دلایل ، علائم و روش‌های درمان خشکی دهان را بشناسید

خشکی دهان یکی از مشکلاتی است که می‌تواند به دلایل مختلف رخ دهد. در ادامه به علائم، علل و روش‌های درمان این وضعیت خواهیم پرداخت.

خشکی دهان منجر به کمبود بزاق می‌شود. در حقیقت، افرادی که دارای خشکی دهان هستند، بزاق کافی برای مرطوب نگه داشتن دهان خود ندارند. این وضعیت به دلایل مختلفی رخ داده و درمان آن با توجه به نوع علت متفاوت است. در این مقاله به بررسی علل، علائم، تشخیص و درمان خشکی دهان خواهیم پرداخت.

نکاتی مختصر و کلیدی درباره خشکی دهان

خشکی دهان در افراد مسن شیوع بیشتری دارد و ممکن است عارضه جانبی یک دارو باشد. علائم این مشکل غالبا شامل ترک‌خوردگی لب‌ها، بوی بد دهان و چسبندگی بزاق است. افراد مبتلا به خشکی دهان باید از مصرف غذاهای تند و نوشیدنی‌های قندی پرهیز کنند.

دلایل ایجاد خشکی دهان

دلایل احتمالی این وضعیت شامل موارد زیر خواهد بود:

داروها: بسیاری از داروهای تجویزی و OTC باعث خشکی دهان می‌شوند که از جمله آن‌ها می‌توان به آنتی هیستامین‌ها، ضد احتقان‌ها، داروهای فشار خون بالا، ضد دردها، شل‌کننده‌های عضلانی، داروهای بی‌اختیاری ادرار، برخی داروهای بیماری پارکینسون و همچنین برخی داروهای ضد افسردگی اشاره کرد.

سن: اگرچه خشکی دهان بخش طبیعی از افزایش سن به شمار نمی‌رود، اما افراد مسن به دلیل افزایش مصرف داروها، بیشتر از سایر افراد در معرض این مشکل قرار دارند، زیرا بسیاری از داروهایی که سالمندان مصرف می‌کنند موجب خشک شدن دهان خواهند شد.

درمان سرطان: رادیوتراپی سر و گردن می‌تواند به غدد بزاقی آسیب رسانده و در نتیجه بزاق کمتری تولید شود. شیمی درمانی می‌تواند ماهیت و مقدار بزاق را تغییر دهد.

آسیب یا جراحی: آسیب یا جراحی سر و گردن می‌تواند منجر به آسیب عصبی و در نتیجه خشکی دهان شود.

مصرف دخانیات: سیگار کشیدن خطر بروز علائم خشکی دهان را افزایش خواهد داد.

کم آبی: مصرف کم مایعات می‌تواند موجب بروز این وضعیت شود.

ورزش یا بازی کردن در گرما: در این شرایط غدد بزاقی ممکن است خشک شود، زیرا مایعات بدن در جای دیگری از بدن متمرکز می‌شوند. در صورتی که ورزش یا بازی به مدت طولانی ادامه پیدا کند، علائم خشکی دهان بیشتر خواهد شد. برخی شرایط پزشکی، بیماری‌ها و عادت‌ها هم می‌توانند موجب بروز این مشکل شوند که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد:

• اختلالات اضطرابی
• افسردگی
• ایدز
• بیماری پارکینسون
• دیابت
• سندرم شوگرن
• خوابیدن با دهان باز
• خرناس کشیدن
• سکته مغزی
• بیماری آلزایمر

علائم خشکی دهان

علائم و نشانه‌های این وضعیت ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• بوی بد دهان
• التهاب و ترک خوردگی لب‌ها
• ترک خوردگی و درد در پوشش داخلی گونه‌ها و لب‌ها
• احساس خشکی در دهان و بر روی زبان
• اختلال در طعم مواد غذایی
• عفونت های قارچی در دهان همانند برفک
• سندرم سوزش دهان
• درد زبان
• نیاز به نوشیدن آب خصوصا در شب
• التهاب و زخم در ناحیه زبان
• بیماری لثه
• پوسیدگی دندان‌ها
• افزایش پلاک بر روی دندان‌ها
• مشکل در گفتار
• مشکل در بلعیدن و جویدن به خصوص مواد غذایی خشک و خرد شده همانند کرار و غلات
• مشکلات مرتبط با پروتز دندان
• چسبیدن زبان به سقف دهان
• عفونت غده بزاقی
• گلو درد
• چسبندگی بزاق

معرفی روش های درمان خشکی دهان

روش‌های بسیاری برای چرب کردن دهان و جلوگیری از علائم فوق وجود دارد که در ادامه به معرفی آن‌ها خواهیم پرداخت:

• نوشیدن مایعات بدون گاز و قند
• آدامس‌های حاوی شیرین‌کننده زایلیتول
• استفاده از دهانشویه به عنوان جایگزینی برای ایجاد بزاق دهان
• عدم استفاده از پروتز دندان به هنگام خواب
• مصرف مواد غذایی حاوی هویج یا کرفس
• تنفس از طریق بینی، زیرا انجام این کار به اندازه نفس کشیدن از طریق دهان، موجب خشک شدن دهان نمی‌شود
• استفاده از دستگاه مرطوب‌کننده برای افزایش رطوبت به اتاق خواب، زیرا ممکن است به کاهش علائم خشکی دهان که در طول خواب ایجاد می‌شود، کمک کند.

افراد باید به منظور پیشگیری از خشک شدن دهان، از انجام موارد زیر خودداری کنند:

• سیگار کشیدن و مصرف الکل
• مصرف مواد غذایی یا نوشیدنی‌های شیرین
• مصرف مواد غذایی یا نوشیدنی‌های اسیدی
• مصرف غذاهای خشک
• مصرف غذاهای ادویه‌دار
• نوشیدن مایعات خیلی گرم یا سرد

توجه داشته باشید که کافئین هم باید در حد اعتدال مصرف شود.

روش های درمان خشک شدن دهان

درمان خشکی دهان به عوامل مختلفی بستگی دارد. به عنوان مثال برخی بیماری‌ها یا مصرف داروهای خاص می‌توانند باعث بروز این مشکل شوند. در صورت یافتن علت اصلی، باید اقدامات لازم صورت گیرد تا تاثیرات آن به حداقل برسد.

داروها: در صورتی که تصور شود خشکی دهان ناشی از مصرف یک داروی خاص است، پزشک یا میزان دوز آن را تغییر داده یا داروی دیگری برای بیمار تجویز می‌کند.

تحریک تولید بزاق: برای تحریک تولید بزاق داروهایی همانند پیلوکارپین (سالوژن) یا سویملین وجود دارند که ممکن است توسط پزشک تجویز شوند.

کارشناسان معتقدند که درمان این شرایط، عوامل زیر را در پی خواهد داشت:

• افزایش جریان بزاق
• جایگزینی ترشحات از دست رفته
• کنترل پوسیدگی دندان
• اقدامات خاص، همانند درمان عفونت‌ها

افرد مبتلا به خشکی دهان باید به بهداشت دهان و دندان خود توجه ویژه‌ای داشته باشند. به عنوان مثال، برداشتن پلاک، درمان عفونت‌های لثه، التهاب و پوسیدگی دندان باید مورد توجه قرار گیرد. توجه داشته باشید که مسواک زدن دندان‌ها و استفاده از نخ دندان به طور مرتب، امری مهم و ضروری به شمار می‌رود.

تشخیص خشکی دهان به چه صورت انجام می‌پذیرد؟

در ابتدا پزشک یا دندانپزشک دهان بیمار را معاینه کرده و تاریخچه پزشکی آن‌ها را مورد بررسی قرار می‌دهد، البته امکان انجام آزمایش خون و اسکن تصویربرداری از غدد بزاقی هم وجود دارد.

سیالومتری: در این روش سرعت جریان بزاق اندازه‌گیری می‌شود. بدین شکل که بزاق فرد جمع‌آوری شده و تولید بزاق با اسید سیتریک تحریک می‌شود.

سیالوگرافی: این روش یک نوع بررسی رادیوگرافی از غدد بزاقی بوده و ممکن است در شناسایی سنگ‌ها و توده‌های غده بزاقی مفید باشد.

بیوپسی: در روش بیوپسی، نمونه کوچکی از بافت غده بزاقی گرفته خواهد شد. این روش اغلب در تشخیص سندرم شوگرن استفاده می‌شود، البته در مواقعی که پزشک به سرطان مشکوک باشد هم ممکن است این روش را برای بیمار انجام دهد.

زروستومیا چیست؟

گاهی به خشکی دهان، زروستومیا هم گفته می‌شود. محققان معتقدند که زروستومیا معمولا در اثر عملکرد نامناسب غدد بزاقی ایجاد شده و غذا خوردن برای افراد مبتلا به این وضعیت دشوار است. زروستومیا یک مشکل رایج بوده و در صورتی که عارضه جانبی دارو باشد، ممکن است با جایگزینی دارو یا تغییر دوز بهبود یابد. خشکی دهان ممکن است بر اثر ناراحتی، استرس یا ترس به وجود آید و اکثر افراد حداقل یک بار این وضعیت را تجربه کرده‌اند، اما زروستومیا متفاوت است و در این شرایط دهان فرد در بیشتر مواقع خشک است. برخی بیماران ممکن است فکر کنند که خشکی دهان بخش طبیعی از پیری محسوب می‌شود، اما این تصور غلط است. با اینکه خشکی دهان بیشتر در افراد مسن دیده می‌شود، اما این وضعیت ربطی به فرآیند پیری ندارد، بلکه به گفته محققان دلیل اصلی آن این است که افراد مسن بیشتر از سایر افراد دارو مصرف می‌کنند و برخی از این داروها ممکن است باعث زروستومیا شوند. زروستومیا ممکن است علائم یک بیماری جدی سیستمیک همانند لوپوس اریتماتوز سیستمیک، آرتریت روماتوئید، اسکلرودرما، سارکوئیدوز، آمیلوئیدوز ، سندرم شوگرن، پارکینسون، دیابت یا کم کاری تیروئید باشد. بیماری سیستمیک نوعی از بیماری‌ست که بر کل بدن تأثیر می‌گذارد. توجه داشته باشید که خشکی دهان یک بیماری نیست، بلکه نشانه‌ای از شرایط مختلف است.