اتحاد جماهیر شوروی در دوران جنگ سرد با انجام صدها آزمایشهای هستهای، یک منطقه را به آلودهترین نقطه هستهای جهان را تبدیل کرد. اما آن منطقه کجاست و الان چه وضعیتی دارد؟
در شمال شرقی کشور قزاقستان، یک دریاچه وجود دارد که به عنوان شاهدی بر دوران جنگ سرد محسوب میشود. این دریاچه، که با عنوان دریاچه چاگان شناخته میشود، در یک چشمانداز سنگلاخی در نزدیکی شهر Semey (که در گذشته Semipalatinsk نامیده میشد) واقع شده است. برای یک فرد عادی که آن را میبیند، این دریاچه شاید ظاهری معمولی داشته باشد، اما نام دیگر آن، یعنی دریاچه اتمی، دیدگاه بهتری درباره اهمیت واقعیاش ارائه میدهد.
درباره آلودهترین نقطه هستهای جهان چه میدانیم؟
در سال 1965 میلادی، اتحاد جماهیر شوروی یک آزمایش هستهای را انجام داد که در پی آن گودالی با عمق 100 متر و عرض 400 متر پدید آمد که همین مکانی است که امروزه دریاچه چاگان در آن قرار دارد. این انفجار، تنها یکی از صدها انفجار دیگری بود که در این منطقه به عنوان محل اصلی آزمایشهای هستهای اتحاد جماهیر شوروی به وقوع پیوست.
نخستین سلاح هستهای شوروی در تاریخ 29 اوت سال 1949 در محل آزمایشهای هستهای Semipalatinsk منفجر گردید. این بمب که RDS-1 نامیده میشد، نه تنها نشاندهنده یک پیشرفت فناورانه مهم برای اتحاد جماهیر شوروی بود و آنها را به عصر هستهای وارد کرد، بلکه با از بین بردن انحصار ایالات متحده در زمینه بمب هستهای، سرآغاز واقعی رقابت تسلیحاتی هستهای را رقم زد. در طول 40 سال پس از آن، اتحاد جماهیر شوروی 456 آزمایش هستهای را در Semipalatinsk به انجام رساند که از این تعداد، 116 مورد در سطح زمین و 340 مورد در زیر زمین صورت پذیرفت.
- تبدیل زباله هستهای به انرژی: ساخت باتری با استفاده از مواد رادیواکتیو
- آیا انرژی هسته ای واقعا پاک است؟
- گوگل میخواهد با انرژی هسته ای، نیروی دیتاسنترهایش را تأمین کند
- انرژی هستهای به باتری گوشی ها میآید تا هر ۵۰ سال یکبار سراغ شارژر بروید
شورویها در این مکان طیف وسیعی از جنگافزارهای گوناگون، شامل ابزارهای شکافت هستهای و همچنین بمبهای گرماهستهای بزرگ را مورد آزمایش قرار دادند. یکی از دلایل اصلی جذابیت Semipalatinsk برای روسها، موقعیت دورافتاده و سهولت در بستن آن به روی افراد غیرنظامی بود. با این وجود، این بدان معنا نبود که این ناحیه کاملاً خالی از سکنه است. چندین روستا در حاشیه این سایت قرار داشتند و شهر Semey که تنها در فاصله 150 کیلومتری آن واقع شده بود، جمعیتی بالغ بر 1 میلیون نفر داشت. بدین ترتیب، این افراد همچنان در معرض خطر مواد رادیواکتیو قرار داشتند، به ویژه آنکه اتحاد جماهیر شوروی هیچ اقدامی برای آگاهسازی ساکنان مجاور در مورد این آزمایشها انجام نداد.
در نتیجه، اکثر مردم از طریق تماس با ذرات رادیواکتیو موجود در هوا و نیز مصرف مواد غذایی آلوده، در معرض مواد پرتوزای خطرناک قرار گرفتند. از اواخر دهه 1980 میلادی، پژوهشهای گوناگونی به بررسی تأثیرات احتمالی این اتفاق پرداختهاند. در حال حاضر، دادههای متعددی در متون علمی نشان میدهند آزمایشهای هستهای به شکل چشمگیری خطر ابتلا به بیماریهای گوناگون از جمله سرطانها، بیماریهای تیروئید، اختلالات ایمنی و ناهنجاریهای مادرزادی را در جمعیتهای مجاور افزایش داده است.
در سال 1958، پزشکان با همکاری دانشمندان مؤسسه بیوفیزیک آکادمی علوم پزشکی شوروی، میزان قرارگیری در معرض پرتو را سنجیدند. در همان زمان نیز آنان گزارش دادند که 22 درصد از افراد مورد بررسی علائمی مرتبط با بیماری مزمن ناشی از تشعشع را نشان میدهند. میراث خطرناک پرتوها، پیامدهایی فراتر از سلامت جسمانی به دنبال داشت. پژوهشهای اخیر بر تاثیرات روانی تجربه شده توسط ساکنان محلی تاکید کردهاند، زیرا آنان تنش و اضطراب ناشی از اثرات احتمالی پرتوها بر سلامتی خود را احساس میکنند.
اتحاد جماهیر شوروی آخرین انفجار هستهای خود را در سال 1989 در Semipalatinsk انجام داد و این مکان پس از فروپاشی شوروی و اعلام استقلال قزاقستان، سرانجام بسته شد. از آن زمان به بعد، این سایت آزمایش به نمادی مهم از خطرات مرتبط با فناوریهای هستهای و تاثیرات آنها بر سلامت و محیط زیست تبدیل شده است. تحقیقات در مورد اهالی این منطقه همچنان ادامه دارد، به ویژه آنکه دانشمندان تلاش میکنند نه تنها اثرات درازمدت پرتوها بر افراد را درک کنند، بلکه چگونگی تاثیر آن بر نسلهای آینده را نیز دریابند.