گجت نیوز آخرین اخبار تکنولوژی، علم و خودرو 
در تازه‌ترین تحقیقات انجام شده، دانشمندان می‌گویند که نجات دریای خزر از تاثیرات فاجعه‌بار گرمایش زمین و تغییرات آب و هوایی سیاره دیگر امکان پذیر نیست.
هم‌اکنون برای نجات دریای خزر از تغییرات آب و هوایی و گرمایش سیاره دیر شده است؛ این بخشی از نتایج یکی از جدیدترین پژوهش‌ها در مورد آب و هوای زمین بوده که نگرانی‌های بسیاری را در مورد بزرگ‌ترین دریاچه جهان و به صورت کلی، تبعات گرم شدن بیش از حد سیاره به وجود آورده است.
اکثر ما می‌دانیم که گرمایش زمین به معنای آب شدن بیش از حد یخ‌های قطبی و در نتیجه، بالا رفتن سطح اقیانوس‌ها خواهد بود؛ با این حال نکته عجیب و در عین حال نگران کننده دیگر، جریان معکوسی بوده که برای آب‌های داخل خشکی‌های زمین در حال وقوع است. به بیان دیگر، این آب‌های مجزا از اقیانوس‌های زمین در حال تبخیر شدن هستند و روز به روز، سطح آن‌ها پایین‌تر می‌آید.
در واقع وقتی ذوب شدن یخ‌های قطبی مقدار فوق‌العاده زیادی آب شیرین را وارد اقیانوس‌های سیاره می‌کند، گرما و خشک‌سالی در خشکی‌ها افزایش یافته و به همین دلیل، می‌بینیم که آب ارزشمند و گران‌بهای موجود در دریاچه‌ها و دریاهای دور از اقیانوس‌ها، به میزان قابل توجهی رو به کاهش است. یکی از این منابع، بزرگ‌ترین دریاچه جهان بوده که ما آن را با نام دریای خزر می‌شناسیم.
دریاچه خزر یا همان کاسپین، وسیع‌ترین حجمی از آب بوده که بدون اتصال به هیچ یک از اقیانوس‌های سیاره، به حدی بزرگ است که عموم مردم آن را به عنوان یک دریا در نظر می‌گیرند. با این حال تعریف دریا ایجاب می‌کند که حجم آب مورد نظر به اقیانوس متصل باشد.
تلاش برای نجات دریای خزر
در همین رابطه، مقاله جدید منتشر شده در ژورنال “Communications Earth & Environment” به ما می‌گوید که سطح آب این دریاچه با نرخ شدیدی رو به کاهش بوده و برای نجات دریای خزر دیر شده است. دانشمندان در این مقاله هشدار داده‌اند که اگر روند تولید گازهای گلخانه‌ای توسط بشر به همین شکل کنونی ادامه پیدا کند، انتظار می‌رود که تا پایان قرن بیست و یکم سطح آب خزر بین 9 تا 18 متر کم شود.
چنین سطحی از کاهش به این معنا خواهد بود که تقریبا تمامی فلات شمالی این دریاچه شور تبخیر خواهد شد و بخشی از فلات ترکمن در جنوب شرقی هم چنین سرنوشتی خواهد داشت؛ به علاوه گفته شده که لبه شرقی خزر هم به صورت کامل خشک می‌شود. قسمت‌های قرمز رنگ تصویر بالا، مناطقی هستند که با کاهش 9 تا 18 متری سطح آب دریاچه، کاملا خشک خواهند شد.
در بدترین حالت ممکن، یعنی پایین آمدن سطح آب تا 18 متر، چیزی در حدود 34 درصد از مساحت دریاچه از بین خواهد رفت و با این حال، کمتر کسی متوجه عمق این فاجعه و از دست رفتن فرصت برای نجات دریای خزر می‌شود.
این مسئله به شکلی بوده که حتی دانشمندان هم درک درستی از اتفاقات پیش رو و سرنوشت این حجم عظیم از آب ندارند؛ به عنوان مثال پنل بین المللی تغییرات آب و هوایی (IPCC) در هیچ یک از گزارش‌های رسمی خود به موضوع تبخیر دریاچه‌ها اشاره نکرده و حتی سازمان ملل هم جلوگیری از نابودی دریاچه‌ها در اثر گرمایش زمین را جزو اهداف توسعه پایدار خود قرار نداده است.
تغییرات اکوسیستمی
این دانشمندان در مقاله خود گفته‌اند که تاثیر کاهش سطح دریاچه‌ها و حجم‌های عظیم آب قرار گرفته در خشکی‌ها دست کمی از فاجعه‌های به بار آمده با بالا رفتن سطح آب اقیانوس‌ها نداشته و همان‌طور که همه نگران آب شدن یخ‌های قطبی و افزایش ارتفاع آب اقیانوس‌ها هستیم، می‌توان اطمینان داشت که تبخیر دریاچه‌ها هم زندگی میلیون‌ها انسان را به خطر خواهد انداخت.
البته در مورد دریای کاسپین باید گفت که با در نظر گرفتن وسعت 371 هزار کیلومترمربعی و میزان شوری 1.2 درصدی، بسیاری از کارشناسان این حجم از آب را به عنوان دریا در نظر می‌گیرند و با دریاچه خطاب کردن خزر مخالف‌اند.
به همین دلیل بوده که در بسیاری از مقالات، از اصطلاح دریاهای درون خشکی برای دریاچه‌های عظیم دور افتاده از اقیانوس‌ها استفاده می‌شود؛ با این وجود، اگر نجات دریای خزر واقع غیر ممکن باشد، در مدت زمانی کوتاه شاهد خواهیم بود که دانشمندان از این حجم آب به عنوان نمادی از تاثیرات ویرانگر گرمایش زمین استفاده خواهند کرد. برای جلوگیری از چنین سناریویی، دانشمندان مقاله اخیر معتقدند که باید سریعا یک کارگروه جهانی برای این منظور تشکیل شود.
با این حال اگر هیچ کاری برای نجات دریای خزر انجام نشود، می‌توان گفت که نتایج فاجعه باری در انتظار ما خواهند بود؛ محققان می‌گویند که خشک شدن قسمت‌های کناره دریاچه در مکان‌های کم‌عمق آب که مخصوص زندگی بسیاری از ماهی‌ها، پرنده‌ها و موجودات مختلف آبزی ساکن این مناطق بوده، از بین خواهد رفت و اکوسیستم منحصر به فرد خزر آسیب شدیدی می‌بیند. همین مسئله به نوبه خود منابع غذایی زمینی و آبی را به خطر خواهد انداخت.
نجات دریای خزر پیش از پیدایش مناطق مرده
در مقاله اخیر هشدار داده شده که شدیدتر شدن نرخ کاهش سطح آب خزر به این معناست که در آینده نزدیک، شاهد بروز تغییری اساسی در اکوسیستم دریاچه خواهیم بود و منطقه‌ای که برای میلیون‌ها سال در حال تکامل بوده، با مشکلاتی جدی مواجه خواهد شد. حتی قسمت‌هایی از خزر که خشک نخواهند شد هم برای همیشه تغییر می‌کنند، چرا که بسیاری از جانداران ساکن لبه‌های دریاچه، با کاهش سطح آب این قسمت‌ها، به سمت مرکز خزر جا به جا می‌شوند.
از طرف دیگر مناطق مرده‌ای هم در این دریاچه به وجود می‌آیند؛ چنین مناطقی با افزایش دمای قسمت‌های خاصی از خزر و همچنین کاهش اکسیژن ورودی به دریاچه به دلیل گرم شدن آب رودخانه‌های سرازیر شده به آن، شکل می‌گیرند و به دلیل کاهش جمعیت موجودات زنده ساکن مناطق مورد نظر، از کلمه مرده برای توصیف آن‌ها استفاده می‌شود. فرآیند مشابهی در اقیانوس‌های دیگر سیاره در حال وقوع است.
جنبه ژئوپولتیک ماجرا هم به اندازه کافی نگران کننده خواهد بود؛ به عنوان مثال اقتصاد مناطق اطراف محل‌های خشک شده که کاملا به ماهیگیری و داد و ستدهای دریایی وابسته هستند، از اتفاقات پیش رو صدمه جدی می‌بینند و دسترسی بندرهای ساحلی به آب خزر هم به چالش کشیده می‌شود، چرا که خطوط ساحلی به عقب رانده شده‌اند.
کارشناسان با در نظر گرفتن مقاله اخیر در مورد نجات دریای خزر می‌گویند که زندگی و امنیت غذایی میلیون‌ها انسان ساکن اطراف این دریاچه به آب‌های مورد نظر وابسته بوده و هر نوع مشکلی که این امنیت را به خطر بیندازد، باعث بروز درگیری‌ها و تنش‌های مختلف در این مناطق خواهد شد؛ مناطقی که هم‌اکنون هم تنش‌های زیادی داشته و تفاوت فرهنگی زیادی بین آن‌ها وجود دارد.
نجات دریای خزر تنها یک نمونه است
با این حال مشکل مورد نظر تنها مختص دریای خزر نبوده و تحقیقات جدید نشان داده‌اند که دریاچه‌ها و دریاهای محصور شده در خشکی سایر قاره‌های جهان هم با چنین مشکلاتی دست و پنجه نرم می‌کنند.
گفته شده که به دلیل نبود هیچ جریان خروجی که آب را از دریاچه‌ها بیرون ببرد، این منابع شدیدا تحت تاثیر تغییرات دمایی و گرمایش زمین قرار می‌گیرند. حجم آب موجود در دریاچه‌ها تنها از طریق بارش، جریان‌های ورودی از رودخانه‌ها و همچنین میزان تبخیر آب دچار تغییر می‌شود؛ فاکتورهایی که میزان آب موجود در دریای کاسپین که اصلی‌ترین جریان ورودی به آن رودخانه ولگا (Volga) بوده را تعیین می‌کنند.
دانشمندان هشدار داده‌اند که بدون در اختیار داشتن مدل‌ها و استراتژی‌های دقیق برای نجات دریای خزر و سایر دریاچه‌های جهان، منابع مورد نظر و تمامی انسان‌ها و اقتصادهایی که به آن‌ها وابسته هستند از بین خواهند رفت. متاسفانه در حال حاضر توقف انتشار گازهای گلخانه‌ای برای کاهش نرخ شدید تبخیر آب خزر کافی نبوده و بررسی‌ها نشان داده که همین حالا سالانه بین 6 تا 7 سانتی‌متر از سطح آب این دریاچه کم می‌شود.
می‌توان از طریق اقداماتی مثل افزایش آگاهی عمومی جلوی بدتر شدن اوضاع را گرفت و با اینکه در دهه‌های گذشته، نه تنها مخاطبان عادی بلکه بسیاری از کارشناسان توجه خاصی به تبخیر دریاچه‌ها در اثر گرمایش زمین نداشته‌اند، باید هرچه سریع‌تر در این راستا اقدام کرد.
نیاز به آگاهی‌رسانی و تحقیقات بیشتر
در مورد اطلاعات غلط کارشناسان می‌توان به اولین گزارش منتشر شده از طرف پنل IPCC در سال 1990 اشاره کرد که در آن، صحبت از پیش‌بینی افزایش سطح آب دریای خزر از سال 2010 به بعد بود. با این حال از آن زمان تاکنون هیچ بررسی بیشتری در رابطه با این پیش‌بینی اشتباه انجام نشده و گزارش‌های بعدی این پنل هم اشاره‌ای به موضوع نکرده‌اند.
متاسفانه بزرگ‌ترین مشکل سر راه نجات دریای خزر کمبود تحقیقات جامع و کامل در این رابطه بوده و در حالی که دانشمندان زیادی مسئله کاهش سطح آب دریاچه را مورد پژوهش قرار نداده‌اند، نمی‌توان انتظار داشت که اقدامات چندانی در این رابطه صورت بگیرد.
با در نظر گرفتن خزر به عنوان یک مثال قابل توجه، محققان پژوهش اخیر قصد دارند تا نوعی آگاهی‌رسانی کلی را در مورد تبخیر دریاچه‌ها و دریاهای دور افتاده از اقیانوس‌ها به راه بیندازند و از طریق هشدارهای مربوط به بزرگ‌ترین دریاچه دنیا، جلوی نابودی بسیاری از منابع طبیعی سراسر سیاره را بگیرند.
ماتیاس پرانگ (Matthias Prange)، از دانشمندانی که در دانشگاه برمن آلمان روی مدل‌های تغییرات آب و هوایی کار می‌کند می‌گوید که دریاچه‌های مورد نظر برای مدتی بسیار طولانی مورد غفلت واقع شده‌اند. پرانگ هشدار داده که بسیاری از مخاطبان به هیچ وجه خبر ندارند که دریاچه‌های سراسر جهان به واسطه تغییرات آب و هوایی و گرم شدن سیاره در حال کوچک شدن هستند. با این حال اوضاع کنونی باید تغییر کند و نیاز شدیدی به انجام پژوهش‌های بیشتر در این رابطه وجود دارد.
