این روزها و شاید بهتر است بگویم این سالها، تب گرفتن عکس سلفی بسیار فراگیر شده است و حتی در موقعیتهایی که مناسب عکس دسته جمعی بهصورت معمولی است هم افراد ترجیح میدهند که عکسهایشان را با استفاده از تکنیک سلفی گرفتن، در تلفن همراه یا تبلتشان ثبت کنند.
اما اگر تنها ۱۰ سال به عقب برگردیم و به اوایل دههی ۸۰ برویم، دوربین عکاسی در آن زمان یک وسیلهی تجملاتی محسوب میشد و خیلی از خانوادهها تنها زمانی که به مراسم عقد و عروسی آشنایان میرفتند، موفق میشدند که یک عکس از خود و اعضای فامیل داشته باشند. بعضیهای دیگر هم که کمی وضع مالیشان بهتر بود، یک دوربین عکاسی با فیلمهای نگاتیو در خانهشان داشتند و میتوانستند هر از چند گاهی، چند عکس بگیرند. اما بازهم به دلیل قیمت فیلمها، هزینه و زمان مورد نیاز برای ظاهر کردن آنها و هزینهی بالای تعمیرات دوربین عکاسی، اینگونه نبود که هر فردی از اعضای خانواده دوربین را بردارد و شروع به عکاسی از خودش یا دیگران بکند و این کار معمولا توسط بزرگتر خانواده یا یکی از اعضا که کار با دوربین را بلد بود، انجام میشد.
اما بعد از عرضهی تلفن همراه دوربیندار و دوربینهای عکاسی دیجیتالی، این موضوع کاملا تغییر کرد و عکاسی به هنری تبدیل شد که هر فردی با هر سطح مالی هرچند محدودی، میتوانست از آن لذت ببرد و یک ابزار تهیهی عکس در خانه را داشته باشد. این بازه نیز گذشت و به زمانی رسیدیم که تلفنهای همراه به دوربین جلو هم مجهز شدند و برای اولین بار بعد از آینه و آب، انسانها توانستند چهرهی خودشان را رو به روی خودشان و آنهم بر روی یک نمایشگر الکترونیکی مشاهده کنند!
دوربین جلو، عکس سلفی و یک اعتیاد لذتبخش!
از این پس بود که کاربران با واژهای به نام عکس سلفی و عکاسی از خود به شیوهی سلفی آشنا شدند. این تب که بهسرعت بین کاربران سراسر جهان فراگیر شد، کار را بهجایی رساند که دیکشنری آکسفورد واژهی سلفی را بهعنوان لغت سال انتخاب کرد و آن را بهطور رسمی وارد دیکشنری خود کرد! این سطح بالا از محبوبیت باعث شده است که روانشناسان، جامعهشناسان و محققانی که بر روی شخصیت و رفتارهای انسانی تحقیق میکنند، نسبت به این پدیده حساستر شوند و ابعاد مختلف آن را بررسی کنند.
بهتازگی نیز تحقیقاتی در کشور کانادا انجام شده است که یک بعد جدید از شخصیت افراد علاقهمند به عکس سلفی را برملا کرده است: خودشیفتگی و خودجذابپنداری! شاید قبل از این تحقیق و منتشر شدن نتایج علمی آنهم خیلیها حدس میزدند که افرادی که گرایش بیشتری به عکس سلفی دارند، نسبت به افرادی که ترجیح میدهند تصویر آنها در متن عکس و در کنار دیگران قرار بگیرد، اعتماد به نفس، خودشیفتگی و گرایش بیشتری به برجسته نشان دادن خود دارند.
این گونه از افراد به دلیل اینکه ترجیح میدهند که تصویر آنها، بخش مهمی و در خیلی از موارد، تمام عکس را تشکیل دهد، تمایل بیشتری به «بیشتر دیده شدن» دارند و از اینکه در معرض توجهات قرار بگیرند، واهمهای ندارند؛ درست بر خلاف خیلی از افراد درونگرا و خجالتی که ترجیح میدهند یا در عکسها حضور نداشته باشند و یا تنها بهعنوان یکی از چندین المان حاضر در تصویر، حضور کمرنگی در تصاویر داشته باشند.
این تحقیقات که در دانشگاه تورنتوی کانادا انجام شده است، بهطور مخصوص بر روی این فرضیه کار کرده است و میخواهد نشان بدهد که آیا این موضوع که عاشقان عکس سلفی باور دارند که از دیگران جذابتر هستند، واقعیت دارد یا خیر؟ برای پاسخ به این پرسش نسبتا جنجالی، یک جامعهی آماری شامل ۱۹۸ نفر از دانشجویان این دانشگاه انتخاب شدند و در یک آزمایش عمومی شرکت کردند.
عکس سلفی میگیرم، پس جذابتر از تو هستم!
در این آزمایش از نفرات حاضر – که ۱۰۰ نفر از آنها بین همدانشگاهیهایشان به عاشقان عکس سلفی مشهور هستند و ۹۸ نفر دیگر نیز خیلی کم و بهندرت از این تکنیک عکاسی استفاده میکنند- درخواست شد که با استفاده از دوربین تلفن همراه هوشمندشان، یک عکس سلفی از خود بگیرند. بعد از اینکه تمام عکسها گرفته شد، این عکسها بر روی یک سایت اینترنتی قرار گرفتند و از کاربران داوطلب درخواست شد که آنها را بررسی کنند و به آنها نمره دهند.
هدف از انجام این آزمایش این بود که محققان بفهمند که آیا افرادی که عکس سلفیشان توسط دیگران نمرهدهی شده است، به همان حدود نمره فکر میکردند یا باور داشتند که نمرهی آنها از لحاظ جذابیت و خوش عکس بودن، بالاتر از آن است. این پدیده که نام علمی آن «تعصب طرفداری از خود» (self-favoring bias) است، شرایطی را به وجود میآورد که در نهایت به خودشیفتگی و دست بالا گرفتن جذابیت افراد منجر میشود.
این کاربران که ۱۷۸ نفر داوطلب آزاد بودند، نمرهی خود را ثبت کردند و نمرات به اطلاع افراد حاضر در تست که از خود عکس گرفته بودند، رسانده شد. جالب است بدانید که همهی این افراد که از خود عکس سلفی ثبت کرده بودند، فکر میکردند که جذابیت آنها بالاتر از حدی باشد که کاربران اینترنتی به آنها نمره دادهاند و این به معنای آن است که در تمام آنها، نشانههایی از پدیدهی تعصب طرفداری از خود دیده میشود.
اما نکتهی جالبتر اینجاست که افرادی که بیرون از آزمایش، معتاد عکس سلفی محسوب میشوند، نشانههای شدیدتری از این پدیده را از خود بروز دادهاند و بین تصوری که آنها از جذابیت خود داشتهاند و نمرهی کاربران اینترنتی، تفاوت زیادی بوده است؛ همچنین این ۱۷۸ کاربر اینترنتی عقیده داشتهاند که خودشیفتگی بالایی در تصاویر این دسته از افراد به چشم میخورد!
بنابراین بار دیگر که به دوربین جلو اسمارت فون خود سوئیچ کردید و مشغول ژست گرفتن رای عکس سلفی شدید، شاید بهتر است حواستان باشد که خودشیفتگی را کنار بگذارید و جذابیت خود را آن چنان دست بالا نگیرید که عکس سلفیتان را در تمام شبکههای اجتماعی و کانالهای مختلف به اشتراک بگذارید و تمام افراد جهان را از ثانیه به ثانیهی زندگی روزمرهتان آگاه کنید!