کوسهها حتی از دایناسورها و اولین درختان روی کره زمین هم پیرتر هستند. راز جاودانگی و سازگاری نژاد آنها در چه عواملی نهفته است؟
کوسهها حداقل ۴۵۰ میلیون سال است که روی زمین زندگی میکنند؛ یعنی از دایناسورها هم پیرتر هستند. اما با وجود فرار از ۴ انقراض دسته جمعی در طول تاریخ، آنها قادر به فرار از انسانها نخواهند بود! در ادامه این مطلب به بررسی راز جاودانگی کوسهها و خطراتی که آنها را تهدید میکند، خواهیم پرداخت.
راز موفقیت و جاودانگی نژاد کوسهها
کوسهها از ۴ انقراض دسته جمعی بزرگ از بین ۵ انقراض در طول تاریخ جان سالم به در بردهاند. یکی از این موارد فاجعهای بود که در آن دایناسورهای غیر پرنده ۶۶ میلیون سال پیش در پایان دوره کرتاسه از بین رفتند.
کوسهها از دایناسورها که تقریبا ۲۴۰ میلیون سال پیش ظهور کردند و حتی اولین درختان کره زمین در ۳۹۰ میلیون سال پیش هم پیرتر هستند.
یکی از توضیحات برای این راز جاودانگی نژاد کوسهها این است که آنها میتوانند فیزیولوژی خود را در پاسخ به شرایط محیطی تغییر دهند. آنها این قابلیت را دارند که در هنگام افزایش دما، اندازه خود را تغییر دهند و کوچک شوند.
نژاد کوسهها نزدیک به اسکیتها و پرتوها است. این ماهیها متعلق به گروهی به نام کندریچتیس هستند و بیشتر اسکلت آنها به جای استخوان از غضروف ساخته شدهاست. مطالعات مربوط به ژن اسکیتها، سازگاری آنها را در تغییر دما نشان میدهد.
به عنوان مثال ماهیهای اسکیت زمستانی که در جنوب خلیج سنت لارنس در کانادا زندگی میکنند، توانستند ۴۵ درصد کوچک شوند و از این راه با کاهش چشمگیر دمای آب که در طی ۷۰۰۰ سال به ۱۰ درجه سانتیگراد افزایش یافته بود، سازگار شوند.
دانشمندان معتقدند که تغییر اندازه اسکیتهای زمستانی ناشی از یک پاسخ اپی ژنیک است. در واقع ژن آنها به دلیل عوامل محیطی تغییر کرده است.
کرستوفر لو، استاد زیستشناس دریایی و مدیر آزمایشگاه کوسهها در دانشگاه ایالتی لانگ بیچ کالیفرنیا است. او در مصاحبهای با مجله لایو ساینس گفت:
برخی از این کوسهها ژنومهای بسیار بزرگی دارند و از این نظر منحصر به فرد هستند. بعضی از ژنهای آنها ممکن است در حال حاضر مفید نباشند؛ اما آنها را قادر ساخته است تا شرایط آب و هوایی گذشته را تحمل کنند.
علاوه بر این چندین گونه کوسهها میتوانند بین آبهای شور و شیرین حرکت کنند که این یک چالش فیزیولوژیکی بزرگ محسوب میشود. کوسه گاو نر بسیار تهاجمی یکی از همین کوسهها است. این توانایی احتمالا به کوسهها در گذشته کمک کرده است تا زمانی که دمای جهان در حال تغییر بود و آب شیرین به دلیل ذوب شدن یخها وارد اقیانوس میشد، جان سالم به در ببرند.
گوین نایلور در برنامه تحقیقات کوسه گفت:
تطبیق پذیری احتمالا زیربنای عمر طولانی نژاد کوسهها است. به عنوان مثال کوسهها در قسمتهای مختلف آب یافت میشوند؛ در اقیانوسهای عمیق، دریاهای کم عمق و رودخانهها.
کوسهها مواد غذایی متنوعی را میخورند؛ مثل پلانکتون، ماهی، خرچنگ، فوک و حتی نهنگها، یعنی اگر گونههای دیگر به خاطر کمبود منبع غذا در خطر انقراض باشند، کوسهها از این خطر نجات خواهند یافت. ما معمولا کوسهها را منحصرا گوشت خوار میدانیم؛ اما بر طبق مطالعهای که در سال ۲۰۱۸ انجام شد، آنها تغذیه متنوعتری دارند.
خطرات تهدید کننده نژاد کوسهها
جالب است بدانید با وجود این که کوسهها از شرایط سخت و عجیبی در طول تاریخ جان سالم بردند، در حال حاضر با چالش جدید بی سابقهای روبرو هستند و این چالش، فعالیتهای انسانها است. نایلور گفت:
کوسهها به خوبی توانستند با تغییرات آب و هوایی کنار بیایند؛ اما بزرگترین چالش کوسهها، صید بی رویه است. این موجودات نمیتوانند هیچگونه ترفند هوشمندانهای را برای فرار از صید شدن به کار ببرند. آلودگی و از بین رفتن زیستگاه کوسهها نیز باعث نابودی آنها میشود.
نقش کوسهها را نمیتوان در اکوسیستم اقیانوس دست کم گرفت. کوسهها شکارچیان راس هستند و نقش مهمی را در تنظیم ثبات موجودات پایین زنجیره غذایی ایفا میکنند. نایلور گفت:
اگر شکارچیان راس زنجیره غذایی را حذف کنید؛ یعنی همه چیز را به هم ریختهاید و تغییرات مختلفی در کل سیستم ایجاد کردهاید.