آیا مصرف نوشیدنی های گرم در یک روز داغ، به خنک شدن ما کمک میکند؟ در پاسخ باید گفت بله، بهشرطی که هوا شرجی نباشد. توضیح جالبی هم پشت این موضوع است.
وقتی هوا گرم میشود، خیلیها برای خنک شدن بهدنبال نوشیدنیهای تگری میگردند. بعضیها اما زیر کتری را روشن میکنند و یک فنجان چای داغ مینوشند. فقط هم در ایران نیست؛ در کشورهایی مانند بنگلادش، هند، ژاپن و عربستان سعودی، هستند کسانی که چای داغ را سرحالکننده میدانند. حتی در طب سنتی چین هم به خواص خنککنندگی بعضی انواع چای (حتی اگر داغ مصرف شوند) اشاره شده است. اما آیا از دیدگاه علم نوین هم نوشیدنی های گرم، بدن انسان را خنک میکنند؟
پیتر مکناتن، پروفسور داروشناسی کینگ کالج لندن که دراینباره تحقیق کرده میگوید: «شاید عجیب بهنظر برسد؛ اما نوشیدنی های گرم واقعا میتوانند شما را خنک کنند. اگر هوا شرجی نباشد، با مصرف یک لیوان نوشیدنی گرم، دمای بدنتان پایین میآید».
او در ادامه توضیح میدهد که اگر دمای آن نوشیدنی، بالاتر از دمای بدن باشد، بدیهی است که ابتدا باعث گرمتر شدن ما شود. ولی دمای بدن انسان نیز مانند همه حیوانات خونگرم، بهطور دائم تنظیم و در یک محدوده مشخص، حفظ میشود.
بر اساس یافتههای این محقق، نوشیدنی های گرم سبب فعال شدن گیرندهای بهنام TRPV1 در عصبهای ما میشوند که به بدن، پیغام خنک شدن را میدهد. در واکنش به این پیام، بدن انسان عرق میکند.
البته اینکه آدم خیس عرق شود، اصلا حس خوشایندی نیست؛ ولی اگر در معرض وزش نسیم یا باد ملایم پنکه باشید، عرق زودتر تبخیر میشود و گرما را هم با خود میبرد.
بهقول مکناتن، زندگی ما وابسته به عرق کردن است. تعریق بدن، باعث دوام آوردن انسان در نقاطی از دنیا با بالاترین دماهای ثبت شده میشود؛ دستکم وقتی که هوا خشک باشد.
نکته اینجاست که تاثیر گرمازدایی تعریق، در هوای مرطوب کاهش مییابد؛ زیرا هوا خودش مملو از بخار آب است و نمیتواند عرق تبخیر شده چندانی را از روی پوست بدن، جذب کند. بههمین دلیل است که در هوای شرجی، بیشتر احساس گرما میکنیم.
مطالعهای که در سال 2012 روی دوچرخهسواران انجام شد نیز، به نقش مثبت نوشیدنی های گرم در خنک کردن بدن اشاره داشت. با رکاب زدن و حرکت دوچرخهسواران، باد به آنها میخورد و اگر هوا هم خشک باشد، شرایط ایدهآلی برای تبخیر عرق بهوجود میآید.
در سوی مقابل، نوشیدنی های سرد، دمای بدن را پایین میآورند و سپس مغز، فرمان کاهش تعریق را صادر میکند تا دمای بدن به حد استاندارد بازگردد. با وجود این، اگر در جایی هستید که هوا گرم ولی بسیار مرطوب است یا باد نیست یا مانعی برای تعریق موثر وجود دارد (مانند لباس سنگین و ضخیم آتشنشانها)، آب و نوشیدنیهای خنک بهترین گزینهها هستند.
نوشیدنی های گرم، یک فایده دیگر هم دارند: تامین آب مورد نیاز برای عرق کردن و کارکرد صحیح بدن!
همانطور که گفته شد، اگر نوشیدنی گرم مصرف کنید، گرمای لحظهای ناشی از آن بهسرعت برطرف و جبران میشود؛ ولی کمبود آب در بدن، بههیچ وجه قابل جبران نیست. پس در درجه اول، فراموش نکنید که مایعات بنوشید؛ چه تگری و خنک، چه گرم و ولرم!
این موضوع در بین افراد سالخورده اهمیت بیشتری پیدا میکند؛ زیرا با افزایش سن، توانایی بدن برای تشخیص احساس تشنگی، کاهش مییابد. بنابراین خیلی مهم است که با مصرف مایعات کافی، آب مورد نیاز بدن تامین شود و این منبع برای سالخوردگان، میتواند نوشیدنیهای داغی مانند چای باشد.
البته یک سوءتفاهم دیگر هم درباره رابطه بین نوشیدن و آب بدن وجود دارد. تحقیق انجام شده توسط «مت بریرلی» روی کارگران فضای باز استرالیا، نشان داد که خیلی از آنها تمایل به نوشیدن آب خنک دارند؛ ولی تصور میکنند آب سرد به بدنشان شوک میدهد. نتیجه اینکه کمتر از حد نیازشان، آب مینوشند. بریرلی اما توصیه میکند برای تامین آب مورد نیاز، هر نوع مایعاتی که میل دارید بنوشید و به خواسته بدن خود، اعتماد کنید.
او همچنین برای کارگران فضای باز که در محیطهای گرم و شرجی مشغول هستند، صرفا نوشیدن مایعات را کافی نمیداند و میگوید آنها به تایمهای استراحت و سیستم تهویه مناسب هم نیاز دارند. دیگر توصیه او، پرهیز از نوشیدن مایعات گرم هنگام گرمازدگی است.