برخلاف باور عمومی گیاهان ساکت نیستند و در مواقع خطر واکنشهای مختلفی از خود نشان میدهند. اما آيا تاکنون صدای واقعی جیغ گیاهان را شنیدهاید؟
همیشه اینگونه بهنظر میرسید که گیاهان منفعل هستند و درد را احساس نمیکنند. هرچند بررسیهای جدید نشان میدهد که نهتنها گیاهان پریشانی و ناراحتی را احساس میکنند، بلکه آنها را از طریق صدا به دیگر موجودات نیز انتقال میدهند.
دانشمندان توانستند صدای واقعی جیغ گیاهان را ضبط کنند
حتی وقتی درون یک دشت بزرگ ساکت قرار دارید، صداهایی هستند که شما نمیشنوید. این صداها اطلاعات خاصی را منتقل میکنند. برخلاف انسان برخی از حیوانات میتوانند این صداها را تشخیص دهند. بنابراین میتوان حدس زد که گفتوگوهای جذابی در سکوت جریان داشته باشند. گیاهان همیشه با حشرات و حیوانات تعامل میکنند. خیلی از این جانداران از صدا برای برقراری ارتباط بهره میبرند. بنابراین نبود چنین گزینهای در گیاهان میتوانست بسیار عجیب باشد.
برخلاف تصور انسانها، گیاهان نسبت به استرس بیتفاوت نیستند. آنها تغییرات شدیدی را در هنگام خطر تجربه میکنند. یکی از این موارد آزاد کردن رایحههای قوی است. آنها همچنین میتوانند رنگ و شکل خود را تغییر دهند. هرچند شاید صدای جیغ گیاهان جذابترین گزینه برای ما باشد. این واکنشها برای این است که گیاهان اطراف نیز از خطر آگاه شوند و مکانیزمهای دفاعی خود را فعال کنند.
همچنین در مواقعی واکنش گیاه ميتواند برای جذب جانور دیگری باشد تا آفت حملهکننده به گیاه را از بین ببرد. دانشمندان در طول سالیان مختلف سیگنالهای گوناگون گیاهان را بررسی کرده بودند؛ اما صدای جیغ گیاهان ناشناخته باقی مانده بود. چند سال پیش بود که Hadany و همکارانش متوجه شدند گیاهان قادرند صدا را تشخیص دهند. سوال منطقی بعدی این بود که آیا آنها قادر به تولید صدا نیز هستند یا خیر.
بههمین منظور پژوهشگران صدای گیاه تنباکو و گوجه را در موقعیتهای مختلف ضبط کردند. اول از همه آنها گیاه را در حالت ایدهآل قرار دادند تا صدای اصلی بهدست آید. سبب اقدام به ضبط صدای گیاه در حالت بیآبی و یا پس از ایجاد بریدگیهایی در ساقه کردند. صدای جیغ گیاهان ابتدا در یک اتاق عایق صدا و سپس در یک گلخانه ضبط شد.
پس از آن نوبت به یک الگوریتم یادگیری ماشینی رسید تا برای تشخیص تفاوتهای صدای تولیدشده در حالتهای مختلف آموزش ببیند. در نهایت دانشمندان توانستند بهخوبی صدای جیغ گیاهان را متوجه شوند. طبیعتا واکنش صوتی گیاهان با آنچه انسان انجام میدهد، تفاوت دارد. صدای جیغ گیاهان چیزی شبیه صدای ترکیدن حباب و یا کلیک کردن است. انسان نمیتواند این صدا را بشنود؛ اما جانوران و گیاهان میتوانند آن را در شعاع یک متری تشخیص دهند.
اگر گیاه بدون استرس باشد، صدای چندانی از خود تولید نميکند و در سکوت بهزندگی ادامه میدهد. در مقابل اگر گیاه احساس استرس داشته باشد، میتواند (بستگی به گونه) تا ۴۰ بار در ساعت جیغ بزند. الگوی جیغ آنها در هنگام بیآبی نیز جالب است. ابتدا صدای کلیک در گیاهان ظاهر میشود و سپس اولین نشانههای بیآبی پدیدار میگردند. هرچه زمان پیش میرود، میزان تکرار جیغ نیز بیشتر میشود. در نهایت وقتی گیاه بهسمت خشک شدن و مرگ میرود، صدا بیجان و کمتر میشود.
جالبتر اینکه الگوریتم توسعه یافته میتواند با بررسی صدای جیغ گیاهان اعلام کند که صدا به کدام گونه تعلق دارد. در واقع فقط گوجه و تنباکو نیستند که در واکنش به استرس جیغ میزنند، بلکه ظاهرا این واکنش در تمامی گیاهان وجود دارد. هرچند هنوز مواردی در رابطه با واکنش صوتی گیاهان وجود دارد که باید مورد بررسی قرار گیرند.
بهعنوان مثال ما هنوز نمیدانیم که این صداها چطور تولید میشوند. پژوهشهای پیشین نشان میداد که در هنگام بیآبی حفرههایی درون بافت گیاه ایجاد میشود. در این حالت حبابهای هوا درون ساقه شکل میگیرند و در نهایت میترکند. ظاهرا صدای تولید شده همانند صدایی است که هنگام شکستن قلنج انگشتهای دست میشنویم.
همچنین ما هنوز نميدانیم که آیا دیگر شرایط استرسزا همچون بیماری، حمله، قرار گرفتن در معرض اشعه فرابنفش و تغییرات شدید دمایی نیز سبب جیغ کشیدن گیاهان میشود یا خیر. هرچند وقتی الگوریتم پژوهشگران میتواند حتی نوع گیاه را با استفاده از صدای آن تشخیص دهد، نمیتوان از چنین موضوعی بهسادگی گذشت.
دانشمندان گمان میکنند که سایر جانوران نیز در نتیجه تکامل توانایی درک پیام مستتر در صدای گیاهان را یافته باشند. بهعنوان مثال ممکن است یک پروانه پس از شنیدن صدای جیغ گیاهان از تخم گذاشتن روی یکی از آنها منصرف شود و یا اینکه جانوری سراغ خوردن برگ خاصی نرود. حالا که صدای گیاهان ضبط شده است، گام جذاب بعدی واکنش دیگر جانداران است.
دانشمندان قصد دارند واکنش گیاهان و جانوران مختلف را به صدای جیغ گیاهان بررسی کنند. وقتی تکامل صدای جیغ را در اختیار گیاهان قرار میدهد، قطعا گوش شنوایی نیز برای آنها ایجاد میکند. پژوهشهای پیشین نشان داده بود که برخی گیاهان در مواجهه به صداهای خاصی تحمل خود در برابر کمآبی را افزایش میدهند. بنابراین این احتمال وجود دارد که گیاهان بین خود و با دیگر جانوران کاملا تعامل داشته باشند.
این احتمال نیز وجود دارد که در آينده امکان شنیدن و بررسی صدای گیاهان در هر خانهای فراهم شود. تصور کنید که گیاهتان به شما بگوید که تشنه است و آب میخواهد. یا اینکه به شما هشدار دهد یک بیماری در حال آسیبزدن به ریشههای گیاه است. این احتمال جذاب نیست؟