بهتازگی، دانشمندان یک فسیل سه چشم از یک شکارچی دریایی که در حدود 500 میلیون سال پیش زندگی میکرد، پیدا کردند. بررسی این فسیل میتواند تمام نظریههای دانشمندان را در مورد تکامل دنیای حشرات تغییر دهد.
حدود 508 میلیون سال پیش، هزاران موجود دریایی ناشناخته در اثر رانش ناگهانی زیر آب که «شیل برگس» را ایجاد کرد، منقرض شدند و یک کپسول زمانی برای دانشمندان پدید آوردند تا نگاهی دقیق به دوره کامبرین میانی داشته باشند. در این دوره، آبهای اقیانوسها گرم و پر از موجودات جدید بودند که یکی از آنها رادیودنت است که از توانایی خود برای شنا و شکار طعمه استفاده میکرد.
رادیودنتها ویژگی بسیار منحصر بفردی داشتند و آن این بود که جد مشترکی با بندپایان مدرن مانند حشرات، عنکبوتیان و سخت پوستان دارند و به همین دلیل بررسی دقیق آنها میتواند ما را با چگونگی تکامل این دسته از جانداران امروزی آشنا سازد.
با وجود غنی بودن این اقیانوسها از آثار این موجودات دریایی و علی رغم کشف فسیلهای متعددی از این جاندار در شیل برگس، تاکنون پژوهشگران موفق به یافت هیچگونه فسیل کاملی از رادیودنتها نشدند و تنها تکههای ناکاملی از بدن این جاندار کوچک در دسترس دانشمندان قرار داشت. تا به امروز همین موضوع سبب اختلافات علمی دانشمندان در مورد نحوه تفسیر و بررسی آنها شده است.
برای به دست آوردن یک نسخه کامل از این موجود دریایی، دانشمندان ذخیرهای از ۲۶۸ نمونه از Stanleycaris hirpex را که بیش از دو دهه در مجموعه موزه سلطنتی انتاریو نگهداری میشد، بررسی کرده و سپس شروع به کنار هم قرار دادن تکههای فسیل برای ساخت یک جاندار کامل کردند. Stanleycaris کوچکترین نمونه از رادیودونتهای شناخته است که طول بدن آنها در رکوردهای فسیلی بین 10 تا 83 میلیمتر است.
در همین موقع، دیرینه شناسان موفق شدند چندین نمونه کاملا سالم از این جاندار را در عمق دریا کشف کنند که توانست به محققان دید کاملی از طرح بدن آنها ارائه دهد. نکته عجیب و شگفتانگیز در مورد این کشف جدید این بود که ۸۴ مورد از این فسیلها کاملا سالم باقی مانده بودند که برای اولین بار دانشمندان را قادر ساخت تا از نزدیک نگاهی به مغز این جانداران داشته باشند.
«جوزف مویسیوک»، نویسنده اصلی این مقاله و دکترای زیست شناسی تکاملی در دانشگاه تورنتو، در مورد فسیل های تازه کشف شده گفت: «ما حتی میتوانیم جزئیات دقیقی مانند مراکز پردازش بصری که به چشمهای بزرگ جانور متصل بود و همچنین آثاری از اعصاب وارد شده به زائدهها را تشخیص دهیم». او همچنین ادامه داد: «جزئیات آنقدر واضح است که انگار به حیوانی نگاه میکنیم که همین دیروز مرده است.»
بنابر نتیجه بررسی محققان، فسیل های کشف شده دو بخش مغز را نشان دادند؛ یک پروتوسربروم (بخشی که به چشمهای مرکب در بندپایان مدرن مرتبط است) و یک مغز دوم که در بندپایان، اعصاب را در شاخکها کنترل میکند. در Stanleycaris، این بخشها به ترتیب به چشمها و پنجههای جلویی متصل میشوند. دانشمندان معتقدند مغز فسیل شده Stanleycaris شواهدی برای تمایز اولیه بین بخشهای سر و تنه در بندپایان ارائه میدهد.
مویسیوک گفت: «ما نتیجه میگیریم که سر و مغز دو قسمتی ریشههای عمیقی در اصل و نسب بندپایان دارد و تکامل آن احتمالاً قبل از مغز سهبخشی است که مشخصه همه اعضای زنده این گروه جانوری متنوع است.»
فسیل های کشف شده در آفریقا، شاید داستان تکامل انسان را کاملا عوض کنند
«ژان برنارد کارون»، یکی دیگر از نویسندگان این مقاله، در مورد حضور چشم سوم در این جانداران گفت: «حضور چشم سوم بزرگ در استانلیکاریس غیرمنتظره بود.» این ویژگی که قبلاً در یک رادیودونت دیده نشده بود، محققان را به ارزیابی مجدد سایر پانارتروپادهای کامبرین سوق داد، جایی که شواهدی برای چشمهای میانی مشابه یافتند.
کشف این فسیل ها از این نظریه حمایت میکند که چشمهای میانی بخشی از طرح زمینهای و اصلی بندپایان است، مثل جفت چشمهای جانبی که در موجوداتی مانند خرچنگها مشاهده میشود.
دانشمندان همچنین خاطرنشان کردند که فلپهای شنای پرتودونتها تقریباً همزمان با این ویژگیهای پیچیده چشمها پدید آمدهاند. به نظر دانشمندان این چشمهای سوم ممکن است برای حمایت از سبک زندگی فعال شکارچی تکامل یافته باشد. کارون میگوید: «این حیوانات حتی از آنچه ما فکر میکردیم عجیبتر به نظر میرسند. با تمام عجیب و غریب بودن، این موجودات توانستند به ما نشان دهند که قدیمیترین بندپایان قبلاً سیستمهای بصری پیچیدهای را، همانند بسیاری از خویشاوندان مدرن خود، تکامل داده بودند.»
دانشمندان همچنین اعلام کردند که نمونه رادیودنتهای کشف شده، بهطور منحصربهفردی برای ارائه اطلاعاتی در مورد نحوه تکامل بندپایان از سایر خویشاوندان زنده نزدیک خود، مانند کرمهای مخملی، بسیار مفید هستند. مویسیوک گفت: «این فسیلها نیز همانند سنگ روزتا که منجر به شکستن راز خط هیروگلیف مصر باستان شد، میتوانند به کشف راز ارتباط رادیودنتها و سایر بندپایان فسیلی اولیه با همتایان زنده خود کمک کنند.»