نزدیک به سه چهارم از سطح سیاره آبی ما را آب پوشانده؛ اما فکر میکنید کمی پایینتر در پوسته زمین، چقدر آب نهفته است؟
روی سیاره زمین آنقدر آب وجود دارد که از فضا، به رنگ آبی دیده میشود؛ اما بر اساس نتایج مطالعهای در سال 2021، مقدار آب نهفته در زیر خاک یا خلل و فرج سنگها (که آب زیرزمینی خوانده میشود)، بیشتر از یخرودها و کوههای یخ است.
بهگفتهی گرنت فرگوسن، از دانشگاه ساسکاچوان کانادا و محقق ارشد این مطالعه: «در پوسته زمین حدود 43.9 میلیون کیلومتر مکعب آب وجود دارد. این در حالی است که حجم یخ موجود در قاره جنوبگان، از 27 میلیون کیلومتر مکعب بیشتر نیست. این مقدار در گرینلند، به 3 میلیون کیلومتر مکعب میرسد و حجم یخرودهای خارج از قطب جنوب و گرینلند، فقط 158 هزار کیلومتر مکعب است».
اقیانوسها اما با ظرفیتی حدود 1.3 میلیارد کیلومتر مکعب، بزرگترین منابع آبی زمین هستند و آبهای زیرزمینی در رتبه دوم جای میگیرند.
نتایج مطالعه دیگری در سال 2015 نشان داد که در 2 کیلومتر فوقانی پوسته زمین، چیزی حدود 22.6 کیلومتر مکعب آب زیرزمینی کمعمق وجود دارد. در مطالعه سال 2021 اما این مقدار، 23.6 میلیون کیلومتر مکعب برآورد شد. این اختلاف، ناشی از نحوه تخمین حجم آبهای زیرزمینی بود. مطالعه سال 2015 فقط روی سنگهای بلورین نظیر گرانیت تمرکز داشت که تخلخل کمی دارند؛ در حالی که مطالعه اخیر، سنگهای رسوبی را هم در نظر گرفت که خیلی متخلخلتر از سنگهای بلورین هستند.
همچنین حجم آبهای زیرزمینی در عمق 2 تا 10 کیلومتری سطح زمین، در مطالعه جدید 20.3 میلیون کیلومتر مکعب تخمین زده شد که این مقدار، بیش از دو برابر تخمین قبلی است.
البته پوسته زمین بین 30 تا 50 کیلومتر عمق دارد؛ ولی اعضای تیم تحقیقاتی فقط روی 10 کیلومتر فوقانی آن تمرکز کردند. فرگوسن در توضیح میگوید که قسمت فوقانی پوسته زمین، نسبتا ترد است و سنگهای ترک خورده بیشتری دارد که میتوانند آب را در خود نگه دارند. در عمق بیش از 10 کیلومتر اما، پوسته آنچنان متخلخل نیست و آب چندانی ندارد.
سفرههای آب زیرزمینی کمعمق، عمدتا همان آب شیرین هستند که مصرف آشامیدنی و کشاورزی دارند. در حالی که آبهای زیرزمینی عمیق، شور هستند و به آسانی نمیتوانند وارد چرخه شوند یا به سمت سطح جریان یابند. همین هم باعث میشود از سایر منابع آبی سیاره، کاملا جدا باشند.
در برخی مناطق، این آبهای محصور در اعماق زمین از مدتها پیش آنجا گیر افتادهاند و گنجینهای از اطلاعات ارزشمند درباره گذشته سیاره ما و بستری برای مطالعات جدید هستند.
اصلا شاید این آبهای باستانی، میزبان اکوسیستمهای میکروبی بودند و هنوز هم باشند. این نوع جمعیتهای میکروبی، روشنگر چگونگی ظهور حیات در کره زمین هستند و میتوانند چراغ راهی برای جستجوی حیات در سایر سیارات دارای آب زیرسطحی نیز باشند.