امارات به تازگی قراردادی برای خرید 80 فروند جنگنده پیشرفته رافال با فرانسه امضا کرد تا نیروی هوایی خود را بیش از پیش تقویت کند.
امارات متحده عربی یکی بروزترین نیروهای هوایی را دارد که خود آن را «القوات الجوية والدفاع الجوي الاماراتي» مینامد. به تازگی در پی سفر امانئول مکرون، رییس جمهور فرانسه به این کشور، در حضور وی و محمد بن زاید آل نهیان، ولیعهد ابوظبی، وزارت دفاع این کشور قراردادی به ارزش 16 میلیارد یورو (18 میلیارد دلار) جهت خرید 80 فروند جنگنده رافال F4 را با کمپانی هوافضای فرانسوی داسو – Dassault به امضا رساند.
این قرارداد شامل ابزار و تجهیزات مورد نیاز جهت نگهداری و تعمیر هواپیماها به صورت کاملا مستقل از فرانسه و همچنین 12 فروند هلیکوپتر ترابری نظامی یوروکاپتر EC725 کاراکال نیز میشود. امارات قصد دارد این جنگنده را جایگزین ناوگان 60 فروندی از جنگندههای چندمنظوره نسل 4 فرانسوی میراژ 2000 کند. امارات پیش از میراژ 2000، جنگندههای چندمنظوره نسل 3 میراژ 5 را نیز از داسو خریداری کرده بود و سابقه همکاری 45 ساله با این کمپانی دارد.
خرید جدید امارات بزرگترین قرارداد مربوط به صنعت هوایی فرانسه و خبری بسیار خوش برای صنعت نظامی آن است و 400 کمپانی کوچک و بزرگ دیگر در این کشور از آن سود خواهند برد و هزاران شغل ایجاد خواهد کرد. و اما بد نیست نگاهی به خود جنگنده مورد معامله داشتیم باشیم. رافال – Rafale یک جنگنده چندمنظوره نسل 4.5 است و مدل F4 که امارات سفارش داد، پیشرفتهترین نسخه آن است که تنها نیروی هوایی فرانسه آن را در اختیار دارد.
اگر با جنگندهها آشنا باشید متوجه شدهاید که رافال شباهت بسیاری به دیگر جنگنده اروپایی یعنی یوروفایتر تایفون دارد. زیرا در ابتدا فرانسه نیز در کنار انگلیس، ایتالیا، آلمان و اسپانیا عضوی از کنسرسیوم ساخت این جنگنده بود، اما بعدها به دلایلی از پروژه جدا و مستقلا پروژه رافال را پیش برد. از جمله دلایل جدایی فرانسه از پروژه تایفون این بود که این کشور نسخه ناونشین آن را نیز خواستار بود، اما دیگر کشورها چنین هواپیمایی را لازم نمیدیدند.
پس از جدایی از کنسرسیوم، داسو که از قدیمیترین سازندگان جنگنده محسوب میشود خود به تنهایی پروژه جنگنده را پیش برد و پیش نمونه جنگنده نخستین پروازش را 8 سال پیش از یوروفایتر تایفون، در سال 1986 تجربه کرد. با این حال توسعه جنگنده همچنان ادامه داشت و سرانجام جنگنده مجددا 2 سال زودتر از تایفون، در سال 2001 رسما وارد خدمت در نیروی هوایی فرانسه شد.
رافال گرچه همچون یک جنگنده نسل 5 رادارگریز نیست، اما سطح مقطع راداری بسیار کم در حد 1 مترمربع دارد و از این نظر هم تراز دیگر همکلاسیهای خود شامل یوروفایتر تایفون و سوپر هورنت آمریکایی است. در طراحی این جنگنده اصول رادارگریزی هندسی رعایت شده و در ساخت آن نیز مواد کامپوزیتی به کار رفتهاند. از نظر پنهانکاری حرارتی نیز سعی شده تا بازتاب فروسرخ جنگنده پایین باشد؛ برای مثال در ساختار موتور از صفحات جذب کننده گرما استفاده شده تا از تابش فروسرخ گرمای موتور کاسته و کشف آن توسط سنسورهای آشکارساز فروسرخ سختتر شود.
در زمینه اویونیک (تجهیزات الکترونیکی هوایی) فرانسه همواره از کشورهای پیشتاز است. این جنگندهها به یک رادار آرایه فازی فعال قدتمند باند X مدل RBE2-AA مجهزند که به لطف داشتن هزار آرایه فرستنده و گیرنده، در برابر جنگ الکترونیک مقاوم بوده و میتواند به طور همزمان در چند حالت، مثلا پویش سطحی، نقشه برداری، ناوبری، پویش هوایی در کنار تعقیب اهداف و کنترل آتش و… کار کند. رادار مذکور قابلیت تعقیب چند ده هدف به طور همزمان در هر شرایط آب و هوایی و هر ساعت از روز را دارد.
علاوهبر این هواپیما یک سنسور جستجو و تعقیب فروسرخ دارد که هواپیماها را بسته به شدت بازتاب فروسرخی که دارند، از حداکثر برد 100 کیلومتری شناسایی و تعقیب میکند. علاوهبر این یک فاصله یاب لیزری و همچنین قابلیت دوربین تلوزیونی برای دیدن دور دست را نیز دارد. این سیستم به واسطه غیرفعال بودن، بدان معنا که خود هیچ امواجی نشر نداده و تنها آنها را دریافت میکند، در برابر جنگ الکترونیک مصون است.
دیگر بخش اویونیک این هواپیما سیستم دفاعی اسپکترا است که از سیستم اخلالگر و جنگ الکترونیک آرایه فازی، سیستم پادکار الکترونیک (به منظور مقابله با جنگ الکتورنیک دشمن)، هشدار دهنده لیزری و راداری جهت اطلاع از قفل راداری و لیزری دشمن روی هواپیما، سیستم هشدار تقرب موشک که جهت و فاصله موشک شلیک شده به سمت هواپیما را گزارش میدهد، کور کننده موشک که با تابش لیزر موشکها با هدایت حرارتی را کور میکند و همچنین رها کننده هدف کاذب به منظور فریب دادن موشک و رادار دشمن تشکیل شده است.
غلاف هدف یابی این هواپیما داموکلس نام دارد به دوربین با وضوح بالا، فاصلهیاب و نشانه گذار لیزری، سنسور فروسرخ جلونگر جهت دید در شب و همچنین دید از میان مه، دود، و غبار مجهز است. هواپیما با این غلاف اهداف زمینی را شناسایی و تعقیب کرده و تسلیحات هدایت لیزری را با آن کنترل میکند. این غلاف به شدت پیشرفته است و حتی روسیه آن را برای جنگنده بمب افکنهای تهاجمی سوخوی Su-34 خود که وظیفه حمله به اهداف زمینی را دارند سفارش داده است. این غلاف در عملیاتهای شناسایی نیز کاربرد داشته و میتوانند در هر شرایط آب و هوایی و هر ساعت از روز کار کنند.
این هواپیما که در مدل تک و دو سرنشین ساخته میشود، 15.27 متر طول داشته و فاصله دو سر بال آن از یک دیگر یا اصطلاحا دهانه بالش 10.90 متر است. ارتفاع آن نیز به 5.34 متر میرسد. وزن خالی خود هواپیما حدود 10 تن است و با حمل 15 تن بار، سوخت و مهمات، بیشینه وزنش هنگام برخاست به 25 تن میرسد.
دو موتور توربوفن M88-4e هر یک با حداکثر 75 هزار نیوتون رانش در حالت پسسوز، به هواپیما اجازه پرواز با بیشینه سرعت نزدیک به 2 ماخ (2 برابر سریعتر از سرعت صوت) را میدهند. موتورها به قدری قدرتمند و پیشرفته هستند که رافال با کمک آنها بدون پسسوز نیز میتواند به سرعت 1.4 ماخ برسد و اصطلاحا سوپر کروز (ابر پیمایش) کند. این ویژگی تنها در جنگندههای نسل 5 آمریکایی و روسی و دو جنگندههای نسل 4.5 اروپایی شامل یوروفایتر تایفون و یاس 39 گریپن سوئدی حضور دارد. با کمک سوپر کروز هواپیما میتواند بی آنکه به موتورهایش فشار وارد کند، برای مدت طولانی با سرعت فراصوت پرواز کند. در این حالت مصرف سوخت و گرمای تولیدی نیز بسیار کمتر از حالت پس سوز است.
برد عملیاتی هواپیما، یعنی مسافتی که از پایگاه تا میدان نبرد طی کرده و پس از عملیات مجددا آن را باز میگردد حدود 2 هزار کیلومتر و برد گذری آن، یعنی مسافتی به طور یک طرفه و بدون بازگشت طی میکند نیز تقریبا 4 هزار کیلومتر است. هواپیمای به قابلیت سوخت گیری هوایی مجهز است که به کمک آن بردش افزایش محسوسی نیز مییابد. سقف پروازی آن نیز به 16 کیلومتر میرسد و میتواند با نرخ صعود 305 متر بر ثانیه به این ارتفاع برسد.
در طراحی هواپیمای شاهد آن هستیم که از طراحی بال دلتا (مثلثی) استفاده شده؛ طرحی که تقریبا در همه جنگندههای جت ساخت فرانسه شاهد آن بودیم. طراحی مذکور سبب میشود مساحت بال افزایش پیدا کند (که در رافال 45.7 متر مربع است) و نتیجتا توان مانور و چابکی بسیار زیادی به هواپیما میدهد. همچنین در سرعتهای بالا به خصوص فراصوت رفتار آیرودینامیک بسیار بهینه از خود نشان میدهد. دیگر ویژگی هواپیما که در افزایش توان مانور آن تاثیر بسزایی دارد پیش بال یا همان کانادر است که در بخش جلویی هواپیما شاهد آن هستیم.
ترکیب بال دلتا و کانارد به همراه موتورهای فوق قدرتمندی که نسبت رانش به وزن 1 را برای هواپیما فراهم میآورند و همچنین سیستم دیجیتالی پرواز با سیم، از رافال یک شکارچی فوق چالاک ساخته که میتواند سنگینترین مانورها را اجرا سازد. سازه بدنه این هواپیما نیز بسیار قدرتمند است و هنگام مانور تا 11G فشار گرانشی زمین را تحمل میکند. فرانسه همچنین مشغول کار روی سیستم خروجی متغیر سه بعدی (تراست وکتورینگ) برای موتورهای رافال است که با استفاده از آن میتوان مسیر گازهای خروجی از موتور را تغییر داد؛ این قابلیت توان مانور و چالاکی جنگنده را بیش از پیش و به مقدار چشم گیری افزایش میدهد.
داخل کابین نیز با تجهیزات بسیار پیشرفتهای روبرو هستیم. هواپیما از کابین شیشهای با تمرکز بر ادغام اطلاعات و هوتاس بهره میبرد که کار برای برای خلبان به شدت راحت میکنند. نمایشگرهای LCD رنگی موجود در کابین چندمنظوره و لمسی هستند و کلیه اطلاعات مورد نیاز را به خلبان نشان میدهند. سیستم دید در شب و HMD در کلاه خلبان از دیگر تجهیزات کابین هستند؛ به کمک HMD خلبان تنها با نگاه به هدف میتواند موشک حرارتی خود را روی آن قفل کند. خلبان در جلوی خود یک سیستم نمایشگر سربالا یا همان هاد نیز دارد. هواپیما به سیستم پشتیبانی حیات و تامین اکسیژن و همچنین صندلی پران با قابلیت عملکرد در سرعت و ارتفاع صفر مجهز است.
این جنگنده یک توپ خودکار 30 میلیمتری با نواخت آتش 2500 گلوله در دقیقه دارد که برای نبرد هوایی نزدیک و همچنین حمله به اهداف سطحی از ارتفاع کم است. همچنین 14 آویزگاه زیر بال و بدنه دارد و تا 10 تن مهمات شامل انواع بمبهای هدایت ماهوارهای و لیزری، موشکهای هوا به هوای کوتاه برد تا دوربرد و فرای میدان دید، موشکهای کروز هواپرتاب، موشکهای هوا به سطح، موشکهای ضدکشتی و فقط در نمونههایی که در خدمت فرانسه هستند تسلیحات اتمی نیز حمل میکند. برای ماموریتهای دوربرد نیز تا 5 مخزن سوخت خارجی همراه خود میبرد. علاوه بر این قادر است به روش یار به یار به دیگر هواپیماهای خودی نیز به روش لوله و سبد سوخت رسانی هوایی کند.
نیروی هوایی و دریایی فرانسه کاربر اصلی این هواپیما هستند که نیروی هوایی دو مدل تک سرنشین B و دو سرنشین C و نیروی دریایی نمونه ناونشین آن موسوم به M را در خدمت داشته و از ناو هواپیمابر اتمی شارل دوگول عملیات انجام میدهند. شمار رافالهای عملیاتی این کشور 143 فروند است و طی چند سال آینده تا 134 فروند دیگر را وارد خدمت میکند. ناگفته نماند F4 یک استاندارد برای مدلهای مذکور است و فرانسه مشغول ارتقا هواپیماهای فعلی خود به آن است. در کنار امارات، مصر، قطر، یونان و هند دیگر خریداران خارجی این جنگنده هستند. کرواسی و اندونزی نیز قصد خرید آن را دارد. فنلاند و مالزی نیز مشتریان احتمالی آن هستند.
امارات در حال حاضر 78 فروند F-16E/F فایتینگ فالکون – Fighting Falcon بلاک 60/61 دارد که جنگندهای چندمنظوره از نسل 4.5 است و پیشرفتهترین نوع عملیاتی از F-16 محسوب میشود. همچنین 60 فروند جنگنده چندمنظوره نسل 4 میراژ 2000 دارد که قرار است با رافال جایگزین شوند. علاوهبر این قرارداد، امارات قرارداد دیگری برای خرید 50 فروند جنگنده چندمنظوره پنهانکار و رادارگریز نسل 5 آمریکایی F-3A لایتنینگ 2 – Lightning II با آمریکا امضا کرده است. همچنین روسیه در نظر دارد جنگنده نسل 5 جدید خود موسوم به سوخوی Su-75 کیش و مات را به امارات بفروشد.
این خریدهای اخیر امارات سبب میشود توان رزمی هوایی این کشور به طرز فوق العادهای افزایش یابد و به قدرت هوایی شماره یک منطقه تبدیل شود. به طوری که حتی اسرائیل را که در حال حاضر قدرت هوایی شماره یک در خاورمیانه محسوب میشود را پشت سر خواهد گذاشت. البته در بررسی توان هوایی یک کشور تنها تعداد جنگندهها ملاک نیست، بلکه هواپیماهای پشتیبانی نظیر سوخت رسان، آواکس، جنگ الکترونیک و… نیز مد نظر قرار میگیرند که امارات از این نظر نیز از اسرائیل هواپیمای بیشتری دارد؛ همچنین قصد دارد شمار بیشتری از این هواپیماها به خصوص آواکس و سوخت رسان خریداری کند.