گجت نیوز آخرین اخبار تکنولوژی، علم و خودرو 
انقراض دسته جمعی دایناسورها تنها یکی از پنج انقراض عظیمی بود که تاریخ سیاره ما به خود دیده است؛ اما این اتفاقات مرگبار چه بوده‌اند و چگونه می‌توان ششمین مورد آن‌ها را متوقف کرد؟
انقراض دسته جمعی چیست؟ یکی از نمونه‌های آشنا از چنین واقعه‌ای نابودی دایناسورها در میلیون‌ها سال پیش بود که با از بین بردن میلیون‌ها نوع موجود زنده، باعث شد تا شکل جدیدی از جانداران زمین را تصاحب کنند. در همین رابطه، با ما همراه باشید تا به انقراض مهیب ششمی که هم‌اکنون در حال وقوع است بپردازیم و توانایی‌های نسل بشر برای مقابله با این پدیده را مورد بررسی قرار دهیم.
از ده هزار سال پیش تاکنون، سیاره ما مشغول گذراندن یک انقراض جمعی دیگر بوده که به تدریج در حال از بین بردن جانداران ساکن این جرم آسمانی است. به گفته دانشمندان، برای اینکه بتوان چنین واقعه‌ای را به عنوان یک انقراض عظیم دسته بدنی کرد، باید چیزی بیشتر از 75 درصد از تمامی گونه‌های جانوری زمین در مدت زمان زمین شناسی کوتاهی از بین بروند؛ چنین زمانی اصولا باید کمتر از 2.8 میلیون سال باشد.
با این حال، همان‌طور که اشاره کردیم شواهد از شروع یک انقراض دسته جمعی دیگر خبر می‌دهند که از هرکدام از پنج واقعه قبلی سریع‌تر پیش می‌رود. طبق اطلاعات منتشر شده از سوی دانشمندان اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN)، جمعیت مهره‌داران سیاره ما از دهه هفتاد میلادی تاکنون 68 درصد کاهش یافته و هم‌اکنون بیش از 35 هزار گونه جانوری مختلف در دسته جانداران در خطر انقراض قرار گرفته‌اند.
انقراض دسته جمعی جدید زمین
ژورنال “PNAS” مدتی پیش در مقاله‌ای اعلام کرد که تنها در قرن بیستم، بیش از پانصد مهره‌دار ساکن خشکی به صورت کامل منقرض شده‌اند. با این تفاصیل، آیا انسان‌ها مقصر هستند؟ از زمانی که انقلاب صنعتی در قرن 18 میلادی مقدار زیادی مواد مخرب و آلوده کننده محیط زیست را وارد آب‌ها و خشکی‌ها کرد، ما انسان‌ها نقشی کلیدی در بدتر شدن بحران از بین رفتن گونه‌های جانوری داشته‌ایم.
اقدامات دیگر ما از جمله تخریب لایه اوزون، جنگل‌زدایی، انتشار گازهای گلخانه‌ای، تولید بیش از حد پلاستیک و تجارت غیر قانونی حیوانات هم از قرن‌ها پیش جانداران زیادی را منقرض کرده و بسیاری از موجودات دیگر را در خطر نابودی قرار داده‌اند. البته عده‌ای معتقدند که تغییرات آب و هوایی و نابودی گونه‌های جانوری فرآیندی طبیعی در چرخه حیات سیاره بوده و از آنجایی که پنج انقراض دسته جمعی قبلی تاریخ زمین بدون حضور انسان‌ها رخ داده‌اند، می‌توان تا حدودی به این افراد حق داد.
با این وجود نکته مهم در مورد نقش انسان‌ها، سرعت فرآیند انقراض جمعی بوده که به واسطه اقدامات مخرب ما، از هر زمانی بیشتر شده است. بقایای فسیلی به جا مانده از موجودات زنده تنها برای مشخص کردن گونه‌های جانوری منقرض شده به کار نمی‌آیند و جالب است بدانید که از طریق بررسی این بقایا، می‌توان دریافت که بدون دخالت انسان‌ها، این جانداران تا چه مدت زمانی زنده مانده‌اند. این مولفه با نام نرخ پس‌زمینه شناخته می‌شود و به صورت طبیعی، نرخ پس‌زمینه برای موجودات زنده سیاره ما، انقراض یک گونه به ازای هر یک میلیون گونه دیگر ساکن زمین است.
تاثیرات پاندمی
نقش ما انسان‌ها زمانی آشکار می‌شود که طبق تازه‌ترین بررسی‌ها، پس از تسلط نسل بشر روی زمین نرخ پس‌زمینه مورد نظر ده‌ها هزار برابر بیشتر شده است؛ این مسئله در نهایت باعث می‌شود تا سرعت منقرض شدن موجودات زنده به شکلی نگران کننده افزایش یابد. به عنوان مثال در مقاله‌ای که ژورنال “Science Advances” آن را منتشر کرد، دانشمندان نشان داده‌اند که برخی گونه‌های منقرض شده بدون دخالت نسل بشر در چرخه حیات سیاره، بین 800 تا هزار سال بیشتر از آنچه گزارش شده زندگی می‌کردند.
پدیده پاندمی کووید 19 هم به انقراض دسته جمعی در جریان زمین مربوط است؛ تاکنون سابقه نداشته که بشریت به این شکل به عقب‌نشینی از دخالت در فرآیندهای طبیعی زمین، مجبور شود. در واقع اگر به واسطه قرنطینه‌ها و تعطیلی‌های مختلف دوران همه‌گیری نبود، ما انسان‌ها به فعالیت‌های عادی خود ادامه می‌دادیم، اما بروز این اتفاق باعث شد تا بار دیگر نقش ما در چرخه حیات سیاره مورد توجه قرار بگیرد.
ناسا اعلام کرده که در سال 2020 انتشار کربن در کل جهان 17 درصد کمتر شد و سطح نیتروژن اکسید به وجود آمده در اثر فعالیت‌های انسانی هم 20 درصد کاهش یافت. مسیرهای آبی در سال گذشته تمیزتر از همیشه شدند و حیوانات وحشی در بسیاری از کشورها وارد شهرها شدند. در حالی که این اتفاق به عنوان نوعی زنگ تفریح برای سیاره ما به حساب می‌آید، هم‌اکنون شاهد هستیم که بشریت مشغول بازگشت به شرایط عادی زندگی خود بوده و مطمئنا روند انقراض دسته جمعی ششم زمین هم به سرعت قبلی بازمی‌گردد.
بازگرداندن ساعت به عقب
صنعت اکوتوریسم روشی برای کمک به تلاش‌های فعالان محیط زیست به منظور جلوگیری از نابودی جانداران مختلف بوده است؛ با این وجود از زمان شروع پاندمی، این صنعت به دلیل توقف سفرهای هوایی و زمینی ضربه شدیدی را متحمل شده و عملا منابع مورد نیاز به منظور تامین مالی این تلاش‌ها محدود شده‌اند.
به گزارش روزنامه نیویورک تایمز، همین مسئله باعث شد تا در سال گذشته میلادی شکار غیر قانونی حیوانات وحشی افزایش یابد و محافظان حیات وحش برای جلوگیری از این شکارها به چالش کشیده شوند. کرگدن‌های آفریقایی، ببرهای هندی و گربه‌های وحشی جنوب آفریقا تعدادی از مهم‌ترین جاندارانی هستند که در سال 2020 شکار غیر قانونی آن‌ها افزایش شدیدی داشت.
با اینکه نسل بشر دلیل اصلی سرعت گرفتن فرآیند انقراض دسته جمعی ششم زمین است، کلید متوقف کردن همین رویداد هم دست ماست. هم‌اکنون دانشمندان، فعالان محیط زیست، سیاست‌مداران و صاحب‌نظران زیادی در سراسر جهان هستند که تلاش‌های قابل توجهی برای جلوگیری از نابودی گونه‌های جانوری داشته‌اند. از قرارداد 2016 پاریس برای مقابله با انتشار گازهای گلخانه‌ای گفته تا قوانین دیگری که در بریتانیا و کشورهای دیگر برای جلوگیری از تخریب طبیعت و جنگل‌زدایی وضع می‌شوند، قانون‌گذاران از مدت‌ها پیش در خط مقدم مقابله با انقراض جمعی بوده‌اند.
تجارت حیوانات و انقراض دسته جمعی
شاید باور نکنید، اما یکی از مهم‌ترین اقدامات در این رابطه، جلوگیری از تجارت غیر قانونی حیوانات است؛ پاندمی کرونا هم علاوه بر تمامی دردسرهایش اهمیت این موضوع برای سلامت سیاره و به خصوص سلامت نوع بشر را مشخص کرد. در واقع بیماری کووید 19 جزو بیماری‌هایی بوده که از حیوانات به انسان‌ها منتقل شد , همین موضوع خطر خرید و فروش حیوانات وحشی را به ما نشان می‌دهد.
با این وجود چین تنها کشوری نیست که برای حیوانات زنده عجیب و غریب و یا محصولات به دست آمده از این حیوانات بازارهای گسترده‌ای دارد؛ به عنوان مثال در کشورهای دیگر آسیا مزارعی مخصوص پرورش خرس هستند که چیزی در حدود 20 هزار خرس سیاه را برای تخلیه زرداب بدن این موجودات در قفس نگهداری می‌کنند. همین مسئله جمعیت خرس‌های آسیا را به شکلی نگران کننده کاهش داده است.
البته وجود نگرانی‌های گسترده در مورد انقراض دسته جمعی باعث شده تا قانون‌گذاران توجه ویژه‌ای به این دست موضوعات داشته باشند؛ به گزارش گاردین، مدتی پیش بود که نخست وزیر ویتنام واردات حیوانات وحشی به کشور را ممنوع کرد و بازارهای غیر قانونی تجارت جانداران حیات وحش را به کلی تعطیل کرد.
راهکارهای دیگری هم برای مقابله با بحث انقراض گونه‌های مختلف جانوری مطرح شده‌اند؛ یکی از این راهکارها زیر نظر گرفتن جمعیت جانداران و تشخیص بروز هر نوع مشکلی در تولیدمثل موجودات است تا بتوان پیش از آنکه دیر شود، فکری به حال این جانداران کرد. در حال حاضر کار گذاشتن دوربین‌ها در حیات وحش و همچنین تصویربرداری و جمع‌آوری داده از طریق تجهیزات مختلف زمینی و هوایی مهم‌ترین روش برای زیر نظر گرفتن حیات‌وحش است.
مقابله با انقراض دسته جمعی به کمک فناوری
با این حال جالب است بدانید که در سال‌های اخیر دانشمندان از هوش مصنوعی و تصاویر ماهواره‌ای برای انجام چنین کارهایی به کمک داده‌های جمع‌آوری شده توسط تجهیزات موجود در مدار زمین، استفاده کرده‌اند. به عنوان مثال تنها در کسری از ثانیه، می‌توان به کمک تصاویر کیفیت بالای پوشش گیاهی آفریقا، تعداد دقیق فیل‌هایی که در مناطقی به وسعت هزاران کیلومتر پخش شده‌اند را شمرد.
البته چنین فناوری‌هایی هنوز در مراحل رشد هستند و محدودیت‌هایی را به همراه دارند؛ در مورد مثال فیل‌ها، هنوز این امکان وجود ندارد که بتوان جاندارانی کوچک‌تر و یا فیل‌هایی که در زیر پوشش گیاهی جنگل‌ها قرار گرفته‌اند را رویت کرد. در واقع ابعاد حیوانات و محل زندگی آن‌ها، زیر نظر گرفتن جمعیت این موجودات را به چالش می‌کشد. به علاوه تصویربرداری با وجود ابر در آسمان و یا مشکلات مشابه دیگر هم هنوز امکان پذیر نیست.
اولگا ایزوپوا (Olga Isupova)، محققی که سیستم هوش مصنوعی سرشماری فیل‌ها را توسعه داده، در مورد بحث مقابله با انقراض دسته جمعی جانداران می‌گوید که نمی‌تواند حیوانات ساکن جنگل‌های متراکم را با تصاویر ماهواره‌ای زیر نظر داشت. تصویر بالا پارک ملی فیل‌های آدو را نشان می‌دهد که تعداد فیل‌های موجود در آن به کمک فناوری تیم ایزوپوا شمارش شده‌اند. به گفته ایزوپوا که به عنوان دانشمند علوم کامپیوتری در دانشگاه بث فعالیت دارد، در صورتی که حیوانات مورد نظر در فضای باز زندگی کنند، تنها فاکتور موجود برای سرشماری، ابعاد این جانداران خواهد بود.
تصاویر ماهواره‌ای و شبیه‌سازی
ایزوپوا و تیمش هم‌اکنون مشغول توسعه سیستم هوش مصنوعی توسعه یافته خود هستند تا بتوان به کمک آن به دنبال حیوانات و اشیا کوچک‌تر گشت. به همین دلیل بوده که کار روی بهبود این فناوری‌ها همیشه نتیجه مثبتی را به همراه خواهد داشت. به علاوه، سرشماری ماهواره‌ای حیواناتی که به صورت دسته جمعی زندگی می‌کنند هم قابلیتی بوده که به تازگی توسعه یافته است؛ پنگوئن‌ها یکی از این گونه حیوانات هستند که می‌توان محل دقیق کلنی آن‌ها را با تجهیزات ماهواره‌ای پیدا کرد و سپس، تعداد پنگوئن‌های هر کلنی را بر اساس ابعاد آن تخمین زد.
همچنین، جستجو به دنبال ردپای حیوانات موضوع دیگری بوده که به گفته ایزوپوا، در تلاش برای کندتر کردن انقراض دسته جمعی ششم زمین به ما کمک می‌کند. در واقع با اینکه رد پای جانداران به تنهایی بسیار کوچک است و دیدن آن با دوربین‌های ماهواره‌ای تقریبا غیر ممکن بوده، اگر این حیوانات به صورت دسته جمعی زندگی کنند مجموع ردپاها در کنار هم قابل رویت خواهد بود و از همین طریق می‌توان جمعیت این موجودات را زیر نظر گرفت.
راه حل دیگری که برای جلوگیری از انقراض حیوانات پیشنهاد شده، شبیه‌سازی به روش تولیدمثل غیر جنسی موجودات زنده است؛ در فوریه سال میلادی جاری دانشمندان با موفقیت یک موش‌خرما پا سیاه که طبق باور دانشمندان، سی سال پیش مرده بود را مجددا برای حیات بخشیدن به این گونه جانوری، مورد استفاده قرار دادند.
قانون، علم و فناوری
ماجرای این نوع موش‌خرما به جاندارانی مربوط می‌شود که تا پیش از دهه 80 میلادی، به عنوان موجوداتی منقرض شده، دسته‌بندی شده بودند. در آن دوران، گروهی از جانداران مورد نظر که معمولا در آمریکا شمالی یافت می‌شوند، به شکلی اتفاقی پیدا شدند و همین تعداد کافی بودند تا از اطلاعات ژنتیکی آن‌ها برای افزایش جمعیت موش‌خرماهای پا سیاه آمریکا استفاده شود و مجددا این جانداران به حیات وحش منطقه بازگردانده شوند.
در واقع خطر انقراض 650 موش‌خرماها باعث شده بود تا دانشمندان، به کمک سلول به جا مانده از یک موش‌خرمای پا سیاه ماده، یک کپی ژنتیکی از این موجود را به وجود آورده و کار شبیه‌سازی و خلق موجود زنده‌ای که بدون دخالت انسان‌ها زنده نمی‌ماند را انجام دهند. از این طریق، محققان گونه‌ای که در خطر انقراض بود را مجددا به حیات بازگرداندند.
با تمامی این تفاصیل، می‌توان گفت که بشریت از طریق کاهش فعالیت‌های مخرب خود، به راحتی قابلیت کاهش سرعت وقوع انقراض دسته جمعی بعدی را دارد. به علاوه پیشرفت‌های علمی، تکنولوژیکی و همچنین قانونی مرتبط با محیط زیست هم به ما کمک می‌کنند تا در عصر حاضر، ساده‌تر از همیشه جلوی نابودی کامل جانداران دیگر ساکن سیاره را بگیریم.