گجت نیوز آخرین اخبار تکنولوژی، علم و خودرو 
آیا می‌دانستید با خرید گوشی های ارزان قیمت امنیت داده های شخصی و اطلاعات خصوص گوشی‌تان را به‌طور جدی به خطر می‌اندازید؟ اما راه مقابله با این مساله چیست؟
سال‌هاست که متخصصین حوزه اینترنت، امنیت و شبکه به کاربران در خصوص خرید گوشی های ارزان قیمت هشدار داده و آن‌ها را برای امنیت داده های شخصی بسیار خطرناک می‌دانند. این افراد ادعا می‌کنند که بسیاری گوشی‌های ارزان قیمت بازار دربرگیرنده جاسوس‌افزار (Spyware) یا حتی بدافزار (Malware) هستند و می‌توانند به اطلاعات کاربران آسیب فراوانی بزنند!
البته امروزه تشخیص دادن بدافزارها اندکی دشوارتر از قبل شده؛ اما خرید گوشی های ارزان قیمت همچنان یک ریسک به شمار می‌رود و خریداران را تهدید می‌کند! به همین دلیل در ادامه سعی داریم نگاهی داشته باشیم به جزئیات امنیتی که باید در خصوص گوشی های موبایل ارزان قیمت بدانید. همچنین در پایان نیز در خصوص چگونگی خرید یک گوشی مطمئن از نظر امنیتی اطلاعاتی را در اختیارتان قرار خواهیم داد.
چرا گوشی های ارزان قیمت برای امنیت داده های شخصی کاربران خطرناک هستند؟
اگر بخواهیم ساده به قضیه نگاه کنیم، قیمت گوشی‌های موبایل تنها تا یک میزان خاص قابل کاهش است. بنابراین اگر گوشی موبایلتان را بیش از اندازه ارزان می‌خرید؛ احتمالا یک جای کار می‌لنگد! در این شرایط به احتمال زیاد شما به خاطر یک مشت دلار داده‌های شخصی خود را در اختیار سرویس‌های مختلف قرار می‌دهید! متاسفانه این مساله اصلا خبر خوبی نیست؛ چراکه ارزش این داده‌های شما بسیار بیشتر از چند میلیون تومان سودی است که از خرید گوشی ارزان قیمت خود کرده‌اید!
بر اساس تحقیقاتی که متخصصین دانشگاه ادینبورو انجام داده‌اند، برخی برندهای گوشی‌ساز چینی مانند اوپو، وان پلاس، ریلمی و شیائومی به‌طور گسترده به جمع‌آوری داده‌های شخصی کاربران چینی، آن هم بدون کسب اجازه، می‌پردازند. البته گوشی‌های ارزان قیمت این برندها که در بازار جهانی به فروش می‌رسد طبیعتا این‌چنین اطلاعات کاربران را جمع‌آوری نمی‌کنند. اما با این وجود اکثر آن‌ها پر از اپلیکیشن‌های پیش‌فرض عموما غیرقابل حذفی هستند که به انواع مختلف به داده‌ها و اطلاعات شخصی کاربران دست‌درازی می‌کنند!
در این بین البته گوشی‌سازان آمریکایی نیز وضعیت چندان بهتری ندارند؛ چنانکه کمپانی Blu تا کنون دو بار به خاطر تخلفات در جمع‌اوری اطلاعات کاربران محکوم شده و جریمه‌های سنگینی نیز پرداخت کرده است. البته ظاهرا در هر دو مورد، کمپانی Blu بی‌تقصیر بوده و اپلیکیشن‌های شخص ثالث مسئول جمع‌آوری اطلاعات کاربران بوده‌اند. با این وجود دلیل کار هر چه که بوده، باعث شده امنیت داده‌های شخصی کاربران به خطر بیفتد!
به این ترتیب اگر داده های شخصی شما برایتان اهمیت دارد، سعی کنید فریب تبلیغات عجیب و غریب برخی گوشی‌سازان که محصولاتشان را با قیمت‌هایی بیش از اندازه ارزان قیمت روانه بازار می‌کنند را نخورید و در عوض در میان بهترین گوشی های اقتصادی یا از آن بهتر، بهترین گوشی های میان رده بازار به دنبال محصولی مناسب بگردید!
بد نیست بدانید که در حوزه امنیت داده‌های کاربران، آیفون‌های اپل بی‌رقیب عمل کرده و تقریبا شما را در برابر خطرات سایبری مصون نگه می‌دارند. با این وجود کاربران گوشی‌های اندرویدی نیز می‌توانند با نصب رام‌های کاستوم نظیر CalyxOS یا GrapheneOS سطح امنیت دستگاه خود را ارتقا دهند.
چه نوع داده‌های کاربران در معرض خطر قرار دارند؟
گوشی های ارزان قیمت به روش‌های مختلفی داده‌های کاربران را به سرقت می‌برند. البته اکثریت این داده‌ها به‌طور مستقیم نمی‌توانند به کاربر آسیب وارد کنند؛ چراکه اکثر آن‌ها روی داده‌هایی مانند IMEI یا Mac Address گوشی متمرکز هستند. در عین حال برخی بررسی‌های انجام شده روی گوشی‌های وان پلاس و سایر برندهای چینی حاکی از آن بوده که گوشی‌های ارزان قیمت چینی در داخل این کشور به اطلاعاتی مانند شماره موبایل، الگوی استفاده از اپلیکیشن‌ها، داده‌های مربوط به عملکرد دستگاه، تاریخچه تماس و پیامک، مختصات GPS و شماره مخاطبین دسترسی پیدا می‌کنند.
اکثر داده‌هایی که گوشی‌های ارزان قیمت به آن‌ها دسترسی پیدا می‌کنند در دسته اطلاعات هویتی شخصی (PII) قرار می‌گیرند که هنوز به‌طور دقیق مشخص نیست به چه درد کمپانی‌های چینی می‌خورد! با این وجود عقل، حکم می‌کند مانع از دسترسی این کمپانی‌ها به داده‌های مهم خود شویم تا فرصت سوء استفاده از آن‌ها در آینده را از هکرها یا سایر عوامل مخرب سلب کرده باشیم.
به همین دلیل متخصصان حوزه امنیت تاکید دارند که در انتخاب گوشی موبایل و اپلیکیشن‌هایی که روی آن نصب می‌کنید باید نهایت دقت را داشته باشید!
چگونه جاسوس‌افزارهای گوشی‌مان را شناسایی کنیم؟
اگر گمان می‌کنید گوشی موبایل شما آن‌طور که انتظار دارید ایمن نبوده و از داده‌های شخصی‌تان محافظت نمی‌کند، احتمالا باید دنبال جاسوس‌افزارهای نصب‌شده روی آن بگردید و به‌صورت دستی هریک را حذف کنید! البته برخی اپلیکیشن‌های پیش‌فرض نصب‌شده روی گوشی‌های ارزان قیمت به‌سادگی قابل حذف نیستند. بنابراین لازم است یا روشی برای غیرفعال کردن هریک پیدا نموده و یا سیستم عامل دستگاهتان را به‌طور کلی عوض کنید!
گام‌های زیر می‌توانند در شناسایی و حذف جاسوس‌افزارها و بدافزارها در گوشی موبایل شما بسیار موثر باشند:
- هریک از اپلیکیشن‌هایی که نمی‌شناسید را حذف کنید.
- وارد بخش Security and privacy گوشی اندرویدی خود شده و پس از انتخاب Other security settings، گزینه Device admin apps را انتخاب کنید تا اپلیکیشن‌هایی که دسترسی ادمین به آن‌ها اعطا شده را شناسایی کنید.
- از اپلیکیشن‌ها و سرویس‌های شناسایی بدافزار روی گوشی‌تان استفاده کنید.
- دنبال نشانه‌های فعال بودن بدافزار یا جاسوس افزار روی گوشی‌تان بگردید. برخی نشانه‌های این دسته اپلیکیشن‌ها عبارتند از خالی شدن دائمی باتری یا عملکرد کندتر از انتظار دستگاه!
- برخی رفتارهای غیرمنتظره گوشی مانند خاموش شدن یا ریبوت شدن‌های ناگهانی را تحت نظر داشته باشید.
در صورتی که اپلیکیشن‌های شناسایی بدافزارها از سلامت دستگاه شما خبر می‌دهند؛ اما شما همچنان آثار حضور یکی از این عوامل مخرب را در گوشی‌تان مشاهده می‌کنید، بهترین راه، بوت کردن دستگاه در حالت Safe Mode است. حالت ایمن (Safe Mode) به‌طور کامل مانع از اجرا شدن اپلیکیشن‌های شخص ثالث روی گوشی شما خواهد شد. به این ترتیب اگر گوشی در حالت Safe Mode عملکرد بهینه‌ای داشته باشد، می‌توانید مطمئن باشید یک یک بدافزار روی آن نصب است!
برای این که گوشی خود را در حالت Safe Mode بوت کنید، می‌توانید کلید Power را پایین نگه دارید تا گزینه مربوط به ورود به این مد نمایان شود! البته کمپانی‌های مختلف گوشی‌ساز راهکارهای مختلفی را برای ورود به این مد پیش روی کاربرانشان قرار داده‌اند؛ اما راهکارعمومی، پایین نگه داشتن کلید پاور تا زمان نمایش گزینه Reboot to Safe Mode است. سپس می‌توان با فشردن این کلید به مد Safe Mode وارد شد.
پس از این که گوشی موبایل شما وارد حالت Safe Mode شد؛ دو وضعیت مختلف برای شما پیش خواهد آمد. اگر گوشی در مد Safe Mode نیز عملکرد ضعیفی ارائه داده و همچنان سرعت پایینی داشته باشد احتمالا سخت افزار ضعیف و مشخصات فنی نه چندان مناسب آن دلیل کندی است. در این شرایط، توصیه ما استفاده از روش های مختلف افزایش سرعت گوشی است.
با این حال اگر سرعت دستگاه در مد Safe Mode قابل قبول و در حالت عادی ضعیف است، باید به بخش تنظیمات گوشی رفته و هریک از اپلیکیشن‌هایی که به‌طور کامل به آن اطمینان ندارید را پاک کنید!
در این شرایط، روش‌های زیر نیز می‌توانند برای شناسایی و مقابله با بدافزارها مفید و موثر واقع شوند:
- پوشه دانلودهای گوشی اندرویدی خود را بررسی کنید و دنبال هر اپلیکیشنی که با آن آشنا نیستید بگردید. اگر چنین اپلیکیشنی پیدا کردید، فورا آن را حذف کنید.
- یک بار دیگر با استفاده از نرم افزار مقابله با بدافزار خود دستگاه را به‌طور کامل اسکن کنید؛ چراکه برخی بدافزارها قادرند خارج از حالت Safe Mode غیرقابل شناسایی باقی بمانند!
در صورتی که با انجام دادن مراحل بالا نیز همچنان با مساله تفاوت سرعت در مد عملکردی استاندارد و مد Safe Mode روبرو شدید، ممکن است تنها راه نجات شما فکتوری ریست کردن دستگاه باشد! برای انجام این کار می‌توانید به بخش تنظیمات گوشی مراجعه کرده و از قسمت System، وارد بخش Reset شده و گزینه Reset Factory را انتخاب کنید.
چگونه یک گوشی فاقد جاسوس‌افزار خریداری کنیم؟
اگر قصد داشته باشید بدون توجه به امنیت داده های شخصی خود گوشی بعدی‌تان را انتخاب کنید، طبیعتا گزینه‌های بسیاری پیش روی‌تان قرار می‌گیرند که همگی لزوما امنیت داده‌هایتان را تامین نمی‌کنند! با این وجود حتی در این شرایط نیز می‌توانید با رعایت برخی نکات انتخاب مناسب‌تری داشته باشید.
برای مثال با وجود اینکه دستگاه‌های اپل نمی‌توانند امنیت داده‌ها و اطلاعات شخصی شما را به‌طور کامل تامین کنند، اما سطح ایمنی بسیار مناسبی را در برابر سرقت اطلاعات و سایر آسیب‌های مشابه در اختیارتان قرار می‌دهند. به‌طور مشابه، برندهای سرشناس اندرویدی نیز بعید است که در گوشی‌های خود جاسوس‌افزار یا بدافزار تعبیه کنند!
این مساله البته به هیچ وجه به معنای آن نیست که برندهایی مانند اپل و سامسونگ به هیچ وجه داده‌های کاربران را جمع‌آوری نمی‌کنند! بنابراین اگر دنبال امنیت صد درصدی حین استفاده از گوشی موبایل خود هستید، باید سیستم عامل‌هایی غیر از اندروید و آی او اس را امتحان کنید! به‌طور خاص، سیستم عامل‌های CalyxOS و GrapheneOS که پیش‌تر در خصوصشان گفتیم بسیار ایده‌آل به شمار می‌روند.
همچنین در اختیار داشتن دستگاهی که دارای بوت‌لودر قابل قفل کردن باشد (مثل گوشی‌های پیکسل گوگل) نیز می‌تواند تا حد زیادی در خصوص محافظت از حریم شخصی به شما اطمینان خاطر دهد.
در این خصوص البته باید توجه کرد که فارغ از آن که گوشی خود را از چه برندی خریداری کرده‌اید، نصب هر اپلیکیشن جدید می‌تواند خطری بزرگ برای امنیت اطلاعات شما باشد. به‌طور خاص، گوگل و متا دو غول بزرگی هستند که جمع‌آوری اطلاعات کاربران توسط آن‌ها کاملا علنی و عیان انجام شده و راهی برای فرار از این مساله وجود ندارد! بنابراین اگر قصد ندارید اطلاعاتتان دست این دو کمپانی یا سایر سرویس‌ها و شبکه‌ها بیفتد می‌توانید از گزینه‌های جایگزین برای اپلیکیشن‌ها یا سرویس‌های این دو شرکت استفاده کنید.
در پایان همچنین باید به این نکته هم اشاره کنیم که به خطر افتادن امنیت داده های شخصی نه فقط در گوشی های ارزان قیمت بلکه در تمامی دستگاه‌هایی که قادر به اتصال به اینترنت هستند، در کمین کاربران قرار دارد. با این وجود انتخاب دستگاه‌ها و پلتفرم‌های ایمن‌تر می‌تواند تضمین‌کننده وارد شدن آسیب‌های کمتر به کاربران باشد.