ثبت تصویر نورهای اسرارآمیز روی زمین از ایستگاه فضایی بین المللی خبرساز شد

اخیرا یک فضانورد مستقر در ایستگاه فضایی بین‌المللی، چیز نادری را شکار کرد: تصویر نورهای اسرارآمیز آبی‌رنگ که در افق زمین پدیدار شده بودند. اما این پدیده‌ی مرموز چیست؟

«توماس پسکه» فضانورد در تاریخ 8 اکتبر (16 مهر)، تصویر نورهای اسرارآمیز ظاهر شده روی افق زمین را از یک تایم‌لپس طولانی استخراج کرد و با جهانیان به اشتراک گذاشت. در نگاه اول، شاید این به یک انفجار شبیه باشد؛ اما این‌طور نیست و اغلب ساکنان زمین هم اصلا متوجه وقوع آن نشدند.

چیزی که این فضانورد ثبت کرد، رویداد فروزان زودگذر (transient luminous event) نام دارد. این واقعه مثل رعد و برق است؛ اما در قسمت فوقانی اتمسفر به وقوع می‌پیوندد. از این رو، به آن «آذرخش بالای جوّی» هم گفته می‌شود.

فروزان‌های زودگذر، مجموعه‌ای از پدیده‌های مرتبط به هم هستند که معمولا هنگام وقوع طوفان تندری پدیدار می‌شوند. البته با وجود شباهت ظاهری به صاعقه، در ارتفاع بالاتری رخ می‌دهند و سازوکار متفاوتی هم دارند. در نتیجه به شکل این نورهای اسرارآمیز دیده می‌شوند.

یکی از اجزای تشکیل دهنده‌ی این رویداد، جت‌های آبی (blue jets) هستند که جرقه ظهور آن‌ها در بخش زیرین استراتوسفر، توسط صاعقه زده می‌شود. برای وقوع این پدیده، صاعقه باید پیش از آنکه به ناحیه‌ای با بار مثبت برسد؛ در محدوده‌ای با بار منفی و پر از ابرهای طوفانی، پخش گردد. اگر چنین شود، آذرخش به سمت بالا هجوم می‌برد و نور آبی‌رنگ ناشی از مولکول نیتروژن را پدید می‌آورد.

پدیده دیگری هم موسوم به اشباح سرخ (Red SPRITES) وجود دارد که در واقع، تخلیه الکتریکی است و معمولا قرمزرنگ! اشباح سرخ در بالای طوفان تندری پدیدار می‌شود و جرقه وقوع آن را نیز صاعقه‌ی پایین‌دست می‌زند.

یکی از جنبه‌های جذاب ثبت این نورهای اسرارآمیز توسط پسکه، این است که تا چند دهه قبل حتی دانشمندان از وجود آن مطمئن نبودند. پیش از آنکه علم وقوع این پدیده را به رسمیت بشناسد، خلبان‌ها به دفعات آن را مشاهده کردند. امروزه اما نه تنها از وجود فروزان‌های زودگذر مطلع هستیم؛ بلکه می‌دانیم که روی آب و هوا نیز تاثیر می‌گذارند.

ناگفته نماند که شکار تصویر این رویداد از سطح زمین، بسیار مشکل است و حضور در ایستگاه فضایی بین‌المللی برای پسکه یک مزیت بود.