کاوشگر ناسا به جستجوی اسرارآمیزترین نقطه ماه می‌رود

کاوشگر ناسا با هدف کشف آب برای نخستین بار اسرارآمیزترین نقطه ماه را بررسی خواهد کرد. ناسا این کاوشگر را تا پایان سال 2022 به دهانه‌های تاریک ماه خواهد فرستاد.

سازمان فضایی ناسا به شکل عمدی در تاریخ ۹ اکتبر سال ۲۰۰۹ میلادی یک موشک به وزن ۲ تن را با سرعت ۹ هزار کیلومتر به سمت ماه شلیک کرد. ناسا با این ضربه توانست سطح ماه را تا صدها درجه سانتی‌گراد داغ کرده و حجم زیادی از گرد و غبار را به هوا بفرستد. در ادامه یک فضاپیما بلافاصله از میان گرد و غبار عبور کرد و موفق به نمونه‌برداری از آنها شد.

پس از بررسی‌های نمونه‌ها محققان به نتایج بسیار شگفت‌انگیزی دست پیدا کردند؛ چرا که آنها توانستند ۱۵۵ کیلوگرم بخار آب مخلوط در ستون غبار ایجاد شده را کشف کنند. در واقع ناسا برای نخستین بار موفق به کشف آب در کره ماه شده بود. مارک رابینسون، دانشمند سیاره‌شناسی در دانشگاه ایالتی آریزونا در این خصوص عنوان کرد چنین کشفی از این نظر عجیب است که از لحاظ علمی نبود جو و دمای بالا باعث می‌شود تا آب موجود در سطح ماه بلافاصله تبخیر شود.

گفتنی است حدود 25 سال قبل نیز فضاپیمای ناسا توانسته بود نشانه‌هایی از هیدروژن را در اطراف قطب‌های ماه کشف کند. کشف نشانه‌هایی از هیدروژن نشان داد احتمالا آب به شکل یخ در آنجا حبس شده است؛ موضوعی که ناسا با آزمایش غبار آن را اثبات رساند.

دانشمندان بر این باورند که حدود 6 تریلیون کیلوگرم یخ در اسرارآمیزترین نقطه ماه حبس شده است. طبق پیش‌بینی دانشمندان، قسمت زیادی از این یخ در قطب‌های ماه معروف به مناطق سایه‌دار دائمی قرار دارند. این دهانه به گونه‌ای در سطح ماه شکل گرفته که به دلیل نرسیدن نور خورشید در تاریکی مطلق بوده و دمای آن به منفی ۱۸۰ درجه تا منفی 250 درجه سانتی‌گراد می‌رسد.

برنامه ناسا برای جستجوی اسرارآمیزترین نقطه ماه

پارواتی پرم، دانشمند سیاره‌شناسی در آزمایشگاه فیزیک کاربردی دانشگاه جانز هاپکینز در مریلند در این خصوص بیان کرد سرمای زیاد این بخش‌ها مانع ذوب شدن یخ‌های زیرین یا رویی سطح ماه شده و احتمالا این یخ‌ها به مدت میلیاردها سال در آنجا حبس شده‌اند. در واقع این بخش از ماه برای محققان بسیار وسوسه‌انگیز بوده و در همین راستا ناسا قصد دارد با ارسال یک کاوشگر رباتیک اعماق یخی ماه را مورد بررسی قرار دهد.

علاوه بر ارسال کاوشگر رباتیک، ناسا ارسال فضانوردان به ماه و بررسی این دهانه را نیز تا پایان این دهه در دستور کار خود قرار داده است و سعی دارد رازهای اسرارآمیزترین نقطه ماه را برملا سازد. دکتر رابینسون، دانشمند اصلی ماموریت رباتیک عنوان کرد ما نمی‌دانیم در این دهانه با چه چیزی مواجه خواهیم شد و به همین دلیل این ماموریت بسیار هیجان‌انگیز خواهد بود.

دانشمندان در سال ۱۹۹۴ میلادی به کمک یک ابزار راداری در فضاپیمای کلمنتین ناسا توانستند سیگنال تقویت شده‌ای بر فراز قطب جنوبی ماه را رصد کنند که از وجود یخ آب حکایت داشت. البته دانشمندان در ابتدا در مرکز راداری صحرای موهاوی کالیفرنیا تصور می‌کردند که تعداد محدودی از این مناطق در سطح ماه وجود دارد، اما آنها با بررسی‌های بیشتر توانستند هزاران عدد از این دهانه‌ها را در ماه کشف کنند. دهانه‌هایی که وسعت آنها از چند سانتی‌متر شروع شده و وسعت برخی از آنها مانند دهانه شکلتون به ده‌ها کیلومتر نیز می‌رسد. همچنین وسعت برخی از این دهانه‌ها به دلیل تغییرات دمایی منقبض و منبسط می‌شود.

طبق اعلام دانشمندان، ترکیب شیمیایی یخ در این مناطق باعث درک بهتر چگونگی رسیدن آب به ماه و زمین خواهد شد. مارگارت لندیس، دانشمند سیاره‌شناسی در دانشگاه کلرادو در همین رابطه بیان کرد آب عنصری ضروری برای وجود حیات محسوب می‌شود؛ از این رو ما باید به این پرسش پاسخ دهیم که چگونه روی زمین شرایط مساعد شکل‌گیری حیات به وجود آمده است؟

ماه به عنوان موزه تاریخی منظومه شمسی شناخته می‌شود. از این رو با توجه به این که تاریخچه کره زمین به دلیل فرایندهای زمین‌شناسی پیچیده شده است، دانشمندان بر این باورند که یخ از زمان شکل‌گیری در ماه تغییر نکرده و به کمک آن می‌توان به چنین پرسش‌هایی پاسخ دهد.

دانشمندان در مورد نحوه رسیدن آب به ماه فرضیه‌های مختلفی را مطرح کردند؛ نخستین فرضیه این که آب به شکل یخ منجمد به واسطه برخورد سیارک یا دنباله‌دار وارد ماه شده است. نظریه دوم این که فوران‌های آتشفشانی در گذشته در ماه یک جو نازک و موقتی را به وجود آوردند که باعث شده یخ در سطح آن تشکیل شود. البته دانشمندان در دانشگاه جانز هاپکینز با تجزیه و تحلیل مقدار نیتروژن، گوگرد و کربن منجمد شده در یخ ماه متوجه شدند برخورد دنباله‌دارها بهترین فرضیه خواهد بود؛ زیرا نسبت نیتروژن به کربن بسیار فراتر از آن چیزی است که آتشفشان‌ها قادر به ایجاد آن باشند.

ناسا تا به امروز هیچ ماموریتی را برای ارسال کاوشگر به سایه‌های دائمی ماه انجام نداده است. البته کاوشگر چین در سال ۲۰۱۹ به قطب جنوب ماه فرستاده شد، اما در این مناطق کاوشی را انجام نداد. از این رو ناسا در راستای ماموریت آرتمیس یا بازگشت به ماه قصد دارد یک کاوشگر کوچک را با نام میکرو نوا هوپر تا پایان سال ۲۰۲۲ به همراه فضاپیمای اسپیس ایکس به نزدیکی دهانه شکلتون که به عنوان اسراسرآمیزترین نقطه ماه محسوب می‌شود ارسال کند. این کاوشگر فقط به مدت 45 دقیقه و به شکل محدود این دهانه را مورد بررسی قرار خواهد داد. همچنین کاوشگر میکرو نوا هوپر به دوربین و چراغ ویژه نیز مجهز خواهد بود.

ناسا در نوامبر سال ۲۰۲۳ میلادی نیز قصد دارد یک کاوشگر دیگر را با نام وایپر به کمک موشک فالکون اسپیس ایکس به ماه بفرستد. این کاوشگر که با بودجه 200 میلیون دلاری توسط شرکت آستروبوتیک تکنولوژی در پیتسبورگ پنسیلوانیا ساخته شده پس از فرود به سمت منطقه تاریخ ماه حرکت خواهد کرد و با مته پیشرفته خود به حفاری خواهد پرداخت.

این کاوشگر با باتری‌های شارژ خورشیدی خود می‌تواند با هر بار شارژ به مدت ۱۰ ساعت به فعالیت بپردازد، حدود یک متر را برای کشف یخ زیرسطحی حفاری کند و با طیف سنج‌های ویژه خود درون بافت یخ احتمالی را مورد بررسی قرار دهد. ریس زاکنی از شرکت هانیبی روباتیکس کلرادو به عنوان طراح مته این کاوشگر عنوان کرد اگر در اسرارآمیزترین منطقه ماه قطعه یخی وجود داشته باشد، بلافاصله می‌توان آن را مورد بررسی قرار داد. ناسا قصد دارد با کشف یخ در این مناطق، آب آشامیدنی یا سوخت برای فضانوردان را تامین کند.