تلسکوپ جیمز وب در سال ۲۰۲۳ تصاویر شگفتانگیز و خیرهکنندهای را از عناصر موجود در کیهان ثبت کرده که به کشف رمز و راز جهان هستی کمک میکند.
امسال تلسکوپ فضایی جیمز وب (JWST) اولین سالگرد حضور خودش در فضا را جشن گرفت. سالی که طی آن عکسهای خیرهکننده و جذابی را از جهان هستی به زمین مخابره کرد. از اولین تصاویری که او در جولای ۲۰۲۲ از فاصله ۱.۵ میلیون کیلومتری مدار زمین ارسال کرد، این تلسکوپ توانست عمیقتر و دورتر از هر تلسکوپ ماقبل از خودش، فضا را ببیند. حاصل تصاویر تلسکوپ فضایی جیمز وب در سال ۲۰۲۳، صدها مقاله علمی است که هم اکنون دانشمندان در حال مطالعه روی آنها هستند.
ناسا عمر جیمز وب را یک دهه برآورد کرده است، ولی به اعتقاد ما آن میتواند بیش از یک دهه به بشر برای مطالعه روی کیهان خدمت کند. ۱۸ ماه نخست فعالیت جیمز وب در مدار زمین، نشانهای از آغاز عصر طلایی چند دههای برای علم ستارهشناسی خواهد بود.
مهمترین تصاویر ثبت شده با تلسکوپ جیمز وب در ۲۰۲۳
به بهانه نزدیک شدن به پایان سال ۲۰۲۳، در اینجا جذابترین و خیرهکنندهترین عکسهایی را گردآوری کردهایم که JWST طی این یک سال و چند ماه از حیات خودش در مدار زمین برای ما ارسال کرده است.
نگاهی به نزدیکترین مهد کودک ستارهای
ابرهای پیچیده رو مارافسای (Rho Ophiuchi) یک اتاق زایمان غبارآلود با نزدیک به ۵۰ ستاره جوان است که هم اندازه خورشید ما یا کوچکتر از آن هستند. زمانی که این نوزادان بهدنیا آمدند، گاز و غبار ابرها متراکم شد تا گرانش بتواند واکنش همجوشی که در قلب ستارگان میسوزد را آغاز کند. در تصویری که جیمز وب ماه جولای از این مهد کودک ستارگان گرفته، همچنان میتوان ستارههای جوان را در بالا و پایین سمت راست تصویر دید. ستارههای نوزاد هم با مولکولهای هیدروژنی و بهصورت رگههایی از نور مادون قرمز در تصویر مشخص هستند.
این عکسها بهقدری واضح هستند که سایههای اطراف این ستارهها را بهنمایش بگذارند که میتوانند شبیه به دیسکهای غبارآلود اطراف سیاره خورشید ما در دوران جوانی باشند. این دیسکها در محل تولد سیارهها وجود دارند. خورشید ما هم ۴.۶ میلیارد سال قبل در یک مهدکودک ستارهای مشابه متولد شده است.
رو مارافسای با فاصله ۳۹۰ سال نوری از زمین، یکی از نزدیکترین مهد کودکهای ستارهای به ما است. از آنجایی که هیچ ستارهای بین ما و آنها وجود ندارد، تلسکوپ جیمز وب توانسته تصاویر مهمی را از تولد و زندگی اولیه این ستارگان شبیه به خورشید ثبت کند.
ستارههای دوقلوی در حال تولد
این ستونهای هلالی درخشان، بهنظر میرسد ستاره جوانی را نشان میدهند که در حال رشد است تا به اندازه خورشید ما برسد. این جتها که محققان نام آنها را هربیگ-هارو 211 گذاشتهاند، ۱۰۰۰ سال نوری از زمین فاصله دارند و درون ابرهای غبارآلودی هستند که ستاره را در خود جای داده بودند. فورانهای گازی که ستارگان جوان در مراحل اولیه زندگی از خودشان ساطع میکنند و با سرعت مافوق صوت به درون غبار اطراف میروند را میتوانید در این تصویر بهوضوح ببینید.
تصاویر این جتها که توسط دوربینهای مادون قرمز جیمز وب ثبت شده، تا ۱۰ برابر رزولوشن عکسهایی هستند که دیگر تلسکوپها در گذشته از HH 211 گرفته بودند. امواجی که در مرکز جریان خروجی گازها وجود دارد، نشان میدهد که این ستاره میتواند دوقلو باشد و به جای یک ستاره، یک جفت ستاره جوان در حال چرخش دور یکدیگر هستند.
کشف آب و هوا در یک غول یخی
تلسکوپ جیمز وب در یک نوردهی ۱۲ دقیقهای، نشانههایی را از یک روز ابری در چند جای سیاره یخی اورانوس دیده است. این تصویر، منظرهای از قطب شمال سیاره اورانوس را بهنمایش میگذارد. پرسپکتیو باعث شده حلقههای دور این سیاره با وضوح بسیار بالایی نمایان شوند. از دیگر عناصری که در این تصویر جذاب میتوان دید، باید به دو نقطه روشن در جو این سیاره اشاره کرد که نقطه کوچکتر شبیه به یک ابر و نقطه درخشان بزرگتر یک کلاهک شفق مه آلود است.
این شفق قطبی تنها زمانی شکل میگیرد که مدار اورانوس قطب شمال را در معرض تابش نور خورشید قرار می دهد و وقتی سیاره به مسیر خودش ادامه میدهد، آرام آرام محو میشود. اینکه این شقف چیست و چرا فقط وقتی قطب به طرف خورشید قرار گرفته نمایان میشود، مشخص نیست. مطالعاتی که در آینده با استفاده از تصاویر جیمز وب انجام خواهد شد، میتواند اطلاعات تازهای را در اختیار محققان بگذارد و شاید نمای خیرهکننده جدیدتری از این غول یخی زیبا را به ما نشان دهد.
عناصر حیات در سحابی شکارچی
نشانههایی از مواد شیمیایی حیاتبخشی که برای تشکیل زندگی حائز اهمیت هستند در دیسک غبارآلود اطراف ستارهای در اعماق سحابی اوریون بهنام «نوار اوریون» دیده شده است. وقتی روی جزئیاتی که عکس گرفته شده توسط تلسکوپ فضایی جیمز وب در ماه ژوئن ۲۰۲۳ متمرکز شوید، متوجه خواهید شد که دیسک غبارآلودی یک ستاره سرخ کوتوله بهنام d203-506 را احاطه کرده است.
این ستاره قرمز و سرد شاید شباهت چندانی با خورشید ما نداشته باشد، اما در شرایط سختی قرار گرفته که مشابه شرایط خورشید در اوایل زندگیاش است و ستارگان جوان و داغ اطرافش به آن میتابند. جیمز وب یک ترکیب کربنی و هیدروژنی را در دیسک ستاره سرخ شناسایی کرده که نشان میدهد مواد شیمیایی مهم برای حیات، میتوانند در برابر تشعشعات شدیدی که در منظومههای ستارهای قرار دارد، مقاومت کنند.
اما برخلاف تصور محققان و ستارهشناسان، تابشی که باید مولکولهای آلی را مختل کند در عوض انرژی مورد نیاز برای خلق مواد شیمیایی بلوکهای سازنده حیات را فراهم میکند.
حمله به قلب خرچنگ
در عکسی که تلسکوپ جیمز وب ناسا در ماه اکتبر منتشر کرده، یک نقطه روشن کوچک در نزدیکی مرکز سحابی خرچنگ دیده میشود. این نقطه یک ستاره نوترونی کوچک و بسیار متراکم است که پس از انفجار ابرنواختر در سال ۱۰۵۴، روی آسمان کره زمین ظاهر شده است. این ستاره نوترونی دارای میدانهای مغناطیسی قدرتمندی است که با چرخش به اطراف میچرخند و باعث بهوجود آمدن ابری دودآلود شدهاند.
این غبارهای سفیدی که میبینید در واقع دود نیستند، بلکه تشعشعاتی هستند که وقتی میادین مغناطیسی ستاره نوترونی باعث افزایش سرعت بسیار بالای الکترونها تا نزدیکی سرعت نور میشوند بهوجود میآیند. خطوط میدانهای مغناطیسی این سحابی را میتوانید در ردیفهای منحنی سفیدرنگ درون تصویر ببینید.
دانشمندان هنوز داستان کامل چگونگی شکلگیری سحابی خرچنگ را کشف نکردهاند، اما جزئیاتی که توسط دوربینهای مادون قرمز جیمز وب و تصاویری که توسط تلسکوپ فضایی هابل در دیگر رصدخانهها ارائه میکنند، به ستارهشناسان کمک میکند تا به داستان پشت این قضیه پی ببرند.
سایر تصاویر و کشفیات تلسکوپ فضایی جیمز وب را در پستهای زیر دنبال کنید:
- عکس خیره کننده تلسکوپ جیمز وب از انفجار یک ستاره
- جدیدترین تصویر تلسکوپ جیمز وب از یک آشوب بیسابقه در قلب کهکشان راه شیری خبر میدهد
- تلسکوپ فضایی جیمز وب، یک سیاره عجیب با ابرهای شنی و آسمان سمی کشف کرد
- اتحاد دو تلسکوپ جیمز وب و هابل برای ثبت یک واقعه شگفتانگیز فضایی
- تلسکوپ جیمز وب، همزاد دوقلوی کهکشان راه شیری را پیدا کرد
- تلسکوپ جیمز وب، قدیمی ترین کهکشان جهان را با عمری باورنکردنی پیدا کرد
- تلسکوپ جیمز وب، درخشان ترین ابرنواختر جهان را کشف کرد + عکس