هیدروکسی کلروکین (Hydroxychloroquine) یا همان داروی ضد مالاریا، یکی از جنجالیترین داروهای معرفی شده برای مقابله با بیماری کرونا بوده که در این مطلب باورهای غلط در مورد تاثیر مثبت آن را بررسی میکنیم.
هیدروکسی کلروکین (Hydroxychloroquine) از چندین ماه پیش به عنوان دارویی برای مقابله با بیماری کووید 19 مورد توجه بسیاری از کارشناسان و مردم قرار گرفته بود، اما همانطور که تحقیقات جدید نشان میدهند، این داروی ضد مالاریا نمیتواند از گسترش ویروس کرونا بین سلولهای ریوی جلوگیری کند. به تازگی ژورنال “Nature” تحقیقی را منتشر کرده که در تایید پژوهشهای پیشین، از بیتاثیر بودن داروی ضد مالاریا و همچنین داروی دیگری به نام کلروکین (chloroquine) در برابر ویروس کووید 19 خبر میدهد.
ابهامات در مورد هیدروکسی کلروکین
شاید شما هم به خاطر داشته باشید که رئیس جمهور دونالد ترامپ مدتی پیش در کنفرانسی مطبوعاتی گفت که به احتمال قوی، داروی ضد مالاریای هیدروکسی کلروکین و داروی جانبی آن، کلروکین میتواند نقشی کلیدی در تلاش جهانی برای توقف پاندمی کووید 19 داشته باشد و از آن زمان، دانشمندان زیادی روی تاثیرات این داروی در بیماران کرونایی تحقیق کردند.
اینطور که به نظر میرسد، در آن زمان ترامپ ادعای خود را بر اساس برخی داستانهای نه چندان صحیح نقل شده در مورد اثر این دارو و همچنین، برخی تحقیقات ابتدایی و محدود دانشمندان در رابطه با بهبودی مبتلایان به کووید 19 با مصرف کلروکین، مطرح کرده بود. بسیاری از متخصصان ویروس شناسی در زمان مطرح شدن ادعاهای رئیس جمهور آمریکا واکنش نشان دادند و حتی یکی از تحقیقات مدنظر ترامپ هم توسط جامعه علمی و ژورنال منتشر کننده مقاله بیاعتبار در نظر گرفته شد.
همانطور که اشاره شد، هیدروکسی کلروکین که با نام “HQC” هم شناخته میشود، از ابتدا جنجالهای زیادی را به همراه داشته است. سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) مدتی پیش تاییدیه مربوط به استفاده اضطراری از HQC را صادر کرده بود، اما به دلیل مرگ تعداد زیادی از مصرف کنندگان در اثر تپش قلب ناهماهنگ، این تاییدیه پس گرفته شد.
در واقع بروز چنین مشکلی در ضربان قلب مصرف کنندگان به عنوان یکی از مهمترین اثرات جانبی مشتقات کلروکین شناخته میشود و مرگ مبتلایان به کووید 19 در اثر این مشکل باعث شد تا بسیاری از تحقیقات علمی مربوط به HQC هم قبل از به نتیجه رسیدن، متوقف شوند. با این حال، همانطور که مقاله تازه منتشر شده در ژورنال Nature نشان داده، برخی دانشمندان همچنان با امید به تاثیر مثبت داروی ضد مالاریا، در مورد آن تحقیق میکنند.
جزئیات تحقیق تازه منتشر شده
در کار پژوهشی اخیر، دانشمندان آلمانی داروی هیدروکسی کلروکین را روی انواع سلولهای بدن امتحان کردند تا دلیل اصلی ناتوانی آن در توقف انتشار ویروس را مشخص کنند. تحقیقات این دانشمندان نشان داد که HQC میتواند جلوی آلودگی سلولهای کلیه میمونهای سبز آفریقایی را بگیرد، اما در سلولهای ریوی انسان، این دارو چنین تاثیری را ندارد. دستگاه تنفسی و به خصوص سلولهای ریه اصلیترین قسمت بدن از لحاظ آلودگی به ویروس کرونا در نظر گرفته میشوند.
پیش از هر چیز باید اطلاعات اندکی در مورد مکانیسم آلوده شدن سلولها توسط ویروس بیماری کووید 19 کسب کنیم؛ این ویروس از دو طریق سلولها را آلوده میکند که روش اول به کمک پروتئینهای میخی شکل سطح ذرات کرونا بوده که به دریافت کنندههای سلولی بدن متصل میشوند و در روش دوم هم خود ویروس به درون بخش خاصی از سلول جذب میشود.
بسته به نوع سلولها، برای فراهم شدن امکان آلوده شدن توسط ویروس، باید آنزیمهای مشخصی موجود باشند؛ در مورد سلولهای کلیوی میمونها، آنزیمی با نام “cathepsin L” که در محیطهای اسیدی به ویروس کرونا اجازه آلوده کردن سلول را میدهد، وجود دارد و در مورد سلولهای ریوی هم آنزیم مورد نظر با نام “TMPRSS2” شناخته میشود.
حال جالب است بدانیم که دلیل اصلی موثر واقع شدن هیدروکسی کلروکین و کلروکین در جلوگیری از آلودگی سلولهای کلیه، کاهش میزان اسیدی بودن محیط سلولها است؛ در واقع داروی ضد مالاریا با جلوگیری از فعالیت آنزیم cathepsin L ذرات ویروسی را ناتوان میکند. این در حالی بوده که داروهای مورد نظر در مختل کردن عملکرد آنزیم TMPRSS2 سلولهای ریه کارایی خاصی ندارند و به همین دلیل، میتوان گفت که داروی جنجالی HQC در محافظت از سلولهای ریوی عملا ناتوان است.
اهمیت تحقیقات اخیر
اما تحقیق در مورد این داروهای ضد مالاریا دقیقا چه اهمیتی دارد؛ در ابتدا میدانیم که هزینه و وقت زیادی صرف آزمایش و پژوهش روی دارویی شده که از مدتها پیش، بسیاری دانشمندان در مورد بیتاثیر بودن آن در مقابل بیماری کووید 19 اظهارنظرهای جالبی کرده بودند.
از طرف دیگر باید در نظر داشته باشیم که تحقیقاتی که از تاثیر ضد ویروسی هیدروکسی کلروکین خبر میدادند، در مورد سلولهای ریوی نبودند و به همین دلیل، نمیتوان به اعتبار آنها استناد کرد و آنها را به عنوان اثباتی در مورد تاثیر مثبت HQC در نظر گرفت.
در واقع بسیاری از دانشمندان معتقدند که به جای بررسیهای غیر کاربردی در مورد داروهای ضد مالاریا و یا هر داروی قدیمی دیگری، بهتر است که توانایی چنین مواد دارویی به صورت پایهای مورد بررسی قرار بگیرد تا شاید بتوان از این طریق جلوی هدر رفت وقت و هزینه را در آینده گرفت. به بیان دیگر اگر به جای بررسی تاثیرات دارو روی افراد، محققان توجه بیشتری به تواناییهای خود داروی HQC در مقیاس سلولی داشتند، شاید امکان جلوگیری که از مرگ عده زیادی از مبتلایان تحت آزمایش فراهم میشد.