در ادامه این مطلب جذاب به ۱۰ مورد از عجیبترین و قدیمیترین ساعتهای جهان اشاره میکنیم که شاید تاکنون حتی اسم برخی از آنها را نشنیده باشید.
در این مطلب گجت نیوز به بررسی قدیمیترین ساعتهای جهان پرداختهایم؛ از ساعت شمعی و مرخت گرفته تا ساعت آفتابی که هنگام ظهر، توپ شلیک میکرد و یک نوع ساعت عجیب چینی که به واسطه رایحه عطر، زمان را مشخص میکرد.
۱۰ مورد از عجیبترین و قدیمیترین ساعتهای جهان
تاریخچه ابزارهایی برای سنجش زمان به تمدنهای باستانی، مانند سومر و مصر برمیگردد. مصریها اولین افرادی بودند که روز را به واحدهای ثابت زمانی تقسیم کردند و این کار به آنها در توسعه روشهای پیشرفتهتر برای اندازه گیری زمان کمک کرد.
تمدنهایی مانند چین، هند، یونان و بابل نیز ساعتها و تقویمهای مختلفی را به وجود آوردند. البته بیشتر دستگاههای اولیه سنجش زمان در مقایسه با ساعتهای مدرن به شدت خطا داشتند و دقیق نبودند.
ساعت آفتابی که توپ شلیک میکرد!
توپ ساعت آفتابی در دهه ۱۶۰۰ در سراسر اروپا محبوبیت پیدا کرد. هنوز هم میتوان نمونههای اولیه قدیمی این ساعت را در موزهها و کلکسیونهای شخصی یافت.
شکل ابتدایی این دستگاه زمانسنج مبتنی بر ساعت آفتابی کلاسیک، دارای یک ذره بین و یک توپ بود. معمولا هر روز ظهر، اشعه خورشید از ذره بین عبور میکرد و پس از به کار افتادن شارژ، صدای انفجار فعال میشد.
در آن زمان این ساعتها به طور گسترده در سراسر اروپا برای اعلام فرا رسیدن ظهر مورد استفاده قرار میگرفتند. توپهای ساعت آفتابی در قرن نوزدهم فقط به عنوان اقلامی خاص و مینیاتوری برای کلکسیونرها ساخته میشدند. با این حال برخی از نمونههای اصلی و بزرگ آن هنوز به عنوان جاذبههای گردشگری وجود دارند.
ساعت شمعی؛ یکی از عجیبترین و قدیمیترین ساعتهای جهان
یک شاعر چینی به نام یوجیانگو در سال ۵۲۰ پس از میلاد، اولین ساعت شمعی جهان را توصیف کرد. البته به نظر میرسد که شمعها از سالها قبل به عنوان زمانسنج مورد استفاده قرار میگرفتند.
ساعتی که یوجیانگو توصیف کرد با شش شمع با وزن و ضخامت یکسان ساخته شده بود و در داخل یک ساختار شیشهای قرار داشت. هر شمع به گونهای در نظر گرفته شده بود که دقیقا در طی ۴ ساعت بسوزد و علامتهای یک اینچی با فاصله یکسان نیز برای آن در نظر گرفته شده بودند که نشان دهنده بیست دقیقه بودند.
ایده ساخت ساعتهای شمعی از چین سرچشمه گرفته بود؛ اما به سرعت در سراسر جهان محبوبیت پیدا کرد و مورد استفاده قرار گرفت.
ساعت شمعی، وسیلهای ساده و در عین حال موثر برای سنجش زمان بود؛ اما محدودیتهایی نیز داشت. با این حال برای کارهای معمولی و روزمره، روشی مفید برای اندازه گیری زمان بود. ساعتهای شمعی تا قرن هجدهم مورد استفاده قرار میگرفتند.
ابلیسک
ابلیسک برای اولین بار در مصر باستان (بین ۲۵۰۰ تا ۳۵۰۰ قبل از میلاد) ساخته شد و یکی از نخستین دستگاههای سنجش زمان در تاریخ بود. ابلیسک با یک تخته سنگ مخروطی شکل ساخته شده بود و دقیقا نیمروز را با طول سایهاش نشان میداد.
بعدها علامتهایی برای تقسیم کردن روز به بخشهای بیشتر و شاخصهایی برای مشخص کردن طولانیترین و کوتاهترین روزهای سال به ابلیسک اضافه شد. ابلیسکها به طور گسترده توسط تمدنهای دیگری مانند بابل نیز استفاده میشدند.
بیشتر ابلیسکهای مصر در ورودی معابد قرار داشتند و هدفی فراتر از سنجش زمان برای آنها در نظر گرفته میشد. ابلیسکهای مصری به ویژه در دوران پادشاهی جدید، یعنی از ۱۰۶۰ تا ۱۵۷۰ قبل از میلاد به شدت مرتبط با پرستش خورشید بودند.
ساعت مصری مرخت؛ یکی از قدیمیترین ساعتهای جهان
با گذشت زمان دستگاههای زمان سنجی در مصر باستان پیچیدهتر شدند. مشکل این بود که ساعتهای آفتابی فقط در طول روز کار میکردند. یک روش قابل اعتماد برای اندازه گیری زمان در شب که در اواخر ۶۰۰ سال قبل از میلاد توسعه یافت، ساعت مرخت (Merkhet) بود.
مرخت اساساً ابزاری برای تعیین محور شمال به جنوب بود. دانشمندان مصری با ردیابی حرکات منظم ستارگان به وسیله ابزارهایی مانند ساعتهای آبی در برابر محور میتوانستند از مرخت برای تعیین دقیق ساعت در شب استفاده کنند. مرخت در معماری نیز کاربرد داشت و به همین دلیل بسیاری از سازههای مصری کاملاً با محورهای شمال-جنوب و شرق-غرب همسو هستند.
زمان اعشاری فرانسه
انقلاب فرانسه تاثیر عمیقی بر تمام جنبههای زندگی در فرانسه از جمله سنجش زمان گذاشت. در سال ۱۷۹۳ میلادی، کنوانسیون ملی فرانسه به این نتیجه رسید که سیستم زمانی گریگوری به علت نامتقارن بودن با اهداف انقلاب همخوانی نداشت.
سپس زمان اعشاری (Decimal Time) فرانسه به مدت ۱۷ ماه در سراسر کشور تصویب شد. در این سیستم جدید و بدیع، همه واحدهای زمان از جمله هفتهها به مجموعههای دهها و صدها تقسیم میشدند.
علاوه بر این تعطیلات هفتگی به جای هفت روز، هر ۱۰ روز یک بار میآمد. دولت فرانسه تلاش کرد این سیستم جدید را عملی کند؛ اما این ایده موفق نشد حمایت مردم را جلب کند و درنتیجه لغو شد.
ساعت عود چینی؛ راهی برای تشخیص زمان از طریق عطر
زمانی که مصریها دستگاههای زمانسنج خود را براساس خورشید و ستارگان میساختند، متفکران چینی به روشی جدید برای تشخیص زمان از طریق بو دست یافته بودند. قدمت ساعتهای عود چینی حداقل به قرن ششم قبل از میلاد برمیگردد.
ساعت عود چینی اساساً قطعاتی از چوب معطر درون جعبهای با تهویه مناسب و به شکل هزارتو بود که برای سوزاندن در فواصل زمانی مشخص ساخته میشد و به افراد کمک میکرد تا زمان را از طریق عطر موجود در اتاق تشخیص دهند. همچنین این امکان وجود داشت که از انواع مختلف عود برای مشخص کردن ساعت دقیق استفاده شود.
برطبق گفتهی یک مورخ، ساعتهای عودی احتمالاً تا اواخر قرن بیستم در چین برای کارهای روزمره مورد استفاده قرار میگرفتند.
ساعت ناویکولا؛ یکی از کمیابترین و قدیمیترین ساعتهای جهان
کشتی کوچک ونیز یا ناویکولا (The Navicula De Venetiis)، یک نوع کمیاب ساعت آفتابی بود که در گذشته به طور گسترده در اروپا استفاده میشد. البته مورخان مطمئن نیستند که این دستگاه اولین بار از کجا آمده، اما برخی شواهد نشان میدهند که نمونه اولیه آن توسط مهندسان بغداد در قرن نهم طراحی شده است.
ساعت ناویکولا در اروپا پیشرفتها و تغییرات زیادی را پشت سر گذاشت و در قرن چهاردهم به ابزاری مفید برای محسابه زمان و عرض جغرافیایی در دریا تبدیل شد. این دستگاه شبیه یک کشتی است. بیشتر مواقع در یک طرف کشتی، مقادیر عرضی شهرهای معروف اروپا نشانه گذاری میشدند.
توپ زمان
در آغاز قرن نوزدهم ساعتهای جیبی رایج بودند؛ با این حال هنوز هیچ مرجع یکسانی مطابق با آن ساعتها وجود نداشت. ساعتهای آفتابی محلی نیز که هنوز برای اکثر مردم جهان به عنوان تنها وسیله برای سنجش زمان محسوب میشدند، به اندازهای با یکدیگر تفاوت داشتند که در فواصل کوچک قابل اعتماد نبودند.
با ظهور قطارها، این تفاوت برجستهتر شد و نیاز به یک زمان استاندارد جهانی احساس میشد. به همین علت دانشمندان از سراسر جهان گرد هم آمدند و تصمیم گرفتند کره زمین را به ۲۴ منطقه زمانی تقسیم کنند.
بنابراین توپهای زمان غولپیکر در بالای رصدخانههای مهم برای نشان دادن زمان خاصی از روز نصب شدند تا مردم عادی ساعتهایشان را برطبق آنها دقیقتر تنظیم کنند.
ساعت کنگرو (Congreve)
ویلیام کنگرو (Sir William Congreve) یک افسر و مهندس توپخانه در ارتش سلطنتی بریتانیا بود. او مخترع پرکار در زمینه سلاحهای نظامی بود. او همچنین یک نوع ساعت معروف به Rolling Ball در سال ۱۸۰۸ میلادی اختراع کرد که بسیار شبیه به ساعت آونگی بود و در آن از یک توپ فولادی در یک مسیر افقی زیگزاگ برای مشخص کردن ۱۵ ثانیه استفاده میشد.
ساعتهای الجزاری (Al-Jazari)
الجزاری در قرن سیزدهم در جنوب شرقی ترکیه کنونی متولد شد. اکنون ما اطلاعات زیادی درباره او نمیدانیم؛ با این حال به دلیل تاثیر مهم اختراعاتش، او را به عنوان “پدر رباتیک” میشناسیم.
در رساله الجزاری (کتاب دانش دستگاههای مکانیکی مبتکرانه) چندین مورد ساعت و دستورالعملهایی درمورد نحوه ساخت آنها شرح داده شده است. به عنوان مثال میتوان به ساعت معروف فیل اشاره کرد که تا قرنها بعد توسط مهندسانی در سراسر جهان بازتولید شد.
یک ساعت دیگر Castle Clock بود که ممکن است، یکی از اولین کامپیوترهای قابل برنامهریزی آنالوگ در تاریخ بوده باشد. برخی از طرحهای الجزاری به قدری دقیق بودند که الهام بخش مهندسان دوره رنسانس از جمله لئوناردو داوینچی شدند.