کاخ سفید اخیرا از برنامههایش برای ممنوعیت سیگار الکترونیکی طعمدار صحبت به میان آورد و بسیاری از کشورهای دیگر هم در حال ممنوع کردن ویپ هستند اما دلیل این اتفاق چه چیزی میتواند باشد؟
با ممنوعیت واردات و فروش سیگار الکترونیکی یا همان ویپ در کشور هند، حالا این سوال ایجاد میشود که چرا کشورهای مختلف در حال جلوگیری از گسترش این پدیده هستند.
تا اینجا، بیش از 20 کشور در مناطق آمریکای جنوبی، خاورمیانه و جنوب شرقی آسیا، فروش محصولات مرتبط با سیگار الکترونیکی را ممنوع کردهاند. حتی در چند کشور، مالکیت ویپ نیز ممنوع است. در این میان، کشور تایلند، سخت گیرانهترین قوانین را دارد و کشورهایی همچون استرالیا، کانادا و نروژ نیز محدودیتهای بسیاری در این زمینه ایجاد کردهاند.
علت ممنوعیت سیگار الکترونیکی چیست؟
تحقیقات نشان داده که سیگار الکترونیکی ممکن است به افرادی که به سیگار معمولی معتاد هستند کمک کند تا بتوانند ترک کرده و سلامت طولانی مدت خود را بهبود ببخشند. اما مشکل اینجا است که افراد جوان و نوجوانی که تاکنون سیگار معمولی نکشیدهاند، به سوی ویپ گرایش پیدا کردهاند. از آنجایی که این سیگارهای الکترونیکی در بیش از 1500 طعم از جمله آدامس بادکنکی و پشمک موجود هستند، بدیهی به نظر میرسد که توجه افراد زیادی از این قشرهای سنی را جلب کنند.
در نظرسنجی که اخیرا از نوجوانان 12 تا 17 سال آمریکایی انجام شد، 81 درصد از استفاده کنندگان سیگار الکترونیکی اعلام کردند که اولین محصول مصرفی آنها، طعمدار بوده است و آنها به دنبال تجربه آن رفتند، چرا که «در طعمهای مورد علاقه آنها» موجود بود.
طبق اعلام مرکز کنترل و پیشگیری بیماری آمریکا (CDC)، بیش از 3.6 میلیون نوجوان در این کشور از ویپ استفاده میکنند. این یعنی افزایش 78 درصدی پدیده مذکور در میان دانش آموزان مدارس آمریکا آن هم بین سالهای 2017 تا 2018.
در انگلستان هم شاهد اوضاع بهتری نیستیم و 1.6 درصد آنهایی که بین 11 الی 18 سال سن دارند، بیش از یک بار در هفته از سیگار الکترونیکی استفاده میکنند. این میزان در سال 2015 تنها 0.5 درصد بود.
به دلیل طبیعت اعتیادآور نیکوتین، این خطر وجود دارد که مصرف کنندگان جوان سیگارهای الکترونیکی به سوی سیگارهای عادی گرایش پیدا کنند. شاید به همین دلیل باشد که متخصصان مراقبتهای بهداشتی، ویپ را همچون دارویی توصیف میکنند که شما را در نهایت به سوی داروهای اعتیادآورتر و خطرناکتر سوق میدهد.
سیگار الکترونیکی با گرما دادن به محلولی از مواد شیمیایی حاوی طعم دهنده و نیکوتین، گاز آئروسل (aerosol) تولید میکند. در واقع مایع اولیه به گاز مذکور تبدیل میشود. ذراتی که توسط ویپر آزاد میشوند، ویژگیهای مشابه تنباکو دارند، در نتیجه میتوانند به اعماق ریه نفوذ کنند.
بسیاری از این مواد شیمیایی برای سلولها سمی هستند اما چیزی که باعث میشود محققان نتوانند در مورد ضررهای آنها اطلاعات دقیقی بدست بیاورند، این است که هر محصول دارای ترکیب بندی خاصی از مواد شیمیایی است و گرمایی که دستگاه ویپر به آنها میدهد، باعث میشود شاهد تغییرات زیادی در حاصل نهایی باشیم.
محققان کشف کردهاند که ویپ باعث تحریک و ملتهب شدن مجاری تنفسی شده و به تولید مخاط و همچین ساخته شدن یک آنزیم تخریب کننده بافت به نام پروتئاز (Protease) منجر میشود. پروتئاز باعث تجزیه پروتئینها میشوند و درصد بالایی از آنها، میتواند بافتهای حساس ریه را نابود کرده و عملکرد ریههای ما را کاهش دهد.
آسیبی که به ریهها وارد میشود، برگشت ناپذیر است و به مرور زمان میتواند به مشکلات ریوی شدید منتهی شود. از جمله آمفیزم (Emphysema) که از بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD) به وجود میآید. آمفیزم زمانی است که پارانشیم ریوی شما نابود شده و در نتیجه، ویژگی ارتجاعی ریه از بین میرود. آسم یا تنگی نفس را هم نباید فراموش کرد. ویپ بارها به تشدید علائم بیماریهای مذکور پیوند داده شده است.
یک تحقیق دیگر نیز نشان داده که پروتئازها توسط دستگاه سیگار الکترونیکی تحریک میشوند. در این تحقیق، چند ویپ از شرکتهای مختلف به کار گرفته شد و برخورد آنها با گلبولهای سفید جداسازی شده (در آزمایشگاه) مورد بررسی قرار گرفت. هنگامی که گلبولها در معرض عصاره خارج شده از سیگار قرار گرفتند، میزان آنزیمها کاملا مشابه یا بیشتر بود. افزایش میزان آنزیمها در سیگار الکترونیک بدون نیکوتین نیز پیدا شد. این تنها به این مسئله میتواند اشاره داشته باشد: اینکه دیگر اجزای دستگاه ویپ در این زمینه مسئول هستند.
معضل اصلی: تحقیق در مورد سیگار الکترونیکی سخت است
همان طور که بالاتر هم اشاره داشتیم، مشکل اصلی در یافتن ضررهای احتمالی سیگار الکترونیکی، وجود مجموعه گسترده محصولات آن است، از دستگاهها گرفته تا طعمهای مختلف. به همین دلیل نمیتوان به یک نتیجه مشخص و قابل اعتماد دست یافت.
طبق نتایج بدست آمده از تحقیقات یک جراح آمریکایی، 97 درصد جوانانی که از ویپر استفاده میکنند، در 30 روز گذشته از یک محصول طعمدار استفاده کردهاند. طبق گزارشات، این محصولات از تلفیق 6 طعم دهنده شیمیایی تولید شدهاند که شیرینترین طعم، به طور قابل ملاحظهای بیشترین میزان ترکیبات را دارد.
بررسی 166 محصول سیگار الکترونیکی اخیرا نشان داد که تنها یکی از 5 تا (21 درصد) به مواد شیمیایی طعم دهندهای آغشته است که میتوانند برای راه هوایی مضر باشند (بنزیل الکل، بنزآلدهید، وانیلین). چند ماده شیمیایی سمی دیگر نیز در این تحقیق پیدا شدند. همچنین میزان قابل توجهی از نیتروزآمین مخصوص توتون (TSNAs) نیز در 70 درصد محصولات مورد آزمایش پیدا شد (نیتروزآمینها، مواد سرطان زایی هستند که در محصولات تنباکو وجود دارند). تاثیر نهایی استنشاق این ترکیبات پیچیده شیمیایی را نمیتوان به راحتی مشخص کرد.
شاید اخبار مرگهای مرتبط با سیگار الکترونیکی در آمریکا را شنیده باشید، اتفاقی که نگرانیهای زیادی را به وجود آورده است. مرکز کنترل و پیشگیری بیماری آمریکا اخیرا از افزایش بیش از حد یک بیماری (530 مورد در بیش از 38 ایالت) مرتبط با یک ذاتالریه غیرعفونی، به نام پنومونی لیپوئیدی (Lipoid Pneumonia) خبر داده است ( لیپوئید، میزان وجود چربی در ریههاست). بیشتر افرادی که دچار این مشکل شدهاند، جوانانی بودهاند که از ویپ استفاده میکردند. تاکنون هشت مرگ مرتبط با این بیماری به ثبت رسیده است.
این را هم باید اضافه کنیم، بعضی از افرادی که به پنومونی لیپوئیدی دچار شدهاند، اعتراف کردهاند که با سیگار الکترونیکی، تتراهیدروکانابینول (THC) کشیدهاند، همان مادهای که در کانابیس و ماریجوآنا پیدا میشود. در مقابل، افرادی هم بودهاند که بر روی مصرف محصولات نیکوتیندار با ویپ پافشاری داشتهاند و مصرف مواد دیگر را انکار کردهاند.
در بررسیهایی که مقامات بهداشتی نیویورک انجام دادند، مادهای به نام ویتامین ای استات (vitamin E acetate) در تمامی نمونهها وجود داشت اما هنوز مدارک کافی وجود ندارد تا این ماده به عنوان عامل اصلی بیماری شناخته شود. علاوه بر اینها، تاکنون هیچ موردی از بیماری پنومونی لیپوئیدی در خارج از ایالات متحده گزارش نشده است.
تمام مسائلی که در این مطلب به آنها پرداختیم به یک نکته اشاره دارند: سیگار الکترونیک جایگزین امنی برای تنباکو و سیگارهای معمولی نیست. گسترش این دستگاه در میان جوانان این ترس را به وجود آورده که شاهد یک نسل از دست رفته دیگر باشیم که از بیماریهای ریوی مزمن رنج میبرند.
اخیرا در یکی از تحقیقات پیرامون عوامل مرگ، تخمین زده شده که تا سال 2040، از فهرست 10 بیماری کشنده، بیماری مزمن انسدادی ریه، تنها عاملی است که نه تنها کاهش نخواهد داشت بلکه با افزایش نیز رو به رو میشود. تنها سوال این است که نقش سیگار الکترونیک در این زمینه تا چه اندازه پررنگ خواهد بود.