و سر انجام بمب افکن پنهانکار بی 21 ریدر معرفی شد

بمب افکن بی ۲۱ که امروز معرفی شد، جدیدترین هواپیمای نظامی ساخته شده بدست بشر محسوب می‌شود که در آن از فناوری‌های نوین آینده استفاده شده است.

در ساعت 4 بامداد امروز به وقت ایران، کمپانی هوافضا، امنیتی و دفاعی آمریکایی نورثراپ گرومن (Northrop Grumman) پس از مدت‌ها انتظار، طبق وعده پیشین خود سر انجام از بمب افکن بی 21 رِیدر – B-21 Raider رونمایی کرد. هواپیمایی که برای نبردهای آینده است و از جدیدترین فناوری‌های روز در آن استفاده شده است. ناگفته نماند نورثراپ گرومن پیش از این ساخت بمب افکن B-2 اسپیریت (Spirit) را نیز در کارنامه خود دارد و ریدر نیز به عنوان جایگزینی برای آن توسعه یافت. این هواپیمای جدید با وجود اینکه از نظر ظاهری به B-2 شبیه است، اما سیستم‌ها و فناوری‌های به کار رفته در آن چند دهه پیشرفته‌تر بوده و شباهت تنها محدود به ظاهر است.

رونمایی از این هواپیمای جدید شب هنگام زیر سقف آشیانه‌ای متعلق به نورثراپ گرومن در پایگاه هوایی محرمانه نیروی هوایی آمریکا موسوم به Plant 42 در پام‌دیل (ایالت کالیفرنیا) در حالی که محیط با نور اندکی روشن شده بود صورت گرفت تا جزیئات بیشتری از هواپیما خصوصا از بخش عقبی آن در مقابل دوربین‌ها فاش نشود. در این مراسم 600 مهمات ویژه خصوصا لوید آستین، وزیر دفاع ایالات متحده آمریکا، در کنار 2 هزار نفر از کارکنان کمپانی نورثراپ گرومن که 7 سال گذشته را صرف ساخت این هواپیما کرده بودند، حضور داشتند. آستین در مراسم رو نمایی گفت که این هواپیما بسیار با ابهتی به نظر می‌رسد، اما آنچه که درون سازه و زیر پوشش پیشرفته عصر فضایی آن وجود دارد بسیار تاثیرگذارتر است.

با توجه به تصاویر کامپیوتری انگشت شماری که نورثراپ گرومن پیش‌تر منتشر کرد و همچنین آن چه که در مراسم رونمایی دیدیم، بی 21 یک بمب افکن راهبردی (استراتژیک) است که همچون B-2 با پیکربندی بال پرنده ساخته شده و از فناوری پنهانکاری و رادارگریزی بهره می‌برد. پیکربندی بال پرنده به این معماست که هواپیما فاقد هر نوع پایدار کننده و سکان عمودی بوده و تمام سازه شبیه به یک بال است. خود این سبک طراحی از عواملی است که سبب می‌شود سطح مقطع راداری (RCS) هواپیما کاهش یافته و کشف آن برای رادارها به شدت سخت باشد.

وزیر دفاع آمریکا اظهار داشت که این هواپیما حاصل 50 سال تجربه و پیشرفت کشورش در زمینه فناوری پنهانکاری و رادارگریزی است. توجه داشته باشید ریدر در مقایسه با B-2 که در ژانویه 1997 میلادی (26 سال پیش) وارد خدمت شد، بسیار پنهانکارتر و رادارگریزتر است. بد نیست بدانید نورثرواپ گرومن علاوه بر B-2، چندین هواپیمای پنهانکار و رادارگریز دیگر نظیر جنگنده نسل پنج YF-23 (رقیب F-22 رپتور) و پهپاد رزمی بال پرنده X-47B را نیز در کارنامه داشته و از پیشروترین کمپانی‌ها در زمینه فناوری پنهانکاری محسوب می‌شود.

بدنه بزرگ و فاقد هر گونه سکان عمودی به هواپیما کمک می‌کند در برابر رادارهایی که با امواج بسامد پایین (و طول موج بالا) نظیر باندهای VHF و UHF و همچنین L کار می‌کند نیز رادارگریزی خود را حفظ کند. طراحی هندسی در کنار به کار گیری نوع جدیدی از مواج جذب کننده امواج راداری موسوم به RAM نیز هواپیما را در برابر رادارهایی که با امواج بسامد بالا نظیر باندهای X و C کار می‌کنند مخفی نگه می‌دارد. به صورت کلی سطح مقطع راداری این هواپیما آنقدر پایین (و نتیجتا رادار گریزی آن بالا) است که به قول وزیر دفاع آمریکا، حتی پیشرفته‌ترین سامانه‌های پدافند هوایی نیز برای کشف آن با مشکل بسیار جدی روبرو هستند. وی همچنین افزود که بی 21 در مقابل سلاح‌های آینده که هنوز اختراع نشده‌اند نیز از آمریکا دفاع می‌کند.

از دیگر مواردی که سبب کاهش سطح مقطع راداری می‌شوند می‌توان به موتورهای قرار گرفته داخل بدنه اشاره کرد که ورودی هوای آن‌ها بالای بدنه قرار دارد تا تیغه‌های کمپرسور موتور توربوفن از دید رادار پنهان باشند؛ به احتمال زیاد کانال هوای موتور نیز مسیری غیر مستقیم و S شکل دارد و همچنین با مواد جذب کننده امواج راداری پوشانده شده است تا امواج رادار به موتور نرسد. از زیر هواپیما تصویری موجود نیست، اما یقینا دریچه‌های مربوط به دهلیزهای مهمات و پنل‌های دسترسی نیز طراحی چین‌دار دارند تا امواج راداری را منحرف کنند. این بمب افکن مهمات را درون دهلیز داخل بدنه حمل می‌کند تا سطح مقطع راداری افزایش نیابد.

به لطف علوم نوین مواد که ساخت اجسام بزرگ را ممکن می‌کند، بی 21 دارای بدنه‌ای یک پارچه است و از آن جایی که دیگر خبری از مفصل در محل اتصال نیست، سطح مقطع راداری کاهش محسوسی می‌یابد. همچنین مقاومت سازه افزایش پیدا می‌کند و به نگهداری کمتری نیاز دارد. دست کم در تصاویر اولیه که از آن منتشر شد، اثری از پنل‌های دسترسی و پنجره‌های مربوط به سنسورهای آن دیده نمی‌شود. از جمله این سنسورها می‌توان به سیستم هشدار دهنده تقرب موشک، سیستم الکترواپتیکال و تصویرساز فروسرخ با قابلیت کشف و تعقیب اهداف زمینی و هوایی اشاره کرد که همگی دارای چندین سنسور در سراسر بدنه به منظور فراهم آوردن یک پوشش کروی و 360 درجه برای هواپیما هستند.

علاوه بر این هواپیما از پنهانکاری حرارتی، صوتی و الکترومغناطیسی نیز بهره می‌برد. هوای خروجی از موتور در انتهای نازل تا حد ممکن خنک شده تا اثر حرارتی هواپیما کاهش یابد. صدای تولیدی نیز شدیدا سرکوب می‌شود. احتمالا پوشش بدنه ضمن کاهش سطح مقطع راداری، به گونه‌ای باشد که بر اثر برخورد با هوا تا جایی که ممکن است کمتر گرم شود. همچنین می‌توان انتظار استفاده از پوشش‌های مخصوص در شیشه‌های کابین به منظور جلوگیری از خارج شدن امواج ناخواسته از تجهیزات الکترونیکی هواپیما را داشت. رنگ هواپیما نیز به گونه‌ای است که هنگام پرواز در تاریکی و همچنین روز، با چشم رویت نشود.

طراحی بال پرنده و حمل مهمات داخل بدنه در افزایش برد پروازی هواپیما نیز تاثیر مثبت دارند. به گفته لوید آستین برد بی 21 از همه بمب افکن‌های دوربرد دیگر بیشتر است و هیچ کدام از آن‌ها نمی‌توانند در زمینه مصرف سوخت بهره وری آن را داشته باشند. بدین ترتیب با هواپیمایی روبر هستیم که نه تنها از B-2، بلکه از بمب افکن‌های B-52 استراتوفورترس (Stratofortress) و همچنین بمب افکن فراصوت B-1B لنسر (Lancer) نیز دوربردتر است. همچنین با توجه به طراحی پنجره‌های هواپیما که علاوه بر جلو، دید مناسبی برای بالا فراهم می‌کنند نیز می‌توان گفت هواپیمای جدید قابلیت سوختگیری هوایی نیز دارد. البته پنجره‌ها ضمن دید مناسب، ابعاد کوچکی نیز دارند تا از سطح مقطع رادارای بکاهند.

ریدر می‌تواند انواع مهمات متعارف و هسته‌ای را در قالب بمب و موشک کروز هواپرتاب با خود حمل کند. قابلیت حمل موشک ضد کشتی نیز دارد. هرچند توان حمل این بمب افکن اعلام نشد، اما B-2 می‌تواند 20 تن مهمات حمل کند؛ گرچه بایستی در نظر داشت که بی 21 از بی 2 کوچک‌تر است و احتمالا توان حمل کمتری داشته باشد. چرا که این هواپیما قرار نیست همچون بی 2 بمباران فرشی انجام دهد و هدفش حمله به اهداف راهبردی دشمن است که از آن‌ها شدیدا محافظت می‌شود. از جمله دیگر مواردی که به کوچکتر بودن ریدر اشاره دارد، ارابه فرود آن است که در بخش عقبی تنها 2 چرخ دارد، در حالی هر یک از ارابه‌های فرود عقبی B-2 دارای 4 چرخ بودند؛ چرا که وزن هواپیما بیشتر است.

تعداد موتورهای این هواپیما نیز اعلام نشده اما احتمالا 4 موتور دارد. پیش از این گفته شده بود که برای کاهش هزینه‌ها، از موتورهایی مشابه F135 ساخت کمپانی هوافضای آمریکایی پرت اند ویتنی (Pratt & Whitney) استفاده می‌شود. این موتورهای توربوفن متعلق به جنگنده چندمنظوره پنهانکار و رادارگریز نسل 5 آمریکایی F-35 لایتنینگ 2 (Lightning II) هستند و پیشرفته‌ترین و قوی‌ترین موتور جت ساخته شده تا به امروز برای یک جنگنده محسوب می‌شوند. بی 21 با 4 موتور F135 می‌تواند به سرعت فوق العاده بالا در کنار مصرف سوخت بسیار کم و نتیجتا برد زیاد دست یابد. ضمن اینکه توان حمل مهمات بالایی نیز خواهد داشت.

برد زیاد سبب می‌شود ریدر نیازی به استقرار در نزدیکی میدان‌های نبرد نداشته و بی‌نیاز به پشتیبانی لجستیکی، هیچ هدفی از گزند آن در امان نباشد. این هواپیما با پنهانکاری و رادارگریزی خود به حریم هوایی دشمن نفوذ کرده و ضمن گذر از سد پیشرفته‌ترین سامانه‌های پدافندی، اهداف در عمق خاک آن‌ها را بمباران می‌کند. همچنین قادر خواهد بود با استفاده از موشک‌های کروز هواپرتاب به صورت دور ایستا و از فاصله‌ای امن به هدف حمله کند. در آینده‌ای نزدیک موشک‌های هایپرسونیک هواپرتاب نیز به لیست تسلیحات قابل حمل توسط بی 21 نیز افزوده می‌شوند. با استفاده از این سلاح‌های نوین می‌توان دورترین اهداف (خصوصا اهداف با ارزش) را در زمانی بسیار کوتاه، ظرف مدت تنها چند دقیقه، مورد اصابت قرار داد.

علاوه بر این هواپیما از طراحی معماری باز و ماژولار بهره می‌برد که ارتقای آن و افزودن سیستم‌های مدرن و همچنین بروزرسانی نرم افزاری و به طور کلی بهسازی را بسیار تسهیل می‌کند. در کنار عملیات تهاجمی، این هواپیما می‌تواند ماموریت شناسایی، دیده بانی، اطلاعاتی (جاسوسی) موسوم به ISR را نیز انجام داده و به سیستم‌های مدیریت نبرد و کنترل برای هدایت و رهبری نیروهای زمینی و هوایی و ایجاد هماهنگی بین آن‌ها در میدان نبرد مجهز است. ضمنا قابلیت همکاری با دیگر نیروها از کشورهای متحد را نیز دارد. همچنین می‌تواند در نقش رله هوایی، یک پل ارتباطی بی‌سیم بین نیروهای خودی فراهم سازد. انجام دیگر ماموریت‌های غیرزمی را نیز می‌توان از این هواپیمای چندمنظوره انتظار داشت.

همچنین می‌‌تواند حکم پرنده مادر برای کنترل شمار زیادی پهپاد دیگر را داشته باشد. طراحی ماژولار به هواپیما امکان آن را می‌دهد تا بسته به ماموریتی که دارد، تجهیزات مورد نیاز را با خود حمل کند. پنهانکاری و رادارگریزی سبب می‌شود بتواند ماموریت‌های مذکور را در حریم هوایی دشمن نیز انجام دهد. ضمنا پیش از این گفته شده بود که این هواپیما توان حمل موشک‌های هوا به هوا نیز دارد که البته در اولویت اول برای دفاع از خودش هستند. همچنین می‌توان انتظار نصب سامانه دفاع لیزری نیز داشت که وظیفه اصلی آن نابودی موشک‌های ضد هوایی شلیک شده از سامانه‌های پدافندی یا جنگنده‌ها به سمت بمب افکن است.

نورثراپ برای طراحی این هواپیما بیش از هزار طرح را به روش تکنیک مهندسی دیجیتال در محیط کامپیوتری بررسی کرد تا به گزینه نهایی رسید. حال حاضر 5 فروند بی 21 ریدر دیگر نیز در مراحل مختلف ساخت هستند. کار ساخت همه آن‌ها در تاسیسات نورثراپ گرومن در پایگاه هوایی محرمانه Plant 42 انجام می‌شود. نخستین نمونه ساخته شده پس از انجام آزمایش‌های زمینی شامل روشن کردن موتور و تاکسی (حرکت روی باند با رانش موتور)، قرار است نخستین پرواز خود را 2023 انجام داده و سپس به پایگاه هوایی ادواردز که در 30 کیلومتری از شمال شرق پایگاه فعلی قرار دارد منتقل شود. بمب افکن تازه رونمایی شده دارای شماره بدنه 0001 و از سری ED است؛ ED یعنی این که پایگاه هوایی اصلی این هواپیما جهت استقرار همان اردواردز (Edwards) در کالیفرنیا است. به طور کلی ناوگان B-21 نیروی هوای آمریکا نیز قرار است در پایگاه‌های هوایی الزورث (Ellsworth) در داکوتای جنوبی، وایتمن (Whiteman) در میزوری و دیس (Dyess) در تگزاس مستقر شوند.

بی 21 نخستین هواپیمای نسل 6 محسوب شده و ضمن برخورداری از فناوری‌های پیشرفته، با مواد و آلیاژهای نوین ساخته شده است. این هواپیما طوری ساخته شده که بتواند بدون حضور سرنشین نیز عملیات انجام دهد. با این حال نیروی هوایی آمریکا مشخص نکرد که چه زمانی قصد دارد از آن در نقش هواپیمای بدون سرنشین استفاده کند. به نظر این مسئله به همراه جزئیات و مشخصات هواپیما همگی به صورت طبقه بندی شده و محرمانه نگه داری می‌شوند. حفظ این جزئیات برای پنتاگون بسیار مهم است و اجازه نمی‌دهد کشورهایی نظیر چین و روسیه به اطلاعات آن دست پیدا کنند. نورثراپ گرومن برای ساخت این بمب افکن با 400 تامین کننده در 40 ایالت از آمریکا همکاری می‌کند و این بدان معناست که پنتاگون بایستی از همه آن‌ها محافظت لازم را انجام دهد.

نیروی هوایی آمریکا قصد به خدمت گیری حداقل 100 فروند (احتمالا 145 فروند) بی 21 ریدر را دارد که نخستین هواپیما از نیمه دهه میلادی جاری وارد خدمت شده و نهایتا جایگزین بمب افکن‌های B-1B و B-2 می‌شوند. قیمت هر فروند بی 21 در سال 2022 برابر با 692 میلیون دلار است که شامل هزینه آموزش خدمه، قطعات یدکی و پشتیبانی فنی نیز می‌شود. برای مقایسه بد نیست بدانید هر فروند B-2 در سال 1997 حدود 2.13 میلیارد دلار قیمت داشت که با حساب ارزش امروزی دلار و تورم برابر با 3.95 میلیارد دلار در 2022 است. مهندسی طراحی دیجیتال و پیشرفت فناوری سبب شد تا هزینه هر فروند بی 21 ریدر در حالی که از B-2 اسپیریت بسیار پیشرفته‌تر است، تقریبا به یک ششم کاهش یابد.

نیروی هوایی آمریکا هم اکنون فرایند تامین مالی تولید کم تیراژ اولیه این هواپیما را برای سال مالی 2023 آغاز کرده و 1.7 میلیارد دلار بودجه تدارکاتی در کنار 3.3 میلیارد دلار بودجه برای ادامه تحقیق و توسعه در نظر گرفته است. بلومبرگ تخمین می‌زند که به طور کلی طراحی، توسعه، ساخت، به خدمت گیری و نگه داری یک ناوگان صد فروندی از B-21 طی 30 سال آینده، حدود 203 میلیارد دلار برای نیروی هوایی آمریکا هزینه داشته باشد. این هواپیما قرار است تقویت کننده سه گانه هسته‌ای آمریکا باشد که به معنی حمله اتمی از طریق آسمان، خشکی و دریا است. انظار می‌رود چین تا سال 2035 حدود 1500 کلاهک اتمی داشته باشد و از این رو آمریکا سعی دارد با تقویت توان تهاجمی خود، دست بالا را حفظ کند. با توجه به این موضوع رقم 203 میلیارد دلار کاملا ناچیز تلقی می‌شود.

در پایان بد نیست اشاره کنیم که نام این بمب افکن یعنی Raider که معنای آن «مهاجم» است، به افتخار عملیات Doolittle Raid (تهاجم دولیتل) انتخاب شد. پس از حمله 7 دسامبر 1941 ژاپن به بندر مروارید آمریکا در جزایر هاوایی، آمریکا به تلافی آن حمله‌ای با استفاده از 16 بمب افکن‌ B-25B میچل (Mitchell) انجام داد که به به افتخار ژنرال جیمز دولیتل، طراح و رهبر عملیات، به نام تهاجم دولیتل معروف شد. در این عملیات بمب افکن‌ها با برخاستن از ناو هواپیمابر، راهی یک ماموریت بدون بازگشت شده و پس پیمودن مسیری هزار کیلومتر و رسیدن به ژاپن، توکیو را بمباران کردند. آن‌ها تنها سوخت لازم برای رسیدن به چین را داشتند و نهایتا همگی در خاک چین فرود سخت انجام دادند. تنها امید خدمه در طول پرواز نیز این بود که به چین برسند تا نیروهای چینی آن‌ها را نجات دهند. در این عملیات 80 هوانورد حضور داشتند که تنها 7 نفرشان کشته و مابقی نجات یافتند.