همه گیری ویروس کرونا تجربهای سخت و جدید برای کل ساکنین کره زمین بود. کووید 19 سبب مرگ افراد زیادی شد. هرچند ما فاصله چندانی با پاندمی خطرناک بعدی نداریم.
پنج سال پیش اگر بهکسی میگفتید که ممکن است کل جهان برای چندین هفته بهخاطر یک ویروس فلج شود، حتما بهشما میگفت که تحت تاثیر فیلمهای تخیلی هستید. هرچند ویروس کرونا سبب یک همه گیری گسترده شد و افراد زیادی اعضای خانواده خود را از دست دادند. بسیاری از فروشگاهها، رستورانها، شرکتها و مراکز آموزشی با محدودیتهای گسترده مواجه شدند و افراد همیشه نگران جان خود بودند.
در این میان بازار شایعات نیز داغ بود و هرچندوقت یکبار فردی پیدا میشد که ادعا میکرد توانسته داروی کرونا را پیدا کند. دارویی که فایدهای نداشت و در نهایت سبب مرگ هزاران نفر میشد. تا اینکه در نهایت واکسنهای کرونا یکی پس از دیگری از راه رسیدند و توانستند زندگی را به حالت عادی برگردانند. هرچند امروز همه این موارد نهتنها منطقی و ممکن هستند، بلکه حتی عادی بهنظر میرسند. اما پاندمی خطرناک بعدی چگونه خواهد بود؟
ماهیت و زمان بروز پاندمی خطرناک بعدی
اولین سوالی که میتواند در رابطه با یک پاندمی مطرح شود، منشاء احتمالی آن است. طبیعتا اگر میدانستیم که یک ویروس خطرناک از کجا و چهزمانی گسترش میباید، میتوانستیم خود را آماده کنید. هرچند که در حال حاضر بهترین راهکار این است که برای بدترین شرایط آماده باشیم. دبیرکل سازمان بهداشت جهانی پاندمی خطرناک بعدی را بیماری ایکس مینامد و میگوید که یک بیماری ناشناخته بهزودی کره زمین را فرا میگیرد.
البته برخی هشدار میدهند که بررسی پاندمی خطرناک بعدی میتواند جهان را در وحشت فرو برد، اما بهنظر سازمان بهداشت جهانی باید کشورها آمادگی خود را افزایش دهند. در واقع نگاهی به گذشته نشان میدهد که انسانها بارها اسیر پاندمی های وحشتناک شدهاند و احتمال رخدادن چنین چیزی در آينده اصلا پایین نیست.
سازمان بهداشت جهانی هر سال لیستی از بیماریهای در حال ظهور و خطرناک را ارائه میکند. بهباور آنها پاندمی خطرناک بعدی میتواند سویه جدید کرونا ویروس، زیکا، ابولا و یا ویروسی ناشناخته باشد. گزینههای دیگری نیز وجود دارند. بهعنوان مثال ممکن است گرمایش جهانی سبب شود ویروس زامبی که هزاران سال در لایههای یخی گرفتار بوده است، آزاد شود. همچنین ممکن است یک بیماری خطرناک از دنیای حیوانات مجددا جهانی را گرفتار کند.
گویی یک الگوی آشکار در حال پدیدار شدن است. با وجود تغییرات اقلیمی، از بین رفتن جنگلها در آمازون و آفریقا و تجاوز مکرر انسان به زیستگاههای جانوران گوناگون بسیاری از کارشناسان بر این باورند که ظهور پاندمی خطرناک بعدی قطعی است. در واقع ما در حال خلق شرایطی هستیم که بیتردید بهیک فاجعه منجر میشود.
آمادگی برای مواجهه با یک همهگیری وحشتناک
البته هیچکس نمیتواند زمان دقیقی برای آغاز پاندمی خطرناک بعدی تعیین کند. این اتفاق ممکن است دو سال دیگر رخ دهد و یا اینکه حتی تا بیست سال آینده نیز چیزی را شاهد نباشیم. هرچند در هر صورت باید آمادگی ذهنی چیزی بسیار خطرناکتر و بدتر از کرونا را داشته باشیم. اما چطور میتوان برای چیزی که هنوز از ماهیت آن آگاه نیستیم آماده شویم؟
اول از همه میتوان یک سیستم هشدار اولیه را ایجاد کرد تا افراد نسبت به گسترش یک پاندمی خطرناک آگاهی داشته باشند. دریافت اطلاعات درست و دقیق میتواند جلوی بسیاری از مشکلات را بگیرد. همچنین باید ظرفیتها برای شرایط اضطراری افزایش یابند. در طول همهگیری کرونا بیمارستانها فراتر از توان خود پذیرش میکردند. در واقع در بسیاری از بیمارستانها فضا و نیروی کافی وجود نداشت. علاوه بر این، زنجیرههای تامین دارو و تجهیزات پزشکی با مشکل مواجه بودند و نمیتوانستند پاسخگوی نیاز مردم باشند.
برخی کارشناسان همچنین به برنامههای ردیابی بیماری اشاره کردهاند. این برنامهها میخواهند با بررسی زنجیره افرادی که با یک فرد بیمار در ارتباط بودهاند، جلوی گسترش هرچهبیشتر یک پاندمی خطرناک را بگیرند. برخی کشورها نیز زیرساختهایی را برای ردیابی دیجیتالی شهروندان خود آماده کردهاند که میتواند برای کنترل همهگیری مفید باشد. هرچند در اینجا مسئله بسیار مهم حریم شخصی افراد نیز مطرح میشود. آیا سلامت عمومی جامعه ارزش این را دارد که حریم شخصی افراد بهطور کامل فدا شود؟
حالا بیایید شرایط زندگی در پاندمی خطرناک بعدی را بررسی کنیم. متاسفانه باید پذیرفت که ما بههیچوجه آماده یک بیماری همهگیر جدید نیستیم. در بسیاری از کشورها یک سیستم خدمات درمانی همگانی وجود ندارد و افراد مجبور میشوند بهخاطر هزینههای بالا بهسمت درمانهای خانگی بروند. همچنین در مواقع زیادی فرد میبایست بین از دست دادن درآمد خود و رفتن به محل کار و آلوده کردن سایر افراد یکی را انتخاب کند.
بررسیها بهخوبی نشان میدهد که رعایت فاصله اجتماعی، استفاده از ماسک و واکسن توانست در متوقف کردن ویروس کرونا بسیار مفید واقع شود. هرچند افراد زیادی بودند که بدون ارائه هیچگونه دلیل علمی این موارد را زیر سوال میبردند. متاسفانه این افراد نهتنها توانستند توجهات را بهخود جلب کنند، بلکه در ورود به برخی مراکز تصمیمگیری نیز موفق ظاهر شدند. بهطور کلی اینگونه بهنظر میرسد که شرایط در پاندمی خطرناک بعدی بسیار بدتر از دوران کرونا خواهد بود.
همهگیری ویروس کرونا همه را غافلگیر کرد. هرچند حالا مردم و دولتها آمادگی ذهنی بیشتری دارند و میتوانند از اتفاقات گذشته درس بگیرند. بسیاری از دولتها اکنون در حال آمادهسازی خود برای چالش ۱۰۰ روزه هستند. بر اساس بررسی کارشناسان حداقل ۱۰۰ روز پس از آغاز همهگیری جدید زمان نیاز است تا یک پاسخ علمی (واکسن، درمان و یا یافتن ریشه اصلی بیماری) ارائه شود.
هرچند کارشناسان آمریکایی گمان میکنند که از زمان یافتن عامل اصلی بیماریزا تا آماده شدن واکسن برای کل جمعیت این کشور به ۱۳۰ روز زمان نیاز است. آماده کردن واکسن برای کل جمعیت کره زمین نیز ۲۰۰ روز طول خواهد کشید. در واقع دولتها باید صرفا شرایط را در چند ماه اول مدیریت کنند تا دانشمندان بتوانند راهکاری برای پاندمی خطرناک بعدی ارائه دهند.
بهنظر میرسد اختصاص دادن منابعی برای پوشش هزینههای درمان، برطرف کردن کمبودهای تجهیزات پزشکی و تامین مخارج روزمره افراد بیمار بهترین راهکار برای کنترل پاندمی خطرناک بعدی باشد.