک
در سال 2019 کمپانی Starlink فعالیت رسمی خود را با ارسال 60 ماهواره به مدار زمین آغاز کرد تا ایلان ماسک صاحب دو سوم تمامی ماهواره‌هایی باشد که دور زمین در حال چرخش هستند. ثروتمندترین مرد جهان همچنین تصمیم دارد به‌زودی 40 هزار ماهواره دیگر را نیز به فضا بفرستد تا دسترسی ساکنان تمام دنیا به اینترنت را ساده‌تر و بی‌دردسرتر کند.
ارسال ماهواره‌های استارلینک البته نگرانی‌های فراوانی را در میان دانشمندان و مهندسین علوم فضایی ایجاد کرده است. تعداد بسیار زیاد این ماهواره ها باعث شده که علاوه بر نگرانی‌های موجود در خصوص حضور زباله‌های فضایی احتمال برخورد ماهواره‌های متعدد حاضر در مدار زمین نیز افزایش پیدا کند؛ ضمن آن که احتمال سقوط اجرام آسمانی به زمین و خطرات فراوان ناشی از آن نیز دیگر نگرانی بزرگ مهندسین و دانشمندان هوافضاست.