از جایگزینی حشرات با گوشت دامی به عنوان یکی از بهترین روشهای تامین غذای بشر در دراز مدت یاد میشود. اما چرا حشرات بهترین انتخاب هستند؟
حشرات را رژیم غذایی آینده بشر میدانند. فراتر از پایداری و تجدیدپذیری بالا، حشرات یک منبع غذایی فوقالعاده هستند که در قیاس با کشاورزی سنتی، برای تولید انبوه منابع کمتری نیاز دارند. از سویی و بنابر آمارهای رسمی، بخش عمدهای از تولید کربن و گازهای گلخانهای در جهان امروز، مربوط به صنعت دامپروری است. در نتیجه با جایگزینی حشرات با گوشت دامی، میتوان حتی به پروژه جلوگیری از تغییرات اقلیمی کمک کرد.
انواع مختلف حشرات معمولا از غنیترین منابع پروتئینی هستند و سهولت و هزینه کمتر تولید سبب شده تا رژیم غذایی ایدهآلی برای آینده به نظر برسند. برای مثال با 2 کیلوگرم خوراک برای مزرعه پرورش کرم خوراکی، میتوان تا یک کیلوگرم پروتئین خوراکی برداشت. کرد. حال آنکه برای پرورش این میزان پروتئین از طریق گاوداری، هم به فضای 10 برابری نیاز است و هم 18 برابر گاز گلخانهای تولید میشود.
حشرات جایگزین گوشت دامی
اخیرا دانشمندان طی یک پژوهش جدید اثبات کردهاند که جایگزینی حشرات با گوشت دامی حتی میتواند اثرات مثبتی بر رشد محصولات کشاورزی داشته باشد. ایده اصلی این پژوهش این است که مواد زائد تولید شده در فرایند پرورش حشرات را میتوان برای رشد موثر محصولات کشاورزی به کار برد.
برخی از همین مواد زائد میتواند به عنوان نوع جدید و موثری از کود ارگانیک در اختیار کشاورزان قرار گیرد. این کود به رشد گیاه کمک کرده و میکروبیوم خاک را به نحوی تحت تاثیر قرار میدهد که منجر به افزایش سلامت گیاه میشود. پژوهشگران تحقیق مذکور میگویند:
این کود خاص را میتوان از پرورش حشراتی چون کرم آردِ زرد (Tenebrio molitor)، کرم آردِ آلیِ کوچک (Alphitobius diaperinus)، جیرجیرک خانگی (Acheta domesticus)، مگس سرباز سیاه (Hermetia illucens) و مگس خانگی (Musca domestica) برداشت کرد.
فرایند پرورش حشرات معمولا دو محصول جانبی به همراه دارد: پوست (اگزویا یا پوسته) و مدفوع. اگزویا درواقع همان لایه بیرونی بدن حشرات است که در فرایند پوستاندازی بر جا میماند. این دو محصول را میتوان به عنوان جایگزینهای بالقوه کودها و آفتکشهای معمولی در نظر گرفت. به نقل از همین تحقیق:
بخش مهمی از پوست حشرات تشکیل شده از کیتین است. یک پلیساکارید آمینو قندی با وزن مولکولی بالا که در دیواره سلولی قارچ و اسکلت بیرونی برخی از سختپوستان وجود دارد. تاثیر کیتین در اصلاح خاک و تقویت موثر گیاه پیشتر ثابت شده است.
مارسل دیکه، زیستشناس گیاهی از دانشگاه واگینگن هلند و یکی از اعضای گروه تحقیقاتی در این باره میگوید:
با استفاده از کیتین موجود در پوست حشرات، میتوان برخی باکتریهای مفید و خاص را متابولیزه کرد و برای کمک به رشد گیاه و حفاظت از آن در برابر بیماریها و انواع آفات استفاده کرد. در نتیجه با اضافه کردن پوست حشرات به خاک، درصد این باکتریهای مفید افزایش مییابد.
از سوی دیگر، مدفوع حشرات منبع غنی نیتروژن است که به طور موثر بر فرایند رشد گیاه موثر است. نیتروژن یکی از مهمترین مواد در فرایند تغذیه گیاه است که معمولا در خاک کمیاب است و کشاورزان با کود مصنوعی آن را به گیاه میرسانند.
به همین ترتیب مشخص شده که اضافه کردن مدفوع حشرات به خاک، نیتروژن و دیگر مواد مغذی را برای گیاهان تامین میکند که در افزایش محتوای غذایی آنها موثر است. از سوی دیگر هم کیتین و هم مدفوع حشرات بر ترکیب میکروبیوم خاک موثرند و این میتواند عامل مهمی در بهبود رشد و سلامت گیاه باشد.
پژوهشگران همچنین به پتانسیل بالقوه استفاده از پوست حشرات به عنوان وسیلهای برای کنترل آفات اشاره دارند. باکتریهای مفید خاک که پوست را متابولیزه میکنند، نه فقط در فرایند رشد گیاه موثرند، که حتی باعث ایجاد تغییراتی در فیزیولوژی گیاه میشوند که در دفع حشرات خطرناک و آفتها موثر است. به این شکل که در زمان حمله آفات، برگهای گیاه موادی تولید میکنند که منجر به جذب شکارچیان آن آفت میشود. آقای دیکه میگوید:
من این فرایند را فریاد کمکخواهی گیاه مینامم. درواقع آنها میکوشند برای خود محافظانی جذب کنند.
پژوهشگران این مقاله بر این باورند که جایگزینی حشرات با گوشت دامی میتواند گامی به سوی یک رژیم غذایی چرخهای و تجدیدپذیر باشد. درواقع حشرات از جریان زبالههای کشاورزی تغذیه میکنند، سپس خود به عنوان غذا به انسانها میرسند و از بقایای حشرات هم برای تقویت رشد محصولات کشاورزی استفاده میشود. بدون هیچ پسماندی. دیکه استدلال میکند که گام بعدی این است که بسیاری از مردم جهان به خصوص غربیها با ایده جایگزینی حشرات با گوشت دامی کنار بیایند.
امروزه ملخها در ده کشور آفریقایی به عنوان خوراک استفاده میشوند. در این کشورها معمولا حشرات در اوایل روز و پیش از بیدار شدن جمعآوری، تمیز و نمکسود میشوند. در جمهوری دموکراتیک کنگو، کرمهای ابریشم در تمام طول سال در بازار در دسترس هستند. موریانهها را هم میتوان سرخ یا در مجاورت آفتاب خشک کرد تا با کوبیدن به آرد تبدیل شوند.
این روزها بسیاری از مردم در سراسر دنیا و حتی به زودی در ایران، ناگزیر به کنار آمدن با رژیم غذایی حشرات هستند. ایده جایگزینی حشرات با گوشت دامی میتواند فراتر از تامین یک منبع ایدهآل غذایی، به مبارزه با تولید گازهای گلخانهای هم کمک کند. شاید به زودی انواع حشرات را در منوی رستورانهای تهران هم ببینیم.