سهام خودروسازان داخلی در اختیار چینی‌ها قرار می‌گیرد

ایده واگذاری سهام خودروسازان داخلی به شرکت های چینی و خارجی در سال‌های قبل مطرح شد و اکنون احتمال اجرایی شدن این ایده قوت گرفته است.

فرآیند واگذاری سهام دو شرکت خودروساز بزرگ در ایران، پارس خودرو و سایپا-سیتروئن، طبق فرامین حکومت و به شکل مرحله‌ای صورت می‌پذیرد. بر اساس جدیدترین اخبار خودرو، به‌نظر می‌رسد که شرکت های چینی نیز جزو متقاضیان اصلی خرید سهام خودروسازان داخلی باشند.

دورخیز خودروسازان چینی برای خرید سهام خودروسازان داخلی

طبق فرآیند خصوصی‌سازی، تعیین تکلیف سهام‌های توده‌ای و واگذاری شرکت‌های تابعه در دستور کار است. در حین این فرآیند، گروه خودروسازی سایپا برای واگذاری شرکت‌های پارس خودرو و سایپا-سیتروئن پیش‌قدم شده است. به گفته منابع، شرکت چانگان چین به‌عنوان یکی از متقاضیان اصلی خرید سهام پارس خودرو پیشنهاد خود را ارائه کرده است. همچنین گزارش شده که دانگ فنگ نیز در حال بررسی برای خرید سهام شرکت سایپا-سیتروئن است. این اطلاعات نشان می‌دهند که شرکت های چینی، به‌ویژه چانگان و دانگ فنگ، به‌دنبال تقویت حضور خود در بازار خودرو ایران هستند. از طرفی همکاری‌های گذشته بین سایپا و چانگان نشانگر نقش مهمی است که این شرکت‌ها در توسعه صنعت خودرو در ایران ایفا کرده‌اند.

از طرفی شرکت دانگ فنگ، شریک تجاری ایران خودرو، از جمله شرکت‌هایی است که به‌دنبال خرید سهام شرکت سایپا-سیتروئن در ایران می‌باشد. همکاری بین دانگ فنگ و سایپا موضوع جدیدی نیست و به دوران تحریم‌ها و قبل از آن بازمی‌گردد. زمانی که سایپا دیزل به‌دلیل تحریم‌ها از همکاری با شرکت ولوو تراکس منع شده بود، دانگ فنگ با موفقیت توانست همکاری خود را با سایپا دیزل آغاز کند. در حال حاضر نیز دانگ فنگ با ایران خودرو یک قرارداد همکاری و تولید مشترک دارد.

گزارش‌ها نشان می‌دهند که در سفر اخیر وزیر صمت به چین و بازدید از کارخانه‌های خودروسازی، تفاهم‌نامه‌های همکاری استراتژیک بین گروه صنعتی ایران‌خودرو و شرکت دانگ فنگ به امضای مدیران عامل این دو شرکت رسیده است. این همکاری‌ها نشان از توسعه و تقویت روابط بین دانگ‌فنگ و گروه صنعتی ایران خودرو به‌منظور تولید محصولات مشترک دارند. چندی پیش نیز در حین بازدید وزیر صمت از شرکت دانگ فنگ چین، یک قرارداد واردات تاکسی های برقی به منظور نوسازی ناوگان حمل‌و‌نقل عمومی کشور بین این شرکت و گروه صنعتی ایران خودرو به امضا رسید و به‌نظر می‌رسد این توافق در مراحل اجرایی قرار گرفته باشد.

هرچند که دانگ فنگ با ایران خودرو قرارداد همکاری دو جانبه دارد، اما شنیده‌ها حاکی از آن است که این شرکت چینی قصد دارد حضور بیشتری در بازار خودرو ایران داشته باشد و به همین دلیل، اقداماتی برای خرید سهام شرکت سایپا-سیتروئن انجام داده است.

چالش‌های خصوصی سازی خودروسازان

در مورد واگذاری سهام خودروسازان به شرکت‌های چینی، در دهه گذشته، این مسئله همواره مورد بحث بوده است. تاکنون قیمت‌گذاری دستوری و شناسایی خریدار اصلح از چالش‌های اصلی این فرآیند بوده‌اند. اعلام مسیر قیمت‌گذاری خودروها به عهده هیات‌مدیره شرکت‌ها قرار گرفته و امکان تعیین تکلیف سهام تودلی نیز وجود دارد. با این حال، خریدار اصلح سهام همواره یک نقطه ناشناخته در این معادله بوده است.

دلیل اصلی واگذار نشدن سهام دولتی خودروسازان به بخش خصوصی تاکنون، به دشواری در تعیین تکلیف سهام تودلی‌ها مربوط می‌شود. دولت در شرکت ایران خودرو حدود 6 درصد سهام دارد، اما حدود 17 درصد از سهام نیز در اختیار شرکت‌های وابسته به دولت و بانک‌هاست. از سوی دیگر حدود 25 درصد هم توسط زیرمجموعه ایران خودرو خریداری شده است؛ بنابراین می‌توان گفت بیش از 40 درصد سهام ایران خودرو به‌طور مستقیم و غیر مستقیم به دولت تعلق دارد!

در کنار شرکت های چینی، قطعه‌سازان نیز به‌عنوان گزینه‌های بالقوه برای خرید سهام خودروسازان مطرح می‌شوند. با این حال باید توجه داشت که این امر ممکن است باعث افزایش انحصار در صنعت خودرو شود. در هر صورت، موضوع خرید سهام شرکت‌های خودروساز در ایران به یک موضوع جدی و مورد توجه قرار تبدیل شده است. در صورتی که این سناریو عملی شود، قطعه‌سازان هم به‌عنوان فروشنده و هم خریدار در این فرآیند نقش خواهند داشت.

همان‌طور که گفته شد این امر باعث ایجاد انحصار مضاعف در بازار آشفته‌ی خودروی ایران می‌شود. در ادامه نیز این انحصار منجر به عدم رضایت دولت از واگذاری سهام به قطعه‌سازان می‌شود. بسیاری از کارشناسان و دست‌اندرکاران صنعت خودرو معتقدند که واگذاری سهام به خودروسازان خارجی می‌تواند به رشد و ارتقای صنعت خودروی کشور کمک و بازار را رقابتی‌تر کند. این الگو در بسیاری از کشورها جواب داده و حتی خودروسازهای ورشکسته را نیز سودآور کرده است.

پیش از این نیز در دوران توافق هسته‌ای (برجام) پیشنهاد خرید سهام پارس خودرو از سوی رنو مطرح شد. اما مذاکرات انجام شده بین رنو و پارس خودرو به‌دلیل مخالفت‌ها و مشکلات داخلی راه به جایی نبرد. ناصر آقامحمدی، مدیرعامل وقت پارس خودرو طی اظهاراتی در سال 94 گفت رنو تمایل داشته نصف سهام پارس خودرو را خریداری کند.
این اظهارات نشان می‌دهند که مدیران رنو از مدت‌ها پیش منتظر بوده‌اند تا تحریم‌های بین‌المللی از روی ایران برداشته شود تا بتوانند سرمایه‌گذاری بیشتری در پارس خودرو داشته باشند. از آنجا که در حال حاضر فروش سهام پارس خودرو به شرکت‌های اروپایی امکان‌پذیر نیست، به‌نظر می‌رسد احتمال فروش سهام پارس خودرو و دیگر خودروسازان داخلی به شرکت های چینی بیشتر از هر زمان دیگری است.