سفرهای بین ستاره ای حتی بدون سفینه فضایی هم امکان پذیر است

برای سفرهای بین ستاره ای همیشه از ساخت سفینه ای با توانایی حرکت با سرعت نور صحبت می‌شود؛ اما گویا می‌توان حتی بدون سفینه نیز به سفر بین ستاره ای رفت.

حدود ۵ میلیارد سال دیگر خورشید از رشته اصلی خود خارج شده و به یک غول سرخ تبدیل می‌شود. در این مرحله شاهد تبدیل شدن خورشید به یک گوی خشمگین و بدطینت خواهیم بود که عطارد، زهره، زمین و شاید مریخ را بلعیده و نابود می‌کند. همین نیز سبب می‌شود که انسان شرایط سفرهای بین ستاره ای و یافتن خانه‌ای جدید را بررسی کند.

رفتن به سفرهای بین ستاره ای بدون سفینه فضایی و حرکت با سرعت نور

اگر خورشید به یک غول سرخ تبدیل شود،‌ آيا تمدن بشر جان سالم به در خواهد برد؟ تمدن‌های فرازمینی نیز احتمالا پیشتر با چنین شرایطی مواجه شده‌اند. آيا تمدن‌های بیگانه بدون استفاده از فضاپیما به یک سامانه خورشیدی دیگر مهاجرت کرده‌اند؟ اگر از علاقه‌مندان به فضا باشید، قطعا از مشکلات و موانع سفرهای بین ستاره ای آگاهی دارید.

نزدیک‌ترین سامانه خورشیدی به زمین آلفا قنطورس نام دارد. اگر انسان بخواهد از یک تهدید زیستی در منظومه شمسی فرار کند و یک سیاره قابل سکونت نیز در منظومه آلفا قنطورس یافته باشد، چهار سال طول می‌کشد تا به محل مورد نظر برسد. البته این در حالیست که بتوانیم با سرعت نور حرکت کنیم. با فناوری فعلی، حتی برای رسیدن یک مدارگرد به سیاره مشتری هم باید ۵ سال صبر کنیم.

از طرفی صحبت‌های زیادی درباره فضاپیماهای نسلی می‌شود که در آنها نسل‌های مختلفی از انسان در مسیر رسیدن به یک سیاره قابل سکونت که فاصله زیادی با ما دارد، زندگی می‌کنند. این فضاپیماها نیازی به حرکت با سرعت نور ندارند و در عوض میزبان چندین نسل از انسان‌ها در سفری که شاید چند صد هزار سال طول بکشد، خواهند بود. شاید این ایده راه جالبی برای سفرهای بین ستاره ای باشد؛ اما در حال حاضر فقط برای فیلم‌های علمی تخیلی مناسب است.

آیا راه دیگری وجود دارد که انسان یا دیگر تمدن‌ها بتوانند از سرنوشت تاریک سیاره خود فرار کنند؟ نویسنده یک مقاله پژوهشی جدید در مجله International Journal of Astrobiology بر این باور است که تمدن‌های بیگانه شاید اصلا به فضاپیما برای فرار از تهدید‌های وجودی و سفر به یک سامانه خورشیدی دیگر نیاز نداشته باشند.

آنها در عوض می‌توانند از سیاره‌های سرگردان که به آنها سیاره‌های یاغی نیز گفته می‌شود، برای این کار استفاده کنند. این سیاره‌ها تحت تاثیر نیروی گرانش ستاره خاصی قرار ندارند و مستقیما به دور مرکز کهکشان می‌گردند. نویسنده مقاله مربوطه که Irina Romanovskaya نام دارد و استاد فیزیک و اخترشناسی کالج جامعه هیوستون است، در توضیح ایده خود گفت:

من فکر می‌کنم که شاید تمدن‌های فرازمینی از سیاره‌های سرگردان به عنوان وسیله سفرهای بین ستاره‌ ای و رسیدن، کاوش و مستعمره کردن دیگر منظومه‌ها استفاده می‌کنند. همچنین شاید تلاش‌های تمدن‌های بیگانه برای استفاده از سیاره های سرگردان به منظور انجام سفرهای بین ستاره ای سبب شود که برخی از فناوری‌های خود را جا بگذارند. ما می‌توانیم از همین مورد برای یافتن آنها استفاده کنیم.

این احتمال وجود دارد که در اقیانوس‌های زیر سطحی سیاره‌های سرگردان در کهکشان راه شیری یا صدها میلیارد کهکشان دیگر حیات وجود داشته باشد. این اقیانوس‌ها به خاطر واپاشی هسته‌های پرتوزا گرم می‌شوند. بدین ترتیب اگر سیاره به یک ستاره نزدیک شود و اسیر نیروی گرانش آن گردد، می‌توان گفت که موجودات سیاره سرگردان از آن برای انتقال خود به محیطی بهتر استفاده کرده‌اند. پس چرا نباید یک تمدن از این روش استفاده کند؟

معمولا سیاره‌های سرگردان به عنوان محیط‌هایی تاریک، سرد و غیر قابل سکونت قلمداد می‌شوند. آنها در اکثر مواقع اینگونه هستند، مگر اینکه دارای اقیانوس‌های گرم زیر سطحی باشند. با وجود این، نمی‌توان از اهمیت این سیارات غافل شد. Romanovskaya در مقاله خود به این مورد پرداخته است:

سیاره‌های سرگردان می‌تواند جاذبه دائمی در سطح و همچنین منابع و فضای زیادی را در اختیار ما قرار دهند. همچنین سیارات سرگردانی که دارای اقیانوس‌های سطحی و یا زیر سطحی هستند، می‌توانند آب را به عنوان یک منبع قابل مصرف و همچنین محافظی در برابر تشعشعات فضایی ارائه کنند.

یک تمدن پیشرفته حتی می‌تواند سیاره را به سمتی که مد نظرش است، هدایت کند و یا از منابع آن بهره ببرد. Romanovskaya بر این باور است که اگر ما در شرف استفاده از همجوشی هسته‌ای کنترل شده هستیم، پس شاید یک تمدن پیشرفته از مدت‌ها پیش به توانایی استفاده از آن دست یافته باشد و بدین ترتیب یک سیاره سرگردان یخ زده را به سیاره‌ای تبدیل کند که بتواند میزبان حیات باشد.

نویسنده مقاله چهار سناریو مختلف را ترسیم می‌کند که در آنها تمدن‌های بیگانه از سیاره‌های سرگردان استفاده می‌کنند.

احتمالات مختلف استفاده از یک سیاره سرگردان برای سفرهای طولانی در فضا

در اولین سناریو یک سیاره سرگردان از نزدیکی سیاره اصلی یک تمدن فرازمینی می‌گذرد. اینکه این اتفاق چند وقت یکبار رخ می‌دهد، به تعداد کلی سیاره‌های سرگردان بستگی دارد. در حال حاضر ما نمی‌دانیم که چند سیاره سرگردان در جهان وجود دارد؛ اما قطعا تعدادی سیاره یاغی در حال گردش در کهکشان‌ها هستند.

در سال 2021 تیمی از پژوهشگران اعلام کردند که توانسته‌اند بین ۷۰ تا ۱۷۰ سیاره یاغی در ابعاد مشتری را در یک بخش از کهکشان راه شیری پیدا کنند. در سال 2020 نیز در یک مقاله گفته شده بود که ممکن است حتی در کهکشان خودمان ۵۰ میلیارد سیاره سرگردان وجود داشته باشد.

اما این همه سیاره سرگردان از کجا می‌آیند؟ اکثر آنها به خاطر رویدادهای گرانشی از منظومه شمسی خود جدا شده‌اند و برخی دیگر نیز شاید همانند ستاره‌ها به صورت برافزایشی شکل گرفته‌اند.  شاید دیگر عامل احتمالی شکل‌گیری اینگونه سیاره‌ها ابر اورت باشد. اگر دیگر منظومه‌ها نیز ابری مشابه داشته باشند، می‌توانند میزبان تعداد زیادی سیاره سرگردان باشند که به خاطر فعالیت‌های ستاره‌ای ترد شده‌اند.Romanovskaya در مقاله خود اینگونه توضیح می‌دهد:

ستاره‌هایی با جرمی بین ۱ تا ۷ برابر خورشید که مرحله اصلی تکامل خود را گذرانده‌اند و همچنین یک ابرنواختر که جدی با جرم ۷ تا ۲۰ برابر خورشید داشته است، می‌توانند اجرام آسمانی مشابه ابر اورت را از منظومه‌های خود به بیرون پرتاب کنند تا از ستاره اصلی جدا شوند.

اما یک تمدن فرازمینی یا حتی تمدن خودمان، هر چند وقت یکبار باید منتظر رسیدن یک سیاره سرگردان باشد تا سفرهای بین ستاره ای خود را آغاز کند؟ در سال 2015 مقاله‌ای منتشر شد که ادعا می‌کند یک ستاره دوگانه به نام W0720 (Scholz’s star) حدود ۷۰ هزار سال قبل از ابر اورت منظومه شمسی گذشته است.

اگرچه جرم اشاره شده یک ستاره بود، اما نشان می‌دهد که اجرام آسمانی با فاصله نسبتا نزدیکی از ما می‌گذرند. اگر مقاله‌ای که ادعا می‌کند میلیاردها سیاره سرگردان وجود دارد درست باشد، احتمالا پیش از آنکه ابزار لازم برای رصد آنها را داشته باشیم، چندین سیاره سرگردان از نزدیکی ما یا از ابر اورت گذشته‌اند.

البته ابر اورت فاصله زیادی با ما دارد؛ اما یک تمدن پیشرفته قطعا توانایی این را دارد که متوجه شود یک سیاره سرگردان در حال نزدیک شدن به آن است و فورا خود را برای سفرهای بین ستاره ای آماده کند.

در سناریو دوم شما توانایی تغییر مسیر سیاره سرگردان برای نزدیک‌ شدن به مرکز یک تمدن را دارید. فناوری پیشرفته شاید این امکان را فراهم کند که با استفاده از یک سیستم پیشران قوی، سیاره سرگردان به سمت یک مدار امن‌تر هدایت شود.

تمدن‌های پیشرفته شاید بتوانند سیاره را متناسب با نیازهای خود تغییر دهند (مثلا ساخت پناهگاه‌های زیر زمینی یا دیگر زیرساخت‌ها). آنها شاید حتی روزی بتوانند اتمسفر سیاره را هم به حالت مد نظر خود شکل دهند.

سناریو سوم مشابه حالت دوم است. این حالت نیز شامل یک جرم آسمانی از بیرون منظومه شمسی می‌شود. Romanovskaya از سیاره کوتوله Sedna به عنوان مثال استفاده می‌کند. سدنا یک مدار بسیار عجیب دارد که سبب می‌شود در طول ۱۱ هزار سال از فاصله ۷۶ واحد نجومی خورشید به فاصله ۹۳۷ واحد نجومی برسد.

با فناوری پیشرفته و زمان کافی، می‌توان از سیاره‌ای همچون سدنا به عنوان وسیله‌ای برای سفرهای بین ستاره ای استفاده کرد. البته نویسنده تاکید می‌کند که اگر تمدنی به این مرحله رسیده باشد، قطعا پیش از توانسته تمامی سیاراتی که تا فاصله ۶۰ واحد نجومی ستاره خود قرار دارند را کاوش کند.

هرچند که این کار خطرات بسیار زیادی هم دارد. اینکه شما بخواهید یک سیاره کوتوله را از نقاط دور دست منظومه شمسی به داخل آن بیاورید، قطعا مدار سایر سیارات را مختل خواهد کرد و مشکلات پیش‌بینی نشده‌ای را به وجود می‌آورد. البته اگر تمدن مربوطه زودتر از منظومه شمسی خود خارج شده باشد، خطرات کاهش می‌یابند. Romanovskaya انرژی مورد نیاز و زمان‌بندی این کار را با جزئیات کامل در مقاله خود شرح می‌دهد.

سناریو چهارم نیز شامل یک سیاره شبیه به سدنا می‌شود. وقتی که یک ستاره از رشته اصلی حیات خود می‌گذرد و گسترش می‌باید، دیگر از یک منطقه مشخصی به بعد توانایی نگه داشتن سیارات را ندارد و آنها عملا به سیاره‌های سرگردان تبدیل می‌شوند. اگر یک تمدن فرازمینی پیشرفته بتواند دقیقا دریابد که چه زمانی این اجرام به شکل یک سیاره سرگردان در می‌آيند، می‌تواند خود را آماده کند و با استفاده از آن به سفرهای بین ستاره ای برود.

البته این سناریو مشکلاتی هم دارد؛ زیرا در حالتی که یک ستاره بخش زیادی از جرم خود را از دست می‌دهد، بسیار خطرناک خواهد بود. در تمامی این سناریوها، سیاره سرگردان خانه دائمی انسان‌ها یا یک تمدن پیشرفته نخواهد بود، بلکه از آن به عنوان یک سفینه فضایی برای سفرهای بین ستاره‌ ای استفاده خواهد شد.

حتی اگر هم بخواهیم روی یک سیاره سرگردان زندگی کنیم، چنین کاری تا ابد ممکن نیست؛ زیرا تولید گرما در درون سیاره به تدریج کاهش پیدا می‌کند و در نهایت دیگر سیاره قادر نخواهد بود اقیانوس‌های آب مایع (اگر وجود داشته باشند) خود را حفظ کند. همچنین سیاره‌های سرگردان منزوی هستند و نسبت به سایر سیاره‌های منظومه شمسی منابع کمتری دارند.

علاوه بر اینها، هیچ سیارکی برای استخراج منابع در نزدیکی شما نخواهد بود و نمی‌توانید از انرژی رایگان خورشیدی استفاده کنید. دیگر خبری از فصل‌ها، شب و روز، گیاهان، حیوانات و حتی باکتری هم نیست. در واقع این سیاره‌ها تنها وسیله‌ای برای رسیدن به یک هدف هستند. پروفسور Romanovskaya در مقاله خود می‌گوید:

 

بنابراین به جای اینکه سیاره‌های سرگردان را به خانه دائمی خود تبدیل کنند، تمدن‌های بیگانه از آنها برای سفرهای بین ستاره‌ ای و مستعمره کردن منظومه‌های شمسی دیگر استفاده خواهند کرد.

وی در ادامه مقاله خود توضیح می‌دهد که احتمالا یک تمدن پیشرفته چندین بار از این روش استفاده کند. البته این کار فقط برای فرار از یک ستاره در حال مرگ نخواهد بود، بلکه می‌تواند برای گسترش آن تمدن به سایر بخش‌های کهکشان و مستعمره کردن آنها به کار رود.

انسان‌ها در مراحل اولیه محافظت از خود در برابر برخورد‌های مرگبار سیارک‌ها قرار دارند و حتی نمی‌توانند آب و هوای سیاره خود را مدیریت کنند؛ بنابراین ایده استفاده از یک سیاره سرگردان برای سفرهای بین ستاره ای و نجات انسان‌ها کمی دور از ذهن به نظر می‌رسد. به همین خاطر مقاله Romanovskaya درباره ما نیست، بلکه به کشف تمدن‌های دیگر پرداخته است.

در این مقاله درباره ماهیت احتمالی تمدن‌های فرازمینی و شیوه شناسایی آنها نیز بحث شده است. اگر از سیاره‌های سرگردان به عنوان سفینه فضایی استفاده شود، می‌توان نشانه‌هایی از پرتوهای الکترومغناطیسی یا دیگر پدیده‌ها را در آنها دید.

یک تمدن فرازمینی می‌تواند از بادبان‌های خورشیدی برای کنترل یک سیاره سرگردان استفاده کند یا اینکه وقتی به محیط مناسبی رسیدند، از آنها برای فرستادن یک فضاپیما از سیاره سرگردان به مقصد مورد نظر بهره گیرند. در هر حال، استفاده از بادبان‌های خورشیدی منجر به تابش سیکلوترونی می‌شود. این تابش‌ها به خاطر تعامل یک مدیوم بین ستاره ای با بادبان مغناطیسی شکل می‌گیرند.

دیگر نشانه‌ای که می‌تواند ما را به تمدن‌های بیگانه هدایت کند، تشعشعات فروسرخ است. یافتن حجم زیادی از امواج فروسرخ یا تغییرات غیر طبیعی در میزان آنها را می‌توان به تمدن‌های فرازمینی ارتباط داد. حتی اگر امواج فروسرخ به صورت غیر یکسان از سطح یک سیاره تابش شوند، می‌توان آنها را نشانه فناوری یا مهندسی در زیر سطح سیاره دانست.

از دیگر نشانه‌های این چنینی می‌توان به وجود ترکیبی عجیب از طول موج‌های متفاوت الکترومغناطیسی و تغییرات ایجاد شده در اتمسفر اشاره کرد. اخترشناسان نمی‌دانند چه تعداد سیاره سرگردان در کهکشان راه شیری وجود دارد و اینکه آیا در بخش‌های مشخصی قرار دارند یا خیر. وقتی صحبت از این موارد و سفرهای بین ستاره ای می‌شود، ما در اول راه هستیم.

در حال حاضر دانش بشر به حدی نرسیده است که بتواند تمامی سیارات منظومه شمسی را کاوش کرده و مستعمره خود کند. اگر بتوانیم به این حد برسیم، می‌توان امید داشت که روزی با کمک یک سیاره سرگردان و بدون نیاز به سفینه‌ای با سرعت نور به سفرهای بین ستاره ای رفته و خانه‌ای جدید برای خود پیدا کنیم.