گجت نیوز آخرین اخبار تکنولوژی، علم و خودرو 
در این نوشته با اصطلاحات تخصصی ورزش فرمول یک آشنا می‌شویم که سطح درک شما از فرمول 1 را افزایش خواهد داد. این شما و این کامل‌ترین دیکشنری F1.
مسابقات F1 که از سال 1950 برای اولین بار در جهان در پیست سیلورستون انگلستان برگزار شد، تا به امروز که میهمان هر فصل تقویم موتور اسپرت است، تحولات و بهبودهای فراوانی را پشت سر گذاشته.
به همین دلیل شاید دنبال کردن این ورزش، نیاز به دانش بالاتری داشته باشد. دانشی که با مطالعه‌ی اصطلاحات و تحلیل‌های مختلف به دست می‌آید. اصطلاحات مربوط به ورزش فرمول یک، روز به روز گسترده‌تر می‌شوند پس برای راحتی شما عزیزانی که قصد دارید تا به این دنیای جذاب وارد شوید، لیستی از تمامی اصطلاحات F1 و به تعبیری «دیکشنری فرمول یک» را آماده کرده‌ایم. همچنین سعی داشته‌ایم تا این تعابیر را به همراه معنی فارسی، انگلیسی و تلفظ عامیانه‌ی آن‌ها گردآوری کنیم تا شما بتوانید بر روی مکالمات رادیویی تیم‌ها هم تسلط پیدا کنید.
معرفی اصطلاحات ورزش فرمول یک
1- دور تایم گیری یا “qualifying”
در روز مسابقه، معمولا 20 راننده بر روی خط ابتدایی پیست قرار می‌گیرند (بعضی مواقع ممکن است که یک راننده به مسابقه نرسد و رقابت با تعداد کمتری شروع شود). رده بندی راننده‌ها، بر اساس تایم گیریِ روز قبل از مسابقه، تعیین می‌شود. این تایم گیری در سه مرحله جداگانه با نامهای Q2 ،Q1 و Q3 برگزار می‌گردد و در هر مرحله به ترتیب، 5 و 5 نفر از رانندگان حذف می‌شوند و 10 راننده برتر، برای کسب رده‌ی اول تا دهم استارت با هم رقابت می‌کنند. به این مرحله از مسابقه، دور تایم گیری، کوالی یا “qualifying” گفته می‌شود.
2- جعبه هوا یا “Air Box”
احتمالا متوجه دریچه‌‌ای در بالای سر خودروهای فرمول یک شده‌اید. این قسمت که «ایر باکس» نام دارد، دقیقا هواکش پیشرانه محسوب می‌شود.
3- ایپکس یا “Apex”
ایپکس دقیقا به نقطه‌ی میانی خط داخلی پیچ می‌گویند که معمولا بهترین خط مسابقه‌ای است و راننده‌ای که بتواند در تمام پیچ‌ها، این مسیر را دنبال کند، از سرعت خوبی برخوردار خواهد بود.
4- دادخواست یا “Appeal”
جریمه‌های ورزش فرمول یک، معمولا با افزایش زمان راننده، کم کردن امتیاز یا پس گرفتن جایگاه راننده همراه است. زمانی که تیم‌ها حس کنند که داوران مسابقه، تصمیم درستی نگرفته‌اند، می‌توانند با یک دادخواست نامهای به FIA یا همان فدراسیون جهانی اتومبیلرانی، اعتراض خود را بیان کنند.
5- اتوکلاو یا “Autoclave”
اکثر قسمت‌های بدنه‌ی خودروهای فرمول یک، از فیبر کربن ساخته شده است و دستگاه «اتوکلاو» در آزمایش این مواد، نقش اساسی دارد.
6- مارشال
تصویری از یک مارشال پر دل و جرعت که برای برداشتن یک قطعه‌ی جدا شده از خودروها، به وسط پیست می‌رود.
مارشال‌های فرمول یک، تقریبا همه کار می‌کنند اما وظیفه اصلی آن‌ها، حفظ جان رانندگان فرمول یک است. ما معمولا زمانی مارشال‌ها را می‌بینیم، که تصادفی در پیست رخ داده باشد.
7- بک مارکر یا “back marker”
زمانی که راننده‌های پیشتاز پیست به نفرات آخر رقابت می‌رسند، نفرات آخر باید کنار بروند و به آن‌ها اجازه عبور دهند. بنابراین رانندگان که در ته جدول رقابت قرار دارند، به اصطلاح «بک مارکر» می‌شوند.
8- پرچم آبی
اما نفرات آخر مسابقه، چگونه از بک مارکر شدن مطلع می‌شوند؟ با دیدن پرچم آبی! زمانی که این پرچم توسط مارشال‌های پیست در مقابل رانندگان تکان داده شود، آن راننده باید راه را برای نفر پشتی خود، باز کند.
9- پرچم سفید و سیاه
زمانی که یکی از رانندگان رقابت، از قوانین اصلی فرمول یک سرپیچی کند، پرچم سفید و سیاه در مقابل او تکان داده می‌شود و اگر سبک رانندگی خود را تغییر ندهد، از مسابقه حذف خواهد شد. همچنین این پرچم در پایان مسابقه، برای اعلام تمام شدن رقابت هم در هوا تکان داده می‌شود.
8- پرچم زرد
در مواقعی که برای رانندگان، حادثه‌ای رخ می‌دهد، این پرچم در سراسر پیست نمایان می‌شود و دیگر رانندگان باید سرعت خود را به 80 کیلومتر بر ساعت کاهش دهند.
9- خودرو ایمنی یا سیفتی کار و سیفتی کار مجازی
خودرو ایمنی، همان ماشینی است که با چراغ‌های زرد خود به پیست می‌آید تا امنیت رانندگان و قوانین رقابت را حفظ کند. این خودرو معمولا در دور «فورمیشن لپ» (به انگلیسی formation lap) یا در زمان‌های حادثه دیده می‌شود. اما اگر ابعاد حادثه بزرگ نباشد یا به سرعت رفع شود، سیفتی کار مجازی اعمال می‌شود و خود خودرو ایمنی، به پیست نمی‌آید. خودروهای مرسدس بنز +AMG GT 63 S 4MATIC و استون مارتین ونتیج 8 سیلندر، سیفتی کارهای فصل 2022 فرمول یک هستند.
به علاوه دو خودرو پزشکی یا مدیکال کار (medical car) هم در پیست وجود دارند که در مواقع لازم به پیست می‌آیند تا در سریع‌ترین زمان ممکن، به راننده‌ی مصدوم برسند.
10- پرچم سبز
زمانی که حادثه به صورت کامل رفع شود، پرچم سبز نمایان شده و رانندگان می‌توانند به کار خود ادامه دهند. همچنین در ابتدای مسابقه هم این پرچم تکان داده می‌شود تا مدیر مسابقات، اجازه‌ی شروع رقابت را صادر کند.
11- بلیسترینگ (blistering) یا تاول زدن
لاستیکهای فرمول یک، در دماهای بین 100 تا 110 درجه کار می‌کنند و بهترین عملکرد خود را ارائه می‌دهند. زمانی که چند دور از رقابت بگذرد، این لاستیک‌ها شروع به تاول زدن می‌کنند و لایه‌های رویی آن‌ها کنده می‌شود.
12- بارج بورد (barge board)
قطعات آیرودینامیکی عمودی که در کناره‌های خودرو قرار دارند و مسیر هوا را برای داشتن بیشترین داون فورس، تنظیم می‌کنند.
13- پدیده باتمینگ (buttoming)
جرقه‌هایی که بر اثر برخورد کف خودرو با زمین درست می‌شوند، پدیده باتمینگ را خلق می‌کنند.
14- بریک بالانس (brake balance) یا تنظیم فشار ترمزها
برای گرم کردن ترمزهای خودروهای فرمول یک یا پیروی کردن از استراتژی‌های مسابقه‌ای، گاهی لازم است تا فشار ترمزها را تغییر داد. اما اگر این مسئله درست انجام نشود، چرخ‌های خودرو به اصطلاح قفل (lock) می‌کنند و همه چیز خراب می‌شود. این دکمه در فرمان خودروها قرار گرفته و ممکن است که دست راننده‌ها، به اشتباه به آن برخورد کند. مانند رقابت 2021 باکو که لوییس همیلتون، یک برد راحت را از دست داد و مسابقه را با جایگاه 19 به پایان رساند.
15- کمبر (camber)
به زاویه‌ی چرخ‌های خودروهای F1 می‌گویند که می‌تواند رو به داخل یا بیرون باشد.
16- هوای تمیز یا «کلین ایر»
اگر خودرویی در مقابل راننده‌ی پشت سری نباشد، هوای تمیز به خودرو او می‌رسد و داون فورس و سرعت بیشتری خواهد داشت. همچنین می‌تواند موتور و ترمزهای خود را بهتر خنک کند.
17- هوای کثیف یا «درتی ایر»
وقتی که خودروها در تعقیب یکدیگر هستند، خودرو پشت سری گرفتار هوای کثیف می‌شود که سرعت خودرو را به شدت کاهش می‌دهد؛ مخصوصا در سر پیچ‌ها.
18- کاکپیت
قسمتی از خودرو که راننده در آن قرار می‌گیرد.
19- لاستیکهای فرمول یک
در فصل جاری، شاهد 5 لاستیک هارد، مدیوم، سافت، اینترمدیت (intermediate) و وِت (wet) هستیم که به ترتیب، کمترین چسبندگی و بیشترین عمر را دارند.
20- دی بریف (debrief) یا جلسه‌ی پیش از مسابقه
یک جلسه‌ی کوتاه که رانندگان هم در آن حضور دارند و از نحوه برگزاری رقابت آگاه می‌شوند.
21- دلتا تایم
به اختلاف زمانی بین راننده‌ها گفته می‌شود.
22- درگ
پدیده‌ی مقاومت خودرو در برابر هوا، درگ نام دارد و هر چقدر که درگ پایین باشد و داون فورس (همان نیروی رو به پایین) بیشتر باشد، سرعت خودرو بیشتر می‌شود.
23- بال عقب متحرک یا سیستم کاهش درگ (DRS)
بال عقب خودروهای F1 از دو قسمت متحرک تشکیل شده است. زمانی که فاصله‌ی بین دو خودرو به زیر 1 ثانیه برسد و راننده‌ها در منطقه DRS قرار داشته باشند، راننده پشت سری می‌تواند DRS خود را فعال کند. در این حالت، بال عقب خودرو از حالت یکپارچه، به دو تکه تبدیل می‌شود که داون فورس بیشتر و درگ کمتری را خلق می‌کند. همچنین زمانی که راننده ترمز بگیرید، DRS او غیرفعال می‌شود.
24- صفحات انتهایی یا اندپلیت (end plate)
در دو طرف بال عقب و جلو خودرو، دو قطعه عمودی وجود دارد که اندپلیت نامیده می‌شوند.
25- واحد ذخیره سازی انرژی (energy store)
از آن جایی که خودروهای F1 هیبریدی هستند، یک باتری لیتیوم یون 20 تا 25 کیلوگرمی هم در آن‌ها قرار دارد که می‌تواند در هر دور، 4 مگا ژول انرژی را در خود ذخیره کند.
26- واحد بازیابی انرژی یا ERS
انرژی حاصل از خروج گازهای داغ پیشرانه در خروجی توربو شارژ (با نام MGU H) و گرمای حاصل از ترمز گرفتن (با نام MHU K)، به وسیله‌ی سلول‌های الکتروولتاییک، به انرژی الکتریکی تبدیل و سپس به باتری‌ها می‌روند. واحد ERS می‌تواند در زمان فول شارژ بودن خود، قدرتی معادل با 120 کیلو وات یا 160 اسب بخار را به راننده هدیه دهد.
27- فلت اسپات یا صاف شدن ناحیه‌ای لاستیک
اگر تایرها قفل کنند، قسمتی از آن‌ها روی زمین کشیده و سپس کنده می‌شود. بنابراین یک منطقه از لاستیک، چسبندگی متفاوتی با بقیه‌ی نواحی خواهد داشت و می‌تواند کار راننده را خراب کند.
28- دانه دانه شدن یا گرینینگ (graining)
در اثر تاول زدن لاستیک‌ها، لایه رویی آن‌ها کنده می‌شود و پس از چسبدین به دانه‌های آسفالت کنده شده از روی پیست، به یک جسم دایره‌ای کوچک تبدیل می‌شوند که می‌توانند کابوس راننده‌ها باشد. این پدیده را گرینینگ می‌نامند.
29- تله شنی (gravel trap)
ناحیه‌ای شنی در قسمت‌هایی از خارج از مسیر مسابقه که اگر راننده وارد آن‌ها شود، مانند یک باتلاق عمل می‌کنند و ممکن است که ادامه‌ی رقابت برای راننده‌ی نگون بخت، ممکن نباشد.
30- هنس (HANS) یا کمربند ایمنی F1
این کلمه، کوتاه شده‌ی عبارت «محافظ سر و گردن» (head and neck support) است که یکی از مهم‌ترین وسایل کاکپیت را تشکیل می‌دهد. هنس، راننده و کاکپیت را به هم متصل می‌کند و از آن جایی که در قسمت‌هایی از مسیر، فشارِ روی راننده به 6G هم می‌رسد، او را تقریبا ثابت نگه می‌دارد.
31- هدرست (headrest)
هدرست، یک قطعه جدا شدنی است که باز هم به ثابت بودن راننده کمک می‌کند. همچنین بد نیست بدانید که در مسابقات F1، سه نوع هدرست متفاوت داریم.
32- چرخه گرم شدن (heat cycle)
آزمایشی که در آن، لاستیک را گرم و سپس سرد می‌کنند تا از تاثیرات مواد تشکیل دهنده لاستیک و هماهنگی آن با پیست را اندازه بگیرند.
33- جامپ استارت
برای شروع رقابت اصلی، باید 5 چراغ قرمز خاموش شوند و سپس رانندگان از جایگاه خود حرکت کنند. اگر راننده‌ای قبل از خاموش شدن 5 چراغ قرمز از جایگاه خود خارج شود، جامپ استارت شده و جریمه می‌شود.
34- ترمز با پای چپ
از آن جایی که کلاچ و 8 دنده‌ی گیربکس نیمه اتوماتیک خودروهای F1 بر روی فرمان آن‌ها قرار دارد، راننده‌ها می‌توانند فقط با یک پا رانندگی کنند. اما سرعت رقابت به حدی بالا است که راننده باید هر پای خود را، فقط به یک پدال اختصاص دهد. بنابراین ترمز گیری با پای چپ صورت می‌گیرد.
35- لاک شدن
اگر راننده با شدت زیادی ترمز بگیرد، چرخ‌های او قفل می‌شود و شاید به دور همان چرخ قفل شده بچرخد.
36- اسپین شدن یا به دور خود چرخیدن
اگر بیش فرمانی برای راننده رخ دهد و نتواند با گاز دادن به مسیر رقابت برگردد، به دور خود می‌چرخد و اسپین می‌شود. رقابت برزیل 2016، یکی از بهترین صحنه‌های نجات پیدا کردن از «اسپین شدن» بود که توسط مکس ورشتپن 17 ساله به نمایش درآمد.
37- پیت لین و پیت استاپ (pit lane and pit stop)
پیت استاپ همان جایی است که لاستیک خودروهای F1 عوض می‌شود و اعضای تیم هم حضور دارند و به مسیر ورود به پیت استاپ، پیت لین می‌گویند. در حال حاضر رانندگان برای ورود به پیت لین، باید سرعت خود را به 80 کیلومتر بر ساعت برسانند در صورتیکه در گذشته، می‌توانستند هر سرعتی را داشته باشند.
38- لالی پاپ یا آبنبات چوبی
وقتی که راننده برای تعویض لاستیک یا هر کار دیگری به پیت استاپ می‌رود، یک تابلو در مقابل او قرار می‌گیرد که تا برداشته نشدن آن از جلو خودرو، راننده نباید حرکت کند؛ یعنی کار اعضای گاراژ، هنوز تمام نشده است.
39- نومکس (nomex)
نوع خاصی از فیبر که ضد آتش هم هست و در دستکش، لباس، و ماسک صورت رانندگان F1 وجود دارد.
40- اوت بریک (out brake)
اگر راننده‌ای دیر یا زودتر از رسیدن به پیچ ترمز کند، از حالت ایده‌آل ورود به پیچ جا می‌ماند و به اصطلاح اوت بریک می‌شود.
41- پادوک (paddock)
محوطه پشتی گاراژ هر تیم که وسایل آن‌ها در آن قسمت وجود دارد و به جز اعضای خود تیم، هیچکسی اجازه‌ی ورود به پادوک را ندارد.
42- پارک فرمه (park ferme)
محوطه حصار بندی شده پیست، که رانندگان بعد از دور تعیین خط، خودرو خود را در آن پارک می‌کنند و دیگر اجازه اعمال هیچ تغییری را ندارند؛ مگر با اجازه‌ی داوران!
43- استوارت‌ها یا داوران
افرادی که زیر نظر «ریس دایرکتور»، اتفاقات رقابت را بررسی و در صورت لزوم، جریمه‌های لازم را برای راننده خطاکار اعمال می‌کنند.
44- پول پوزیشن (pole position)
کسی که در روز تعیین خط بتواند جایگاه پول پوزیشن را کسب نماید، می‌تواند رقابت را از روی جایگاه اول خط استارت شروع کند.
45- گرند اسلم (grand slam)
راننده‌ای که از جایگاه پول پوزیشن، رقابت را شروع کند، تمام دورها را پیشتاز باشد، سریع‌ترین زمان رقابت را به خود اختصاص دهد و مسابقه را با پیروزی به پایان برساند، می‌تواند افتخار داشتن لقب «گرند اسلم» را با خود به گاراژ ببرد.
46- اسلیپ استریم (slip stream)
اگر راننده پشت سری بتواند در فاصله خود با خودرو مقابل را به حداقل برساند، در اسلیپ استریم او قرار می‌گیرد و دیگر گرفتار «هوای کثیف» نمی‌شود. همچنین ناحیه‌ی اسلیپ استریم، از کمترین درگ ممکن برخوردار است.
47- پلنک (plank)
یک قطعه چوبی است که در زیر خودرو قرار دارد و در حقیقت، جرقه‌هایی که از پشت ماشین F1 خارج می‌شوند، شاهکاری از پلانک هستند.
48- رامبل استریپ (rumblestrip) یا همان نوارهای سوسیسی
لبه‌های هشدار دهنده پیست هستند که نسبت به آسفالت مسیر، از سختی بیشتری برخوردارند. بنابراین می‌توانند برای لاستیک خودروها، دردسرساز شوند.
49- بررسی دقیق (scrutineering)
موشکافی دقیق خودروها قبل از مسابقه برای اطمینان از رعایت تمام قوانین فرمول یک. در گرندپری برزیل 2021، همین بررسی‌های ساده توانست تا نتیجه دور تعیین خط لوییس همیلتون را باطل کند و او را به انتهای رده‌ی استارت بفرستد.
50- سکتورها (sectors)
تمامی پیست‌های F1، شامل سه سکتور مختلف می‌شوند که بررسی سرعت و دیگر اطلاعات رانندگان در هر سکتور، می‌تواند تحلیل‌های مناسبی را خلق کند.
51- ساید پاد (sidepod) یا قطعات کناری
قطعات کناری بدنه خودرو که جایگاه رادیاتورهای خنک کننده‌ی پیشرانه هستند، سایدپاد نامیده می‌شوند.
52- جریمه‌ی توقف و شروع (stop – go penalty)
این جریمه از نوع زمانی است. برای مثال راننده که یک جریمه‌ی 10 ثانیه‌ای «استاپ گو پنالتی» را دریافت کند، باید در زمان پیت استاپ، 10 ثانیه منتظر بماند و بعد تیم او به سراغ کارهایی مثل تعویض لاستیک‌ها بروند.
53- نوار کَندنی (tear off strip)
یک نوار پلاستیکی که بر روی شیشه‌ی کاسکت رانندگان قرار دارد و در صورتی که کثیف شود، راننده می‌تواند آن را به سرعت جدا کند و در باقی رقابت، دید بهتری داشته باشد.
54- تله متری (telemetry)
ابزاری برای اندازه گیری دقیق و بلادرنگ سرعت راننده‌ها در هر قسمت پیست و مقایسه آن با دیگر شرکت کنندگان.
55- سیستم کنترل کشش (traction control)
این سیستم می‌تواند قدرت خودرو را به چرخی که بیشترین کشش و چسبندگی را دارد منتقل کند. همچنین بد نیست بدانید که تمام خودروهای فرمول یک، دیفرانسیل عقب یا همان RWD هستند.
56- پتوهای گرم کن الکتریکی (tyre warmer)
در زمانی که خودروها ثابت هستند، یک پتوی الکتریکی بر روی آن‌ها قرار می‌گیرد تا دما لاستیک‌ها کاهش پیدا نکند و بتوانند بیشترین چسبندگی را ارائه دهند.
57- نوار ویزور (visor strip)
یک نوار زایلونی تقویت شده با فیبر کربن که در بالای کاسکت رانندگان، برای محافظت بیشتر نصب می‌شود. همچنین بد نیست بدانید که زایلون، ماده‌ای با استحکام بالا و مقاومت دمایی مناسب است که در بنده‌ی مریخ نوردها هم استفاده می‌شود.
58- نات چرخ‌ها (nut)
همان مهره‌ی چرخ‌ها هستند که به صورت اختصاصی، برای خودروهای فرمول یک ساخته شده‌اند. این مهره‌ها، با تفنگ‌های خاصی هماهنگ هستند که می‌توانند در کمتر از 1 ثانیه، آن‌ها را جدا کنند.
59- پدیده پروپوزینگ (Porpoising)
کلمه “Porpoise” به معنای «گراز ماهی» است و پروپوزینگ، به نوعی به حرکت این ماهی اشاره می‌کند. اگر به زیر خودروهای فرمول یک نگاه کنید، قطعاتی را می‌بینید که با نام تونل‌های ونتوری (venturi tunnel) شناخته می‌شوند. این قطعات، دقیقا پدیده‌ی «اثر زمین» (ground effect) را خلق می‌کنند که خودرو را به کف آسفالت می‌چسباند. اما چطور؟ وقتی که سرعت حرکت هوا از زیر خودرو به میزان مشخصی برسد، یک حالت مکش یا وکیوم به وجود می‌آید.
تونل‌های ونتوری، وظیفه دارند تا سرعت حرکت هوا از زیر خودرو را سریع‌تر کنند. اما اگر این طراحی با دیگر قطعات خودرو مثل سیستم تعلیق یا طراحی آیرودینامیک بارج بوردها یا سایدپادها هماهنگ نباشد، پدیده‌ی پروپوزینگ به وجود می‌آید و خودرو، در یک سیکل بالا و پایین رفتن گرفتار می‌شود. چیزی که خودرو مرسدس بنز W13 در فصل جاری فرمول یک، از آن رنج می‌برد و باعث افت شدید لوییس همیلتون و مصدومیت جزئی جورج راسل، رانندگان تیم مرسدس AMG پتروناس شده است.
در پایان باید بگوییم که این مطلب، به نوعی کامل‌ترین دیکشنری فارسی ورزش فرمول یک بود که برای شما عزیزان آماده شد. اگر اصطلاحی از قلم افتاده است، می‌توانید در قسمت نظرات عنوان کنید تا آن را هم به لیست اضافه کنیم.
