جدیدترین زیردریایی پنهانکار روسیه یک شناور زیرسطحی از کلاس اسکار 2 محسوب میشود که اخیرا وارد فاز کارآزمایی دریایی شده است.
نیروی دریایی روسیه در کنار نیروی دریایی قدرتهای قدیم نظیر فرانسه، انگلیس، اسپانیا و پرتغال از قدیمیترین قواهای نظامی حاضر در آبها به شمار میرود. این نیرو همواره به عنوان قدرتمندترین نیروهای دریایی بر آبها حکمرانی میکند.
مسکو یک ناوگان زیرسطحی بسیار گسترده و همچنین قدرتمند دارد که از زیردریاییهای اتمی و دیزل الکتریک تشکیل شده است. انواع اتمی شامل زیردریاییهایی پرتاب کننده موشک بالستیک، پرتاب کننده موشک کروز و تهاجمی هستند. زیردریاییهای دیزل الکتریک نیز در دسته تهاجمی و خاص منظوره، مثلا مینگذار یا پشتیبانی، دسته بندی میشوند.
نیروی دریایی روسیه در نیمه اول سال 2019 یک زیردریایی اتمی جدید از کلاس اسکار 2 به نام بلگورود با شناسه K-329 را تحویل گرفت و به آب انداخت. جدیدترین زیردریایی پنهانکار روسیه طویلترین شناور زیرسطحی دنیا محسوب میشود، البته یکی از پیچیدهترین و سنگینترین آنها نیز به شمار میرود.
کار ساخت این زیردریایی از جولای سال ۱۹۹۲ میلادی، هفت ماه پس از فروپاشی اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی، آغاز شد اما به دلیل مشکلات مالی شدیدی که روسیه با آن مواجه بود به تاخیر افتاد. تا اینکه ۲۷ سال بعد در تاریخ ۲۳ آوریل ۲۰۱۹ با نظارت از راه دور آقای ولادمیر پوتین، در حالی که برای ملاقات با کیم جانگ اون انتظار میکشید، به آب انداخته شد تا وارد مراحل کارآزمایی دریایی شود. در واقع نیمه کاره ماندن سبب شد تا این زیردریایی پس از آنکه تکمیل شد تک باشد و مشابهی برای آن وجود ندارد. نکته جالب اینجاست که زیردریایی بلگورود از نظر سنی بزرگتر از اکثر خدمهای است که در آن خدمت میکنند.
زیردریایی مذکور یک پیشران هستهای دارد که به آن امکان میدهد بدون محدودیت سوخت به هر نقطه از کره زمین که با آب پوشیده شده مسافرت کند. دو راکتور اتمی OK-650M.02 وظیفه تبخیر آب جهت چرخاندن دو توربین گازی با حداکثر توان تولید 190 مگاوات برق را دارند. این برق ضمن روشن نگه داشتن تمامی سیستمهای الکتریکی و الکترونیکی زیردریایی، دو موتور الکتریکی آن را نیز میچرخاند. بلگورود در حال حاضر آخرین مراحل کارآزمایی دریایی خود را طی میکند و از سال 2022 رسما وارد خدمت در نیروی دریایی روسیه خواهد شد.
به گفته وبسایت HI Sutton که یک منبع بسیار شناخته شده و موثق در زمینه شناورهای زیرسطحی محسوب میشود، در مقایسه با زیردریاییهای کلاس اسکار ۲، تغییرات گستردهای به زیردریایی بلگورود وارد شده است که میتواند پیشرفتهترین فناوریهای روز را نیر شامل شود. اما در باطن همچنان از همان نسل پیشین زیردریاییهاست و احتمالا کمتر از زیردریاییهای امروزی پنهانکار باشد. مثال دیگر برای اثبات این ادعا، پیشرانهای آن است. گرچه پروانههای پیشران پوشانده شدهاند، اما حضور آنها اثبات شده است. در حالی که زیردریاییهای مدرن غربی و روسی همچون کلاس ویرجینا از آمریکایی، کلاس استیوت از انگلیس، کلاس بوری از روسیه و کلاس باراکودا از فرانسه همگی از پیشران جت آبی استفاده میکنند که سرعت بالاتر و صدای کمتری دارد.
در تکمیل گفتههای HI Sutton نیز این موضوع را اضافه میکنیم که روسها در عکسی که از زیردریایی بلگورود هنگام به آب اندازی منتشر کردهاند، پروانههای پیشران را پوشاندهاند تا شکل آنها مشخص نشود. چرا که شکل پروانه از مشخصات سری یک زیردریایی است و با دانستن شکل پروانه و دیدن آرایش پرهها میتوان صدا و ناهنجاریهای آبی تولید شده هنگام حرکت زیردریایی در آب را شبیه سازی کرد و به برخی مشخصات پنهانکاری آن پی برد.
با وجود اینکه زیردریاییهای کلاس اسکار 2 از نوع حامل و پرتابکننده موشک کروز هستند، اما جدیدترین زیردریایی پنهانکار روسیه کاربری متفاوتی دارد. همانطور که گفته شد بلگورود یک زیردریایی کلاس اسکار 2 است که به شدت دستخوش تغییر قرار گرفته تا ماموریتی متفاوت از دیگر خواهرانش داشته باشد. این زیردریایی نه موشک کروز یا بالستیک همراه دارد و نه همچون یک زیردریایی تهاجمی به جستجو و شکار دیگر شناورهای سطحی و زیرسطحی دشمن میپردازد. بلکه یک زیردریایی ماموریت ویژه است و در واقع نقش یک کشتی مادر برای یک زیردریایی کوچکتر را ایفا میکند.
بلگورود خود قادر است تا عمق 520 متری در آب فرو رود. زیردریایی کوچکتری که همراه دارد قادر است از آن عمق نیز پایینتر رود. این زیردریایی کوچک نیز پیشران اتمی داشته و از کلاس لوشاریک است که یک بازوی رباتیک داشته و مخصوص انجام عملیات در آبهای بسیار عمیق و کف اقیانوس هستند؛ این زیردریاییها 70 متر طول داشته و تا عمق 2500 متر در آب پایین میروند. یک نهاد سری دولت روسیه موسوم به اداره کل تحقیقات دریایی عمیق از جمله سازمانهایی است که بر این زیردریایی جدید کنترل دارد. با توجه به این قابلیتها احتمال میرود قطع کابلهای ارتباطی که کف اقیانوس و دریاها قرار دارند یا مین گذاری در بستر آبها از جمله ماموریتهای بلگورود باشد. برخی کارشناسان نیز بر این باورند که یکی از ماموریتهای ویژه و سری بلگورود انجام عملیاتهای جاسوسی و کمک به کشف زیردریاییهای دشمن هنگام جابجایی در نقاط کلیدی است.
با این حال گفته میشود اصلیترین ماموریت در نظر گرفته شده برای طویلترین زیردریایی دنیا حمل یک سلاح قیامتی است. نیروی دریایی روسیه حدود 3 سال پیش یک اژدر جدید دریافت و آن را مورد بررسی قرار داد. این اژدر که پوسایدن نام دارد، در اصل یک سلاح اتمی راهبردی است که پس از رهاسازی از زیردریایی، به ساحل شهر هدف نزدیک شده و با انفجار کلاهک هستهای خود یک سونامی ایجاد میکند تا سبب تخریب شهر ساحلی مورد نظر، مثلا نیویورک یا لس آنجلس، شود. این اژدر اتمی که پیشتر با نامهای استیتوس-۶ و کنیون شناخته میشد، بزرگترین اژدری است که تاکنون در تاریخ ساخته شده است.
انرژی مورد نیاز این اژدر توسط یک راکتور اتمی کوچک که درون آن قرار دارد فراهم میشود و از این رو پوسایدن را میتوان کوچکترین شناور دارای پیشران اتمی در تاریخ و همچنین یک ربات زیرآبی با برد نامحدود دانست. به لطف این منبع تامین انرژی، پوسایدن میتواند سراسر اقیانوسها را بپیماید تا به منطقه مورد نظر برسد، سپس سرجنگی گرماهستهای (هیدروژنی) خود را منفجر کرده و اهداف ساحلی دشمن، همچون شهرها و پایگاههای دریایی را با ایجاد یک سونامی نابود کند. همچنین در صورتی که اژدر موفق شود از چشم سونار و دیگر سیستمهای پویشگر زیر آبی دشمن پنهان بماند، میتواند به گروهی از شناورها، برای مثال یک ناوگروه، نزدیک شده و با انفجار سرجنگی اتمی خود آنها را غرق یا حداقل غیرعملیاتی کند.
البته کارشناسان درباره این قابلیت پوسایدن شبهاتی وارد کردهاند؛ برای مثال، برخی فیزیکدانان جنگ افزارهای اتمی معتقد هستند که حتی قویترین جنگ افزارها اتمی نیز نمیتوانند پس از انفجار در زیر آب باعث ایجاد یک سونامی بسیار بزرگ شوند و بر این باروند که انرژی حاصل از یک انفجار اتمی در زیر آب در مقایسه با انرژی حاصل از زلزلههای طبیعی مانند افتادن یک قطره در سطل آب است.
ضمن اینکه هنگام انفجار انرژی در همه جهات پخش میشود و تنها بخشی از آن به طرف اهداف ساحلی هدایت میشود و بخش اعظم آن در جهت مخالف حرکت کرده و هدر میرود. از سوی دیگر اژدر میتواند پیش از نزدیک شدن به هدف و رسیدن به برد لازم، توسط سیستمهای پایش زیرآبی و سونارها کشف و شکار شود. انفجار در فاصله دور و خارج از برد مناسب نیز سبب هدر رفت انرژی و ضعیف بودن موج سونامیای که به ساحل میرسد خواهد بود. با این حال از آنجایی که هیچکس جز مقامات نیروی دریایی روسیه از جزئیات و توان سلاح خود خبر ندارند، نمیتوان آن را با اطمینان کامل رد کرد. بلاخره این اژدر هرچه که باشد، برای روسیه یک بازدارندگی هستهای به ارمغان میآورد؛ بدان معنا که سبب ترس دشمنانش از هرگونه اقدام اتمی علیه آن میشود.
بلگورود در کنار زیردریایی کوچکی که همراه دارد، 6 اژدر قیامتی پوسایدن حمل میکند. همچنین قادر است پشت برجک خود یک جایگاه داخلی بار نیز داشته باشد. علاوهبر این یک زیردریایی کوچک و بدون سرنشین الکتریکی مدل Harpsichord-2P-PM که تنها ۶.۵ متر طول دارد را نیز با خود میبرد که پس از رهاسازی آن از جایگاه حمل داخلی، زیردریایی رباتیک را به ناحیه مورد نظر هدایت و با کمک سونار آن به پویش منطقه برای یافتن اجسام ساخت انسان و نقشه برداری از بستر آب بپردازد.
جدیدترین زیردریایی پنهانکار روسیه 6 لوله برای شلیک اژدرهای سنگین 533 میلیمتری دارد که فقط برای دفاع از خود هستند. برخلاف زیردریاییهای تهاجمی که مخصوص درگیریهای زیرآبی طراحی میشوند، بلگورود برای این کار ساخته نشده و تلاش میکند تا همواره کشف نشده باقی بماند و نتیجا از درگیری دوری کند. با این حال در صورتی که نیاز باشد تسلیحات لازم برای پاسخدهی را دارد.
این زیردریایی با وجود اینکه مراحل آزمایش خود را در ناوگان شمال طی میگذارند، پس از ورود به خدمت به ناوگان اقیانوس آرام خواهد پیوست. نکته جالب اینجاست که روسیه همیشه روی ناوگان شمالی خود بیشترین تمرکز را داشته و این ناوگان در مقایسه با ناوگانهای دیگر بیشترین شمار شناور، پیشرفتهترین تجهیزات و قویترین توان رزمی را دارد. زیرا عمده ناحیه تحت پوشش آن آبهای مشترک با اروپای غربی و آمریکا و به طور کلی ناتو است. اما ناوگان اقیانوس آرام نیروی دریایی روسیه گرچه از یک طرف با ناوگانهای سوم، پنجم و هفتم نیروی دریایی آمریکا طرف است، در سوی دیگر در آبهای مشترک با کشورهای شرق آسیا به خصوص چین فعالیت دارد. به عبارتی روسیه قصد دارد ضمن نزدیک نگه داشتن زیردریایی مخوف خود به آمریکاییها، به عنوان ابرقدرت شرق یک چشمش نیز به چین باشد! همچنین در آبهای مورد مناقشه خود با ژاپن فعالیت کند.
ناگفته نماند بلگورود تنها زیردریایی تازه نفس نیروی دریایی روسیه در 2022 نخواهد بود. این قوا سال آینده 4 زیردریایی اتمی دیگر، 2 عدد از کلاس بوری A که پرتاب کننده موشک بالستیک است و 2 عدد دیگری از کلاس تهاجمی یازن که پرتاب کننده موشک کروز نیز محسوب میشود، عملیاتی خواهد کرد که این 4 فروند نیز به ناوگان اقیانوس آرام خواهند پیوست. در سال 2023 نیز مجددا یک زیردریایی دیگر از کلاس یازن به ناوگان مذکور محلق میشود. بد نیست بدانید از مهمترین دلایل تقویت ناوگان اقیانوس آرام از سوی روسیه مقابله با نیروی دریایی چین است. روسیه همچنین اخیرا نسبت به مسئله تایوان علاقهمند شده و ولادمیر پوتین چندی پیش دولت چین را از هرگونه اقدام نظامی علیه تایوان برحذر داشت.
ماهیت و ماموریت جدیدترین زیردریایی پنهانکار روسیه هر چه که باشد تنها خودشان از آن مطلع هستند. موضوعی که اگر جامعه اطلاعاتی آمریکا نتوانسته باشد به آن پی ببرد، همواره سبب اذیت آنها خواهد شد. با این حال دانستن دقیق ماموریتهایش نیز سبب نمیشود پنتاگون از نگرانیهای خود بابت آن دست بکشد. روسها یک زیردریایی بزرگ با پتانسیل بالا جهت انجام طیف گستردهای از عملیاتهای سری و حمل تسلیحاتی نامتعارف به آب انداختهاند که مشخص نیست در کجا پنهان شده و چه زمانی چه ماموریتی انجام میدهد.