دانشمندان به رویای یادگیری در خواب رسیدهاند٬ اما آنها میگویند نمیتوان یک زبان جدید را در هنگام خوابیدن آموخت. پس چه مواردی هستند که حتی در طول مدت خوابیدنمان نیز میتوانیم آنها را بیاموزیم؟
هر روز تنها 24 ساعت است که معمولا یک سوم آن را در خواب به سر میبریم. پس همیشه افراد فعال همیشه به این فکر میکنند که آیا ممکن است از این زمان خوابمان نیز برای کسب یک مهارت جدید یا یادگیری یک زبان دیگر استفاده کنیم؟ به عبارت دیگر آیا یادگیری در خواب واقعا ممکن است؟ پاسخ این پرسش بسته به آنچه که میآموزید متفاوت است.
دریافت اطلاعات پیچیده یا کسب یک مهارت جدید از رده ی پایه با گوش دادن به یک صدای ضبط شده در طول خواب قطعا غیرممکن است، اما تحقیقات نشان میدهد که مغز خفته از حالت بیکاری فاصله دارد و برخی یادگیریها با آن شدنی است. با این حال این که آیا باعث از دست دادن خواب کافی از سوی ما خواهد شد یا خیر، هنوز مشخص نیست.
یادگیری در خواب : از دروع تا واقعیت
مفهوم یادگیری در خواب یا هیپنوپدیا (Hypnopedia) سابقهی طولانی دارد. نخستین تحقیق در مورد به نمایش دراوردن یک خاطره و یادگیری در خواب، در سال 1914 توسط یک روانشناس آلمانی به نام روزا هاین منتشر شد. او دریافت که آموختن یک مطلب جدید در شب پیش از خواب نتایج بهتری در مقایسه با یادگیری در طول روز دارد.
به لطف مطالعات زیادی که از آن زمان تاکنون انجام گرفته، اکنون ما میدانیم که خواب برای ثبت خاطرات بلند مدت از آنچه ما در طول روز با آن مواجه هستیم حیاتی است. مغز خفته تجربیات روز را تکرار میکند و آنها را با انتقال از هیپوکامپوس (جایی که در ابتدا شکل گرفتهاند) به مناطق مختلف مغز، تثبیت میکند. با توجه به اینکه چیزهای زیاد در حال طول خواب در حال رخ دادن است٬ طبیعی است که بپرسید آیا میتوان خاطرات را تغییر داد٬ آنها را تقویت کرد یا حتی از نو نوشت؟
یکی از روشهای محبوب یادگیری در خواب در دهه 1930 میلادی یک دیوایس به نام گوشی Psycho بود. آن پیامهای انگیزشی برای افرادی که خواب بودند پخش میکرد. به طور مثال با پیامی نظیر «من عشق را ساطع میکنم» سعی داشت به مردم کمک کند تا این سخن را در ضمیر ناخودآگاه خود حفظ کنند و با اعتماد به نفس بیشتری از خواب بیدار شوند. تحقیقاتی روی این دیوایس انجام شد که نشان میدادند حرفهای پخش شده توسط این دیوایس روی مردم موثر است٬اما زمانی که دانشمندان در دهه 1950 شروع به استفاده از نوار مغزی برای نظارت بر امواج مغز در حالت خواب کردند٬ نتایج دیگری حاصل شد. محققان دریافتند که اگر هم تاثیری روی شخصی گذاشته شده٬ فقط به این خاطر بوده که اجراکنندهی تحقیق٬ شرکت کننده را بیدار کرده است. این مطالعات یادگیری در خواب را بار دیگر رد کرد.
اوا در سالهای اخیر مطالعاتی منتشر شده که نشان میدهند مغز ممکن است در طول خواب بیمصرف نباشد. این یافتهها نشان میدهد که مغز خوابیده ممکن است اطلاعات را جذب کند و حتی خاطرات جدیدی را ایجاد کند٬ با این حال خاطرات تلویحی یا ناخودآگاهانه هستند. به عبارت دیگر این نوع یادگیری بسیار پیش پا افتادهتر از آن است که شما بخواهید آموزش مکانیک کوانتوم یا زبان آلمانی را در خواب فرابگیرید. اما حالا که همین یادگیری بسیار سطح پایین هم ثابت شده٬ دانشمندان به شدت جذب آن شدهاند. توماس اندریلون٬ یک عصبشناس از دانشگاه Monash ملبورن استرالیا میگوید:
برای دههها بود که دانشمندان میگفتند یادگیری در خواب غیرممکن است. بنابراین حتی دیدن سادهترین شکل یادگیری هم برای یک دانشمند جالب است. اما مردم علاقهای به یادگیری خیلی سطح پایین ندارند.
روشهای ماهی گندیده و ترک سیگار
اندریلون به سایت Live Science گفته است که این یافتههای اخیر باعث امیدواری دانشمندان شده است. به طور مثال ماهیت ضمنی یادگیری در خواب باعث میشود کسانی که به دنبال ترک عادتهای بد نظیر کشیدن سیگار هستند٬ بتوانند با این روش به خواستهی خود برسند. مطالعات متعددی انجام شده که نشان میدهند یک شکل از یادگیری در خواب با استفاده از حس بویایی وجود دارد. در سال 2012 یک تحقیق در مجلهی Nature Neuroscience منتشر شد که نشان میدهد انسانها میتوانند در خواب انواع بو را با صداها بشناسند. دانشمندان در حالی که شرکت کنندگان این مطالعه خواب بودند٬ همراه با یک صدای مشخص یک ماهی گندیدهی بد بو را جلوی بینی آنها بردند. هنگامی که آنها بیدار شدهاند٬ همان صدا را مجددا ایجاد کردند و آن بوی بد به ناخودآگاه به مشام شرکت کنندگان رسید.
guga به معنای فیل؛ یادگیری زبان جدید در خواب نشدنی است!
اندریلون و همکارانش دریافتند که یادگیری هنگام خواب میتواند فراتر از مبحث سادهی حس بویایی باشد. در تحقیقی که در سال 2017 در مجلهی Nature Communications منتشر شد٬ شرکت کنندگان الگوهای پیچیدهتری از صدا که در طول خواب شنیده بودند را تشخیص دادند. شاید تواناییهای یادگیری ما به یادگیری کلمات در خواب نیز بیانجامد. یک مطالعه در مجلهی Current Biology in January منتشر شد که در آن محققان کلماتی نظیر “guga” به معنای فیل را ایجاد کردند و در خواب به شرکت کنندگان آن را آموختند. بعد از بیدار شدند٬ آنها قدرتی فراتر از شانس را برای انتخاب گزینهی درست که شامل معنی درست کلمات بود٬ در اختیار داشتند. آنچه در این مطالعات مشترک است٬ این است که یک شکل ضمنی حافظه را به نمایش میگذارند. اندریلون میگوید این دانش خاصی نیست که به طور ناخودآگاه بتوان از آن استفاده کرد٬ زیرا مردم حتی مردم نمیدانند که چنین دانشی در ضمیر ناخودآگاهشان وجود دارد. پرسش این است که از کجا میتوانیم به این بخش از ذهن خودمان دسترسی پیدا کنیم؟
یادگیری یک زبان جدید دارای لایههای مختلفی نظیر تشخیص صداها٬ یادگیری واژگان و به کار بردن دستور زبان است. در حال حاضر تحقیفات نشان میدهند که ما قادر به یادگیری پیش پا افتادهترین جزئیات٬ نظیر کارهایی که در طول روز انجام دادیم هستیم. هزینههایی که یادگیری در خواب برای مغز در پی دارد هم سنگین است. تحریک مغز خفته با اطلاعات میتواند وظایف خواب را مختل کند و تاثیر منفی بر روی حافظهی ما و آنچه در طول روز یاد گرفتهایم بگذارد. تلاش برای یادگیری چند کلمهی ساده در خواب ارزش از دست دادن یک خواب باکیفیت را ندارد٬ با این حال اگر این موضوع برایتان مهم است٬ خبر خوب این که محققان همچنان در حال بررسی راهی هستند که بتوان بدون آسیب رسیدن به مغز٬ بتوان موارد پیشرفتهتری را در خواب آموخت. اما اندریلون میگوید که مغز خفته آن قدرها هم باهوش نیست و ما میتوانیم آن را به نفع خودمان دستکاری کنیم. این چیزیست که محققان را سرگرم خودش کرده است.
تا زمان حاصل شدن نتایج بهتر٬ به خاطر داشته باشید که خواب خوب شب میتواند بهترین نیروی تقویتی برای کسانی باشد که در حال یادگیری یک زبان جدید هستند.