یک دایناسور مینیاتوری که اخیرا مورد بررسی قرار گرفته، برخلاف تصورات ما از این موجودات عظیمالجثه بسیار کوچک بوده و در کمال تعجب، نقش فوقالعاده مهمی در وضعیت دایناسورهای زمین داشته است!
تا به حال اصطلاح دایناسور مینیاتوری به گوشتان خورده است؟ معمولا عادت داریم که این موجودات را با ابعادی فوقالعاده بزرگ تصور کنیم، اما جالب است بدانیم که مدتی پیش دانشمندان در ماداگاسکار بقایای چنین موجودی را کشف کردند. موجودی که گفته شده، جد دایناسورهای عظیمالجثهای بوده که سالها بعد از آن، حکمران زمین بودند.
دایناسور مینیاتوری ماداگاسکار
نام این موجود کوچک «کونگونافون کلی» (Kongonaphon kely)، به معنای شکارچی حشرات بوده و ابعاد آن هم به اندازه یک فنجان قهوه بوده است! گفته شده که این موجود در 237 میلیون سال پیش در ماداگاسکار زندگی میکرده و قد آن تنها به 10 سانتیمتر میرسیده، اما همانطور که اشاره شد، اهمیت این جاندار برای نسلهای بعدی دایناسورها بسیار بیشتر از قدش است.
دانشمندان میگویند که دایناسور مینیاتوری مورد نظر جزو گروه باستانی اورنیتودیرا (Ornithodira) بوده و به عنوان یکی از آخرین اجداد مشترک دایناسورها و پتروزارها شناخته میشود.
اما سوالی که شاید الان به ذهن شما خطور کرده باشد این بوده که چگونه جانداران عظیمالجثهای مانند تیرانوسور رکس نوادگان موجودی به این کوچکی بودهاند؟ متاسفانه جواب این سوال آنقدرها هم واضح نیست و چون نمونههای فراوانی از اورنیتودیراها و ریشههای اجدادی دایناسورها در دست نیست، نمیتوان با اطمینان دلیل این پدیده را مشخص کرد.
به همین دلیل بوده که بقایای دایناسور مینیاتوری ماداگاسکار از اهمیت ویژهای برخوردار است؛ استخوانهای شکارچی حشرات در سال 1998، در جنوب غربی ماداگاسکار کشف شده بود و در کنار آن، تعداد بیشماری استخوان و بقایای دیگر هم وجود داشت.
جان فلین (John Flynn) از موزه ملی تاریخ طبیعی آمریکا در این رابطه میگوید که کشف استخوانهای مورد نظر در میان سایر فسیلها در ابتدا آنقدر هم مهم نبود و دانشمندان به سرعت آنها را مورد توجه قرار ندادند؛ اما وقتی نوبت تحقیقات باستان شناسان به این استخوانها رسید، دیده شد که فسیلها مربوط به جانداری فوقالعاده مهم و در عین حال، فوقالعاده کوچک هستند.
آنالیز تکامل دایناسورها
گفته شده که کونگونافون کلی یکی از کوچکترین نمونههای کشف شده از اجداد دایناسورها بوده و با اینکه قبلا هم بقایای چندین دایناسور مینیاتوری دیگر کشف شده بود، میتوان گفت که چنین ابعادی در نوع خود منحصر به فرد است. از طرف دیگر کشف مورد نظر نشان میدهد که جثه کوچک این دایناسورها پدیده غیر معمولی نبوده و در 237 میلیون سال پیش، این جانداران جمعیت زیادی داشتهاند.
در مقاله منتشر شده در این رابطه، دانشمندان اعلام کردهاند که آنالیز جثه و وضعیت تکاملی دایناسورها با در نظر گرفتن اطلاعات مربوط به کونگونافون کلی نشان میدهد که اجداد جانداران عظیمالجثهای که اکنون با نام دایناسور شناخته میشوند، بسیار کوچکتر از آن چیزی بودهاند که پیش از این تصور میشد.
بررسی دندانهای شکارچی حشرات نشان داد که این موجود با استفاده از دندانهای ساینده سوراخدار، به خوردن حشراتی با پوسته بسیار سخت عادت داشته است. به نظر میرسد که چنین ابعاد کوچکی به جانداران مورد نظر کمک میکرده تا از منابع غذایی که توسط جانداران دیگر مصرف نشده بودند، استفاده کنند و همچنین افزایش ابعاد آنها در طول میلیونها سال تکامل به بقای آنها و نوادگانشان کمک کرده است.
فرآیند تکاملی که به رشد دادن پر برای گرم نگهداشتن بدن، بال درآوردن برای پرواز و همچنین حرکت متناوب پاها برای راه رفتن سریعتر منجر شده است. البته چنین خصوصیات پیشرفتهای در زمان کونگونافون کلی وجود نداشتهاند، اما جاندارانی که به عنوان نوادگان این دایناسور مینیاتوری زندگی میکردند، از خصوصیات مورد نظر نهایت استفاده را میبردند.
مقاله دانشمندان در مورد یافتههای جدید کونگونافون کلی در ژورنال “PNAS” منتشر شده است.