باورش سخت است اما بشر تقریبا هنوز هیچ چیزی از اقیانوس های زمین نمی‌داند

با وجود تلاش بشر برای رفتن به فضا و کاوش در سیارات دیگر، هنوز هیچ‌چیزی از اقیانوس های زمین نمی‌دانیم. اما دلیل این موضوع چیست؟ چه چیزی مانع انسان شده است؟

اقیانوس ها از همان ابتدا انسان‌ها را جذب خود کرده‌اند. آنها همیشه نقشی بسیار مهم در نجات، جابه‌جایی، تجارت و رشد تمدن بشر داشته‌اند. ما می‌دانیم که اقیانوس‌ ها بیش از ۷۱ درصد از سطح زمین را تشکیل می‌دهند و با میزبانی از ۹۹ درصد فضای قابل سکونت این سیاره، بزرگترین اکوسیستم را در اختیار دارند.

تاریخچه و مشکلات بشر برای کاوش در اقیانوس

بشر تاکنون توانسته با کاوش در اقیانوس ها و دریاها به اکتشافات جالبی برسد. مثلا ما با درازگودال ماریانا با عمق ۱۰۹۹۴ آشنایی داریم و یا به بررسی مثلث برمودا پرداخته‌ایم. همچنین می‌دانیم شهری به نام Palvopetri با قدمت ۵۰۰۰ سال حدود سال ۱۰۰۰ پیش از میلاد زیر آب رفته است.

با وجود همه این تلاش‌ها، هنوز عظمت اقیانوس ها بیشتر از آن است که انسان بتواند به کاوش در آنها بپردازد. حتی می‌توان گفت که ما با جهان خارج از کره زمین بیشتر از اقیانوس های سیاره خود آشنایی داریم. ما نقشه‌های خوبی از سطح مریخ و ماه تهیه کرده‌ایم؛ اما این موضوع در رابطه با کف اقیانوس‌ها صدق نمی‌کند.

نگاهی مختصر به اقیانوس ها

دانشمندان پیشتر آب‌های زمین را به چهار اقیانوس آرام، اطلس، هند و قطب شمال تقسیم کرده بودند و اخیرا نیز اقیانوس جنوبی به آنها اضافه شده است. در سال ۲۰۲۱ بود که National Geographic آب‌های احاطه کننده قطب جنوب را اقیانوس جنوبی نامید. این پنج اقیانوس روی هم رفته ۹۷ درصد از آب زمین را در خود جای داده‌اند.

میزان کاوش در اقیانوس ها

با وجود فناوری‌های مدرن تاکنون تنها ۵ درصد از اقیانوس ها کاوش شده‌اند. در واقع ۹۵ درصد آنها را نه کسی دیده، لمس کرده و نه مورد ارزیابی قرار داده است.

زندگی آبی

دانشمندان هنوز نمی‌دانند تعداد گونه‌های جانوری ساکن در آب‌های کره زمین چقدر است. در حال حاضر حدود ۲۲۶ هزار گونه مختلف شناسایی شده‌اند. برخی از افراد بر این باورند که تعداد گونه‌های ساکن در اقیانوس‌ ها به خاطر افزایش دمای آب، آلودگی و مسائل دیگر رو به کاهش است. با همه اینها هر چند وقت یکبار شاهد خبر کشف یک گونه جدید هستیم.

بدین ترتیب می‌توان گفت که احتمالا چند صد هزار تا چند میلیون گونه ناشناخته دیگر در این مناطق زندگی می‌کنند. این آمار بالا نشان می‌دهد که انسان ها در زمینه کاوش در اقیانوس بسیار ضعیف عمل کرده‌اند. جالب‌تر اینکه در طول چند هه گذشته اقیانوس ها توانسته‌اند اطلاعات بسیار مهمی در رابطه با نحوه تکامل جانوران کره زمین ارائه کنند.

سازوکار انتیکیترا

کاوش در اقیانوس ها اطلاعات جالبی را نیز در رابطه با گذشته انسان ارائه می‌کنند. به عنوان مثال در سال ۱۹۰۱ در باقیمانده یک کشتی غرق شده سازوکار آنتیکیترا پیدا شد. این سازوکار به نحوی اولین رایانه آنالوگ جهان بوده است و به ۲۱۲۲ سال پیش تعلق دارد.

تاریخچه بررسی دنیای آب ها

اگرچه امروز رشته خاصی برای شناخت و کاوش در اقیانوس ها تدوین شده است، اما تاریخچه این کار به ده‌ها هزار سال پیش یعنی زمانی که بشر اولین با سفر در آب را آغاز کرد، برمي‌گردد.

اولین کشتی‌ها – ۶۰۲۲ سال پیش

در مصر باستان و در نزدیکی رود نیل اولین کشتی‌ها ساخته شدند. هدف از ساخت آنها سفر در دریای مدیترانه بوده است. در واقع کشف یک سفال سرامیکی در سال ۱۹۹۴ که به ۵۰۲۲ سال پیش تعلق داشت، نشان داد که مردم مصر و یونان برای تجارت با هم از اقیانوس گذر می‌کردند.

تکه سفال احتمالا بخشی از یک ظرف شراب بوده است که از دره نیل به فلسطین فرستاده می‌شد. از آنجایی که آب‌و‌هوای مصر اجازه تولید شراب را نمي‌دهد، احتمالا شراب از یونان وارد شده بود.

اولین اسکله جهان – ۵۰۰۰ سال پیش

در سال ۳۰۰۰ پیش از میلاد اولین اسکله جهان در شهر Lothal ساخته شد. این اسکله به تمدن دره سند تعلق داشت و هدف از ساخت آن خدمت‌رسانی به کشتی‌ها و تعمیر آنها بود.

اولین مسیرهای دریایی – ۲۹۲۲ سال پیش

فنیقی‌ها یک تمدن باستانی بودند که در شرق مدیترانه سکونت داشتند. آنها مهارت بسیار زیادی در دریا داشتند و توانسته بودند در دریای سرخ و مدیترانه مسیرهای دریایی خاصی را مشخص کنند. حتی برخی از آنها توانسته بودند به کاوش در اقیانوس هند بپردازند و تا نزدیکی انگلستان نیز سفر کنند.

کاوش وایکینگ‌ها در اقیانوس ها – ۱۱۰۰ سال پیش

در قرن هشتم پس از میلاد بود که وایکنیگ‌ها با انداختن وزنه‌های سربی به کف دریا، به فکر اندازه‌ گرفتن عمق آن افتادند. وقتی که وزنه به کف آب می‌رسید، آنها با نگاه کردن به میزان طناب خیس نشده، برای ادامه مسیر تصمیم می‌گرفتند. مهارت بسیار بالای وایکینگ‌ها در کاوش و جهت‌یابی در اقیانوس ها باعث شد که مناطق زیادی را به تصرف خود در آورند.

آنها همچنین اولین مردمی بودند که از ستاره قطبی برای جهت‌یابی استفاده می‌کردند. آنها حتی ۵۰۰ سال زودتر از کریستوفر کلمب به آمریکا رسیده بودند.

کاوش های مدرن در اقیانوس ها – از اواخر قرن نوزدهم

اقیانوس شناسی به عنوان یک رشته دانشگاهی کمتر از ۱۳۰ سال سابقه دارد. در اواخر قرن نوزدهم، چند پروژه از سوی آمریکایی‌ها، بریتانیایی‌ها و سایر کشورهای اروپایی زمینه را برای کاوش در رابطه با جریان‌های اقیانوسی، اکوسیستم اقیانوس ها و بستر دریاها فراهم کرد. به عنوان مثال اولین بار در ماموریت چلنجر بود که بریتانیا از سال‌های ۱۸۷۲ تا ۱۸۷۶ به جمع‌آوری اطلاعات در رابطه با دمای اقیانوس، ترکیب آب، جریانی‌ها آبی، جانداران اقیانوسی و زمین‌شناسی بستر دریا پرداخت.

وقتی کشتی تایتانیک در سال ۱۹۱۲ غرق شد، دانشمندان تلاش زیادی کردند تا با استفاده از فناوری‌های مختلف جلوی رخ دادن مجدد چنین فاجعه‌ای را بگیرند. نتیجه یکی از این تلاش‌ها دستگاهی به نام Fessenden Oscillator بود که می‌توانست با فرستادن امواج صوتی اجرامی که بین کشتی و بستر دریا قرار دارند را شناسایی کند.

این اختراع می‌توانست عمق اقیانوس را نیز اندازه‌گیری کند و در نهایت راه را برای ساخت سونار فراهم کرد.

باقیمانده کشتی تایتانیک

بعدها در سال ۱۹۵۱ کشتی HMS Challenger II توانست با استفاده از سونار عمیق‌ترین منطقه زمین را (درازگودال ماریانا با عمق ۱۰۹۲۹ متر) در اقیانوس آرام کشف کند. تقریبا ۱۵۰ سال پس از اولین ماموریت چلنجر، ماموریت دیکری به نام پنج عمق آغاز شد تا به کاوش در عمیق‌ترین نقاط هرکدام از اقیانوس های جهان بپردازد.

این نقاط گودال پورتوریکو در اقیانوس اطلس یا عمق ۸۳۷۶ متر، گودال ساندویچ جنوبی در اقیانوس جنوبی با عمق ۷۴۳۴ متر، گودال جاوا در اقیانوس هند با عمق ۷۲۹۰ متر و گودال مالی‌دیپ در اقیانوس قطب شمال با عمق ۵۵۷۳ متر بودند.

نقشه‌کشی بستر دریا از فضا – ۲۷ سال پیش

در سال ۱۹۹۵ کاوش در اقیانوس ها وارد مرحله جدیدی شد. در آن زمان داده‌های به دست آمده از ارتفاع‌سنج راداری ماهواره ژئوست نیروی دریایی آمریکا امکان تهیه‌ نقشه‌ای دقیق از بستر دریاها در سرتاسر جهان را فراهم کرد.

نقشه عمق اقیانوس های جهان – ۵ سال پیش

آخرین تلاش قابل توجه در راستای کاوش در اقیانوس ها نیز به برنامه Seabed 2030 مربوط می‌شد. در این برنامه بین‌المللی می‌بایست از تمامی داده‌های مربوط به عمق آب استفاده شود تا بتوان در سال ۲۰۳۰ یک نقشه عمومی از بستر اقیانوس های جهان به دست آورد.

عمق اقیانوس

اگرچه انسان تاکنون نتوانسته چندان به کاوش در اقیانوس ها بپردازد، اما اطلاعات بسیار مفیدی را در اختیار داریم. به عنوان مثال می‌دانیم که اقیانوس نیز همچون خشکی میزان گودال‌ها و رشته کوه‌های مختلف است. اگر کوه اورست با ارتقاع ۸.۸۴ را در یکی از گودال‌های ماریانا یا فیلیپین در اقیانوس آرام بگذاریم، نوک قله حتی نمی‌تواند سطح آب را لمس کند.

در عوض اقیانوس اطلس نسبتا کم‌عمق است؛ زیرا بخش‌های بزرگی از بستر آن از فلات‌های قاره‌ای تشکیل شده‌اند. این بخش‌ها قسمت‌هایی از قاره‌ها هستند که در اعماق اقیانوس حضور دارند. به همین خاطر متوسط عمق این اقیانوس تنها ۳۷۲۰ متر است.

مشکل کاوش در اقیانوس ها

احتمالا پس از خواندن تاریخچه کاوش در اقیانوس ها و پی بردن به تلاش‌های محدود انجام شده در این رابطه از خود می‌پرسید که مشکل چیست. تردیدی وجود ندارد که ماهواره‌ها می‌توانند اطلاعات مربوط به دمای سطح آب، میزان تیرگی، رنگ و … مربوط به اقیانوس ها را ارائه کنند؛ اما هنوز برای کاوش در اعماق اقیانوس ها به زیردریایی‌ها و سونارهای بسیار پیشرفته‌تری نیاز داریم.

همچنین مشکل نبود نور کاوش در اعماق آب را سخت‌تر نیز می‌کند. در واقع شرایط بسیار سخت و فشار بالا را می‌توان عامل پیشرفت کم در این زمینه دانست. نور خورشید حداکثر تا عمق ۲۰۰ متری نفوذ می‌کند و همین نیز کار را برای تصویربرداری با مشکل مواجه می‌سازد. از طرفی با هر ده متر افزایش عمق شاهد افزایش یک اتمسفری فشار نیز هستیم.

بدین‌ ترتیب در عمق ۵۰۰۰ متری فشاری ۵۰۰ برابر بیشتر از سطح آب را باید تحمل کنیم. خوشبختانه دانشمندان در حال توسعه ربات‌های خاصی هستند که بتوانند به کاوش در اعماق اقیانوس ها بپردازند. البته در سال ۱۹۶۰ Jacques Piccard به همراه Don Walsh توانستند به عمق درازگودال ماریانا بروند و رکوردی تاریخی را به نام خود ثبت کنند.

جیمز کامرون کارگردان معروف نیز در سال ۲۰۱۲ توانست این مهم را به تنهایی به انجام رساند.

ناسا و اقیانوس

برخلاف شایعات و تئوری‌های توطئه گسترده‌ای که در اینترنت در رابطه با کاوش های گسترده ناسا در اقیانوس منتشر می‌شود، این موضوع حقیقت ندارد. البته ناسا با سازمان‌هایی که به بررسی و ارزیابی جنبه‌های مختلف زندگی در کره زمین می‌پردازند، همکاری مي‌کند؛ اما موضوع پیدا شدن یک گونه بسیار خطرناک در اقیانوس‌ها و تلاش برای فرار از کره زمین صرفا داستان‌هایی عامه‌پسند هستند.