رئیس مرکز تحقیقات ویروس شناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی به تازگی اعلام کرده است که کرونای آفریقایی خطرناکترین جهش کرونا است.
دکتر علیرضا ناجی، رئیس مرکز تحقیقات ویروس شناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در جدیدترین مصاحبه خود توضیحاتی را در ارتباط با واریانتها و جهشهای بیش از اندازه کرونا ارائه داد و عنوان کرد که در بین تمام جهشهای شناسایی شده، جهشهای برزیلی، هندی، انگلیسی، کالیفرنیایی و آفریقای جنوبی از اهمیت بیشتری برخوردار هستند. دلیل مهمتر بودن این جهشها خصوصیات بیولوژیک و سرعت انتقال آنها است که از سایر جهشها بیشتر است.
بیماریزایی و مرگ و میر بالای بعضی از واریانتها
دانشمندان در ابتدا فرض میکردند که بیماریزایی و مرگ و میر واریانت انگلیسی از انواع دیگر بالاتر است، اما با آزمایشهای بیشتر متوجه شدند که این جهش همانند نوع پیشین ویروس است. این در صورتی است که در ارتباط با واریانت آفریقای جنوبی و برزیلی اینگونه اظهار شده است که بیماریزایی و مرگ و میر بالاتری از انواع دیگری دارند. نتایج به دست آمده از تحقیقهای صورت گرفته مشخص میسازد که اصلیترین ویژگی این واریانتها سرعت انتقال و افزایش ابتلا و مرگ و میر است.
عدم سازگاری کرونای آفریقایی با واکسنهای موجود
یکی از عللی که میتواند گسترش کرونا را در پی داشته باشد، واریانت هندی است که به تازگی در این کشور شناسایی شده است؛ ولی این جهش نیز دلیل اصلی شرایط بحرانی این کشور نیست. یکی از عوامل مهمی که باید در ضمن تأثیرات اپیدمیولوژی جهشهای کرونا به آن توجه شود این است که مشخص شود مقاومت سیستم ایمنی بدن در اثر کدام یک از موارد ابتلا به کرونا، بهبودی پس از آن و دریافت واکسن به وجود آمده است. یکی از واریانتهایی که تا به امروز سازگاری مناسبی را با واکسن داشته است واریانت انگلیسی است؛ اما انواع دیگر از جمله کرونای آفریقایی جنوبی با واکسنهای ساخته شده سازگاری زیادی ندارند و حتی ایمنی ایجاد شده از ابتلا به نوع قبلی را نیز کاهش میدهند.
این تفاسیر به ما نشان میدهد که اصلیترین مشکلی که جامعه پزشکی هماکنون با آن دست و پنجه نرم میکند تضعیف شبکه واکسیناسیون و افزایش سرعت انتقال است. با وجود این شرایط و از آنجایی که واکسن از ابتلا به نوع شدید و مرگ و میر جلوگیری میکند، لازم است که پوشش واکسیناسیون گسترش بیشتری پیدا کند.
تغییراتی که در ویروس کرونا به وجود آمده است باعث شده که شرکتهای واکسنسازی از جمله فایزر و مدرنا به منظور مقابله با انواع جهش یافته ویروس به سراغ ساخت واکسنهای جدید بروند. چنانچه کارآزمایی بالینی با موفقیت پشت سر گذاشته شود، تزریق دوز سوم واکسن از 6 ماه تا یک سال بعد آغاز میشود.
از آنجایی که انواع جدید و جهشهای ویروس از جمله کرونای آفریقایی میتوانند بیماریزایی بدی ایجاد کنند، تنها با واکسیناسیون نمیتوان از گسترش آنها جلوگیری کرد و باید در کنار آن تدابیر ویژهای اندیشیده شود و همچنین اصول ابتدایی مانند رعایت پروتکلهای بهداشتی، گسترش غربالگری و حفظ فاصله اجتماعی نیز رعایت شود.
ناجی با اشاره به اینکه برای افزایش مقاومت در برابر ابتلا به ویروس باید پلتفرم ساخت واکسن پیشرفتهتر شود عنوان کرد که تأثیرگذاری واکسنهای ویروس کشته شده و پروتئینی از واکسنهای وکتوری و ژنومی کمتر است. بات وجه به این موضوع در مییابیم که اگر قصد ساخت واکسن کرونا را را داریم، باید از تکنولوژیهای پیشرفتهتری بهره ببریم.
غربالگری ژنومیک تا چه اندازه اهمیت دارد
ایران امروزه بیشتر با کرونا انگلیسی دست و پنجه نرم میکند و باید دید که به دنبال افزایش نظارت، شرایط کشور نیز تغییر پیدا میکند یا نه. در هندوستان بیش از 70 درصد مبتلایان به گونه هندی کرونا آلوده شدهاند؛ این در صورتی است که گونه هندی به سرعت در کشورهای دیگر نیز پخش شده است. در صورتی که تدابیر لازم اندیشیده نشود، شرایط بسیار بحرانی میشود. در حال حاضر ما شاهد این هستیم که گونه انگلیسی چه بلایی سر کشور ما آورده است، حال فرض کنید که گونه هندی به کشور وارد شود، آن وقت چه اتفاقی میافتد؟ با توجه به مسائل مذکور مشخص میشود که باید از یک سو تدابیر ویژهای از جمله شناسایی بیماران و بستن مرزها اتخاذ شود و از طرف دیگر ستاد ملی مقابل با کرونا باید همکاری بیشتری را با وزارت بهداشت داشته باشد.
چگونه میتوان از ورود انواع جهش یافته به کشور جلوگیری کرد؟
برای مقابله با ورود ویروس به کشور راههای زیادی وجود دارد؛ اما اصلیترین آنها رعایت پروتکلها، ردیابی و شناسایی منبع اصلی و برنامه دقیق ایزولاسیون است. ما دیدیم که چگونه کرونای انگلیسی در استان خوزستان به علت تصمیمهای اشتباه گسترش یافت. اکنون نیز اگر از ورود انواع جهش یافته به کشور جلوگیری نشود، شرایط کشور بسیار وخیمتر میشود.
ناجی با اشاره به این موضوع که نظام پایش ویروس بسیار حائز اهمیت است عنوان کرد که بیماریهای تنفسی شامل علائم بسیاری هستند که ممکن است تمام این علائم در یک فرد بروز نکنند؛ اما آنچیزی که جهش ویروس رقم میزند این است که ممکن است به دنبال جهشی که در ویروس اتفاق میافتد یکی از علائم قبلی ویروس به شکل پررنگتری ظاهر شود. با توجه به این مسائل میتوان فهمید که علائم ابتلا به کووید-19 با قبل هیچ تفاوتی نکرده است؛ اما تأثیرگذاری بعضی از انواع جدید مقداری متفاوت است و مثلا منجر میشوند که بیماری از فاز ویروس به فاز التهابی انتقال پیدا کند. بر اساس جدیدترین گزارشها، کرونای هندی هم بیماریهای شدیدتری را ایجاد میکند و هم مرگ و میر بالاتری را در پی دارد.
خطرناکترین نوع کرونا که تا به امروز شناسایی شده است کرونای آفریقایی است. این نوع که هماکنون به یکی از اصلیترین نگرانیهای جامعه پزشکی تبدیل شده است، بیماریزایی و مرگ و میر بالاتری را ایجاد میکند و واکسنها نیز توان مقابله با آن را ندارند.
به گفته این محقق، دوره ایمنیزایی واکسن کرونا به طور متوسط چیزی حدود 6 تا 12 ماه است؛ اما این یک آمار حدودی است و ممکن است برای تمام واکسنها اینگونه نباشد. این موضوع به ما نشان میدهد که باید تزریق واکسن به صورت سالانه انجام شود؛ اما این مسئله به زمان بیشتری احتیاج دارد و باید مشخص شود که واکسن چه میزان ایمنی در بدن ایجاد میکند.