سیاره سرکش جرمی آسمانی بوده که به منظومه خاصی تعلق ندارد؛ طبق تازهترین اطلاعات منتشر شده، کوچکترین نمونه از این سیارات در کهکشان راه شیری یافت شده است.
اصطلاح سیاره سرکش به جرم آسمانی اختصاص دارد که به دور هیچ ستارهای گردش نمیکند؛ معمولا سیارههایی مانند زمین، مریخ یا اجرام دیگر به یک منظومه خاص تعلق داشته و به دور ستارهای مانند خورشید گردش میکنند، اما این سیاره سرگردان که به عنوان کوچکترین از نوع خود هم دستهبندی شده، در کهکشان ما در حال حرکت بوده و به تازگی توجه دانشمندان را به خود جلب کرده است.
به نظر میرسد که جرم آسمانی مورد نظر از زمین کوچکتر و از مریخ بزرگتر است و هیچ سیاره یا قمر دیگری همراه با آن حرکت نمیکند. دانشمندان نظریهای را در مورد شایع بودن پدیده سیارههای سرکش ارائه کردهاند که از وجود تعداد زیادی از این اجرام در کهکشان ما خبر میدهد؛ اگر کشف اخیر به صورت رسمی تایید شود، میتوان گفت که اثبات دیگری برای نظریه مورد نظر ارائه شده است.
کوچکترین سیاره سرکش
آندزج اودالسکی (Andrzej Udalski)، نویسنده تحقیق کشف این سیاره سرکش میگوید که کار پژوهشی او و تیمش نشان میدهد که چنین اجرام آسمانی سرگردانی با تلسکوپهای زمینی هم قابل رویت هستند. نکته مهم این بوده که سیاره اخیر جرم کمی داشته و نمیتوان آن را به کمک روش ترانزیت (transit method) کشف کرد.
در دنیای ستاره شناسی روش ترانزیت پراستفادهترین تکنیکی بوده که از طریق آن میتوان سیارههای فراخورشیدی را در فواصل دور کشف کرد. تا به امروز بیش از 4 هزار جرم آسمانی با مشخصات سیاره به روش مورد نظر کشف شدهاند. در این تکنیک محققان با بررسی نور دریافتی از ستارههای مختلف، به دنبال کاهش نور جزئی ستاره به هنگام عبور سیارهها از مقابل آن میگردند. با توجه به دادههایی که به این روش جمعآوری میشود، میتوان ابعاد سیارهها، دوره گردشی و همچنین بسیاری از مشخصات مهم آنها مانند ترکیبات اتمسفری را کشف کرد.
تکنیک دیگری هم که به کشف سیارههای فراخورشیدی کمک میکند، میکرولنزینگ گرانشی (gravitational microlensing) نام دارد که در آن محققان به هنگام عبور یک سیاره نزدیک به زمین، از مقابل ستارهای که در فاصلهای فوقالعاده دور قرار دارد، مشخصات سیاره را تعیین میکنند.
این سیستم از رصد سیارات به دانشمندان اجازه میدهد تا با استفاده از پدیده خمیدگی فضا زمان و تاثیر گرانشی اجرام آسمانی، وضعیت اجرامی مانند سیاره سرکش اخیر را مشخص کنند. البته مهمترین چالش تکنیک میکرولنزینگ گرانشی نیاز به قرار گرفتن اجرام آسمانی مختلف دقیقا در یک راستا بوده تا تاثیر گرانشی مورد نظر بتواند به بهترین شکل ممکن اطلاعات لازم را به ما بدهد.
کشف سیاره سرگردان اخیر
بر اساس اطلاعات موجود، استفاده از تکنیک میکرولنزینگ گرانشی برای یک ستاره واحد کار سختی بوده و به همین خاطر، محققانی مانند اودالسکی از وسیلهای به نام “OGLE” و همچنین یک تلسکوپ 1.3 متری در رصدخانهای در شیلی استفاده میکنند تا میلیونها ستاره مرکز کهکشان راه شیری ما را به دقت رصد کنند.
گفته شده که اخیرا، واقعهای با نام “OGLE-2016-BLG-1928” در تحقیقات تیم اودالسکی رخ داده که مدت زمان آن 42 دقیقه بوده است. دانشمندان اظهار کردهاند که این واقعه کوتاهترین پدیده میکرولنزینگ گرانشی در تاریخ ستاره شناسی بوده و سیاره سرکش ما هم آن را به وجود آورده است.
محاسبات نشان دادهاند که سیاره کوچک مورد نظر ابعادی بین زمین و مریخ داشته و جرم آن بیشتر به سیاره سرخ نزدیک بوده است. محققان ادعا کردهاند که اگر این سیاره سرگردان نبود، باید نشانههای حضور آن در خمیدگی نوری پدیده OGLE-2016-BLG-1928 دیده میشد.
اودالسکی میگوید که تا فاصله 8 واحد نجومی (AU) در اطراف این سیاره سرکش هیچ ستارهای وجود ندارد. AU یکی از مهمترین یکاهای دنیای ستاره شناسی بوده و میزان آن برابر فاصله بین زمین و خورشید است. گفته شده که تحقیقات بیشتری برای تایید رسمی سرگردان بودن این جرم آسمانی مرموز نیاز خواهد بود، اما اینطور که به نظر میرسد، این سیاره هیچ ستاره میزبانی ندارد.