سیستم حکومت مریخی تازهترین خبر جنجالی مربوط به ایلان ماسک، سرمایهدار و کارآفرین معروف بوده که در جریان تلاش بشر برای توسعه تمدن به سیاره سرخ، منتشر شده است.
حکومت مریخی باید چگونه باشد؟ در حالی که بشریت در تلاش برای توسعه تمدن خود در سراسر منظومه شمسی بوده و صحبت از ارسال انسانها به سیاره سرخ مطرح شده، کارآفرین و سرمایهدار جنجالی، ایلان ماسک (Elon Musk) به تازگی اطلاعات جالبی در مورد سیستم حکومتداری سیاره همسایه ما به اشتراک گذاشته که مرور آنها خالی از لطف نیست.
ماسک که هماکنون مدیرعامل شرکتهای تسلا و اسپیس ایکس بوده، به عنوانی یکی از موفقترین و جاهطلبترین انسانهای عصر حاضر شناخته میشود. با اینکه تاکنون بشریت چندین ربات و کاوشگر به سیاره سرخ ارسال کرده و فضاپیماهای ما هم در چندین پرواز نزدیک از کنار این جرم آسمانی عبور کردهاند، پا گذاشتن روی مریخ همچنان یکی از آرزوهای ما بوده که به گفته ناسا، در دهه 30 قرن حاضر به حقیقت خواهد پیوست.
مشخص کردن حکومت مریخی
ناسا پیشبینی میکند که فاصله بیش از 200 میلیون کیلومتری بین زمین و مریخ تا بیست سال آینده توسط فضانوردان این آژانس طی خواهد شد؛ اما نکته جالب این بوده که تنها رساندن بشر به جرم آسمانی مورد نظر و ساخت اقامتگاههای دائمی انسانها در آنجا کافی نیست و کسانی مانند ایلان ماسک، از حالا به فکر مشخص کردن سیستم حکومت مریخی هستند.
ماسک که تاکنون در شرکت هوافضای خصوصی خود، اسپیس ایکس، به موفقیتهای چشمگیری در حوزه دستاوردهای فضایی رسیده، رویای خود را ساخت تمدن بشری روی سیاره مریخ اعلام کرده است. این کارآفرین نابغه میگوید که رساندن انسانها به سیاره همسایه و به وجود آوردن اقامتگاههای دائمی کافی نبوده و باید تمدن مورد نظر در کوتاهترین زمان ممکن به خودکفایی برسد.
ایلان ماسک یکی از اصلیترین کسانی بوده که برای نحوه زندگی انسانها روی یک جرم آسمانی بیگانه، برنامهریزی خواهد کرد و او از حالا، تصوری نسبتا دقیق در مورد نحوه حکومتداری سیاره سرخ در ذهنش دارد. با این وجود کشوری که در مریخ به وجود خواهد آمد، متشکل از کسانی خواهد بود که هرکدام از آنها روی زمین جزو یک ملت یا کشور دیگر هستند و همانطور که تاریخ بشریت نشان داده، انسانها در چنین شرایطی با یکدیگر چندان سر سازگاری نخواهند داشت.
کشور مورد نظر باید با چالشهای قانونی زیادی دست و پنجه نرم کند، با این حال در سند توافقنامه سرویسدهی کاربران برای پروژه استارلینک (Starlink) اسپیس ایکس، تصویری پایهای از خواستههای ماسک برای سیستم حکومت مریخی را میبینیم؛ استارلینک پروژهای به منظور تامین اینترنت ماهوارهای برای تمامی ساکنان سیاره زمین بوده که هماکنون چند صد مورد از ماهوارههای آن در مدار سیاره قرار دارند و سرویسدهی اولیه آن هم شروع شده است.
نقشههای ماسک برای مریخ
در توافقنامه استارلینک به وضوح گفته شده که برای سرویسهای ارائه شده در مریخ و همچنین سرویسهایی که توسط فضاپیماهای بین ستارهای یا سایر وسایل نقلیه فضایی به این جرم آسمانی برده خواهند شد، تمامی طرفهای دخیل در این سرویسدهیها باید در نظر داشته باشند که مریخ یک سیاره آزاد بوده و هیچ حکومت زمینی قدرت این را ندارد که جرم آسمانی مورد نظر را به عنوان مستعمره خود در نظر بگیرد.
در ادامه این توافقنامه ذکر شده که با در نظر گرفتن آزاد بودن مریخ، هر اختلافی که در سیاره مورد نظر به وجود بیاید، باید با تکیه بر اصل خودمختاری مبتنی بر حسن نیت، این اختلاف برطرف شود.
البته پیش از این هم ایلان ماسک در مورد سیستم حکومت مریخی صحبتهای جالبی را مطرح کرده بود؛ در کنفرانس SXSW سال 2018، این نابغه اعلام کرد که به احتمال قوی، وضعیت حکومتداری در سیاره سرخ دموکراسی مستقیم خواهد بود. به این معنا که مردم مستقیما در مورد مسائل مختلف رای گیری میکنند و برخلاف سیاره زمین، تصمیمگیریها را بر عهده نمایندههای خود در سمتهای دولتی مختلف نمیگذارند.
ماسک در ادامه صحبتهایش گفته بود که به نظر او، چنین سیستم حکومتداری بسیار بهتر عمل میکند، چرا که احتمال بروز فساد در دموکراسی مستقیم در مقایسه با دموکراسی دارای نماینده، بسیار کمتر خواهد بود.
مخالفت وکلای زمینی
با وجود صحبتهای ماسک، متخصصان حقوقی و وکلای ساکن زمین در مورد تواناییهای شرکت اسپیس ایکس برای به وجود آوردن یک حکومت مریخی مستقل مطمئن نیستند؛ حتی بسیاری از مخاطبان و متخصصان گفتهاند که مفاد توافقنامه سرویسدهی پروژه استارلینک اسپیس ایکس با تمامی توافقنامههای دیگری که در طول سالهای گذشته برای برطرف کردن مشکلات مربوط به حوزه اکتشافات فضایی عقد شدهاند، تفاوت چندانی ندارند.
وکیل باتجربه، رندی سگار (Randy Sgar) میگوید که بر اساس اکثر معاهدات هستهای تهیه شده تاکنون، تمامی انسانهای ساکن زمین حقوق و مسئولیتهای یکسانی برای استفاده و بهرهبرداری از فضا دارند و تمامی بشریت باید دست به دست هم داده تا فضای خارج از جو زمین را به محیطی مشترک برای کل انسانها تبدیل کنیم. به عنوان مثال، سگار میگوید که در توافقنامه آرتمیس 2020 ناسا آمده که هیچ کشوری نمیتواند در مورد فضا حق حاکمیت اعلام کند و یا به هر شکلی، این بخش از محیط خارج از جو سیاره را اشغال کند.
سگار معتقد است که ماسک تاکنون قدمهای کوچکی در راستای تاسیس حکومت مریخی برداشته و این نابغه دنیای فناوری هماکنون در تلاش است تا پایههای ساخت یک قانون اساسی مستقل را در این جرم آسمانی را بنا کند؛ سگار میگوید که در حوزه ساخت خودروهای الکتریکی و استفاده مجدد از موشکهای بازیافتی هم اقدامات مهمی توسط ماسک انجام شده، اما نمیتوان انتظار داشت که صحبتهای او در مورد سیستم حکومتداری سیاره سرخ و نحوه اداره تمدن بشری روی مریخ ضمانت اجرا داشته باشد.
واقعبینی در مورد حکومت مریخی
فرانس واندر دانک (Frans Von Der Dunk)، یکی از کارشناسان حقوق فضایی برخلاف سگار، ماجرا را از دیدی واقعیتر بررسی میکند؛ دانک میگوید که بشریت در خوشبینانهترین حالت ممکن بیش از ده سال دیگر هم به سیاره سرخ پا نمیگذارد. به همین دلیل حالا برای صحبت در مورد نحوه ساخت اقامتگاههای دائمی و گسترش تمدن بشری در این جرم آسمانی هنوز فوقالعاده زود است و هرگونه نگرانی در مورد نوع سیستم حکومت مریخی واقعگرایانه نیست.
دانک در ادامه صحبتهایش اظهار کرده که باید در این ماجرا، به نظر دانشمندان واقعی احترام گذاشته شود؛ کسانی که حداقل زمان ممکن برای رسیدن بشر به مریخ را یک دهه تخمین زدهاند و حتی برخی از محققان باور دارند که انسانها تا 100 سال دیگر هم روی سیاره سرخ پا نمیگذارند.
به گفته این متخصص حقوق فضایی، مدت زمانی بین این دو حالت خوشبینانه و بدبینانه بهترین تخمین ممکن خواهد بود؛ با این حال دانک میگوید که به واسطه دشواریهای ارتباطی بین سیاره زمین و مریخ، بهتر است که پس از رسیدن به سیاره سرخ، فکر روشی برای حکومتداری تمدن بشر در این جرم آسمانی باشیم.