خلاء فضا، ماهیت بیرحمی به آن میدهد و بدون یک دست لباس فضایی پیشرفته در خارج از فضاپیما، زمان بهسرعت علیه شما میگذرد.
خیلیها رویای رفتن به فضا را دارند: بازدید از ایستگاه فضایی بینالمللی یا حتی کشف دنیاهای جدید. اما سفر در فضا، یعنی روبهرو شدن با چالشهای بسیار و محیط خشنی که در تضاد کامل با حیات است. بنابراین، باید شرایط محیطی زمین بهطور مصنوعی برای فضانوردان بازسازی شود و این کاری است که لباس فضایی میکند.
لباس فضایی؛ آب، هوا، فشار و حفاظت فیزیکی لازم را تامین میکند تا فضانوردان بتوانند برای مدتی کوتاه، به خارج از فضاپیما بروند. اما فکر میکنید بدون این لباسهای پیشرفته، انسان چقدر در فضا دوام میآورد؟ پاسخ کوتاه «نه چندان زیاد» است.
آنطور که استفان دی مِی، یکی از مدیران ارشد آژانس فضایی اروپا توضیح میدهد؛ در مدتی بسیار کوتاه، شاید فقط 10 یا 15 ثانیه، بهعلت فقدان اکسیژن بیهوش میشود. شاید بگویید توانایی شما برای حبس کردن نفس خود، بیشتر از چند ثانیه است؛ اما بهتر است آن نفس عمیق لحظه آخری برای گرفتن حداکثر اکسیژن را نکشید؛ زیرا وجود حجم زیاد اکسیژن در ریههای شما، مساوی است با مرگ سریعتر!
علت آن است که در خلاء و تاریکی فضا، اکسیژن شروع به انبساط میکند و ریههای شما را میشکافد. این باعث حباب زدن خون و انسداد رگهای خونی میشود که تاثیر مرگباری بر بدن دارد. پس قبل از ورود به فضا بدون تجهیزات حفاظتی، باید تا حد امکان ریههای خود را از اکسیژن خالی کنید.
فقدان فشار هم در فضا کشنده است؛ اما نه آنقدر سریع. بدون لباس فضایی، مایعات بدن از قبیل اشک و بزاق، شروع به جوشش میکنند. بدن انسان نیز منبسط میشود؛ ولی پوست بهعلت ماهیت کشسانی که دارد، میتواند تا حدی در برابر این تغییر فشار، مقاومت کند. با این توضیحات، میتوان گفت آنچه که بعضی فیلمهای علمی-تخیلی از انفجار بدن انسان در فضا نشان دادهاند، چندان دقیق نیست.
پس تا اینجا فهمیدیم که در بهترین حالت، فقط چند ثانیه تا مصرف تهمانده اکسیژن موجود در جریان خون، فاصله داریم. چند دقیقه بعد، دچار مرگ مغزی میشویم؛ مگر اینکه یک منجی پیدا شود، ما را به داخل محیط تحت فشار و غنی از اکسیژن فضاپیما بیاورد و عملیات احیا را شروع کند.
اما لباس فضایی علاوه بر تامین اکسیژن و فشار لازم، از جان فضانوردان در برابر سایر خطرات هم محافظت میکند؛ درباره دماهای افراطی، پرتوها و خرده سنگهای فضایی صحبت میکنیم.
یک فضانورد در مدار پایینی زمین، چه در معرض تابش خورشید باشد و چه در سایه، دماهای افراطی بین منفی 150 تا مثبت 120 درجه سانتیگراد را تجربه میکند. این یعنی بدون لباس فضایی، یا میسوزید یا یخ میزنید. البته مورد دوم، خیلی سریع اتفاق نمیافتد؛ زیرا در محیط خلاء، گرمای بدن بهآسانی خارج نمیشود.
همانطور که گفته شد، لباس فضایی، یک محافظ در برابر پرتوهای مختلف هم محسوب میشود. حضور طولانی مدت در معرض پرتوهای الکترومغناطیسی خورشید، بروز مشکلات جسمانی را در پی دارد و حتی خطر ابتلا به سرطان را افزایش میدهد. همچنین پرتو فرابنفش، پوست را میسوزاند. در صورت بدشانسی، ترکش شرارههای خورشیدی هم به یک فضانورد بیدفاع در فضا میگیرد که اوضاع را بدتر میکند.
اما برسیم به خرده سنگهایی که با سرعتی بین چند تا چند ده کیلومتر بر ثانیه حرکت میکنند و نهتنها برای فضانوردانِ مشغول راهپیمایی فضایی، بلکه برای ماهوارهها و فضاپیماها نیز یک خطر محسوب میشوند.
البته اگر فضانوردی بدون لباس مخصوص، از خطرهای قبلی جان سالم بهدر برده باشد؛ احتمالا آنقدر خوششانس است که اینیکی را هم بهسلامت رد کند. بههر حال، لباس فضانوردان طراحی چند لایهای دارد که در صورت برخورد این قطعات به آنها، مانع از آسیبدیدگی جدی میشود.
پس مخلص کلام اینکه بدون داشتن تجهیزات و لباس مخصوص در فضا، مرگ خیلی سریع بهسراغتان میآید. ولی اگر میخواهید شانسی برای زنده ماندن داشته باشید، باید حداقل هوای ممکن در ریههایتان باشد و در عرض چند ثانیه، به داخل فضاپیما برگردید؛ یا کسی باشد که در عرض چند دقیقه، به نجات شما بیاید و عملیات احیا را انجام دهد.