در میان تمامی اجرام منظومه خورشیدی ما، هیچکدام به اندازه قمر اروپا مورد توجه ستارهشناسانی که به دنبال حیات میگردند نیست. اروپا که یکی از چهار قمر بزرگ مشتری است، دههها موردتوجه دانشمندان بوده است، نه به این دلیل که سطحی یخزده و ناهموار دارد، بلکه چون تصور میشود که دریاچهای نمکی و پهناور در زیر این سطح قرار دارد. اما چگونه میتوان در این حجم عظیم از آب که زیر کیلومترها یخ پنهان شده به جستجوی حیات پرداخت؟ شواهد جدید ناسا نشان میدهد که اروپا در این راه به کمک ما آمده است! فورانهای عظیمی از این دریاچه پنهان در روی سطح اروپا ایجاد میشود که نمونههای خوبی از دنیای ناشناخته زیرین اروپا در اختیار ما قرار میدهد.
در میان یافتههای ماموریت گالیله که در دهههای 90 و اوایل 2000 مشغول بررسی قمرهای سیاره مشتری بود، یک مورد جالب شکستگی و اختلالی در میدان مغناطیسی اطراف قمر اروپا بود. این بدان معنی بود که خود قمر میدانی مغناطیسی در حضور نوعی مایع رسانای الکتریکی ایجاد میکند. با توجه به ساختار یخزده آن، محتملترین توضیح دانشمندان برای این پدیده وجود اقیانوس پهناوری در زیر سطحش بود.
زمانی که در سال 2012 تلسکوپ فضایی هابل شواهد وجود بخار آب در قطب جنوب اروپا را مشاهده کرد، توجه به این قمر دوچندان شد. فرضیه دانشمندان این بود که این فورانها از همان اقیانوسی است که پیش از این تصور میشد زیر سطح این قمر وجود دارد. این یافتهها توسط دو تیم علمی مستقل که از ابزار طیفنگار تصویری تلسکوپ استفاده میکردند اعلام شد. این دو گروه توضیح دادند که فورانهایی تا ارتفاع بیش از 160 کیلومتری در سطح این قمر تشکیل میشود.
خبری که دیروز منتشر شد درستی فرضیه وجود این اقیانوس را بیش از پیش تایید میکند. به علاوه نشانه بسیار خوبی نیز هست، چرا که مطالعه آب مایعی که روی سطح جریان یافته است، بسیار آسانتر از شکافتن کیلومترها یخ برای رسیدن به این اقیانوس است. این کشف جدید توسط تیمی از موسسه علمی تلسکوپ فضایی در بالتیمور صورت گرفت که این گروه از روشی که در کشف سیارات فراخورشیدی استفاده میشد بهره گرفتند تا این فورانها را بر سطح اروپا تصویر کنند.
تلسکوپهای فضایی همچون کپلر با مطالعه افت نوری که در ستارهها ایجاد میشود و ناشی از گذر قرص سیاره از برابر قرص ستاره است، سیارات فراخورشیدی جدید را کشف میکنند. این گروه به طور مشابه در طول دورهای 15 ماهه تعداد 10 گذر قمر اروپا از روی سطح مشتری را رصد کردند.
در حین سه گذر ازین ده مورد، فوران آب از سطح اروپا آشکارسازی شد. این اتفاق نشان میدهد که اگر این فورانها به واقع وجود داشته باشند، تنها گاه و بیگاه رخ میدهند و همیشگی نیستند، چرا که در سایر گذرها فورانی مشاهده نشده است. اما مورد امیدوارکننده این است که فورانهای آشکارشده در همان حجمی است که در سال 2012 مشاهده شده بود و همچنین از نظر مکانی در عرضهای جغرافیای مشابه قرار دارد. از نظر ارتفاع فوران نیز مشابهت وجود دارد، با این تفاوت که تخمین ارتفاع بیشتر شده و به 200 کیلومتر رسیده است.
در حالیکه تمامی این مشاهدات بسیار هیجانانگیز به نظر میرسد و گامی مهم برای کشف حیات فرازمینی به شمار میرود، دانشمندان هشدار دادهاند که باید کمی باحتیاط عمل کرد، چرا که تصاویر فرابنفشی که توسط هابل از قمر اروپا تهیه شده و اساس این تحقیقات را تشکیل میدهد در مرز توانایی تفکیک هابل قرار دارد.
خبر خوب این است که وقتی تلسکوپ فضایی جیمزوب در سال 2018 پرتاب شود و ماموریت خود را آغاز کند، میتوان از ابزار فروسرخ آن بهره گرفت و یک بار برای همیشه وجود این فورانهای آب را با قطعیت تایید یا رد کرد. به دنبال آن ماموریت برنامهریزی شده ناسا برای سال 2020 است که قصد دارد فضاپیمایی که با نیروی خورشیدی کار میکند را به سمت قمر اروپا بفرستد تا 45 بار به دور این قمر گردش کند. این فضاپیما در بعضی از گردشهای خود تا اندازه بسیار کم 25 کیلومتری به سطح اروپا نزدیک خواهد شد و اطلاعات ما از این قمر شگفتانگیز را چندین برابر خواهد کرد.
این تحقیق در ژورنال The Astrophysical Journal چاپ شده و ویدئوی زیر که توسط ناسا منتشر شده نیز این اطلاعات و یافتهها را به صورت خلاصه توضیح داده است.
https://youtu.be/4QJS9LcB66g