مزایا و معایب عرضه خودرو در بورس؛ چیزی به نفع مردم تغییر می‌کند؟

فروش خودرو در بازار فیزکی بورس طی هفته گذشته آغاز شده و در این مطلب قصد داریم مزایا و معایب عرضه خودرو در بورس را مورد بررسی قرار دهیم.

یکی از اقدامات مهم و مفیدی که وزارت صنعت، معدن و تجارت انجام داده، عرضه خودرو در بورس کالا است. فروش خودرو از طریق بازار فیزیکی بورس باعث می‌شود به مرور زمان دست دلالان و سوداگران از بازار خودرو کوتاه شده و مشتریان و خودروسازان نفس راحتی بکشند. از طرفی شفافیت در عرضه خودرو می‌تواند به صنعت خودرو کمک شگرفی کند.

مزایا و معایب عرضه خودرو در بورس چیست؟

البته یکی از مشکلات عرضه خودرو در بورس کالا، عرضه محدود آن است که به نظر می‌رسد طی ماه‌های آینده این مشکل مرتفع شود. مسئولان مربوطه وعده داده‌اند که به زودی راهکار جدید عرضه و فروش محصولات خودروسازی برای انواع خودروها عملیاتی خواهد شد. همچنین به نظر می‌رسد در آینده نه چندان دور، تمامی خودروهای صفر کیلومتر از طریق بورس به دست متقاضایان برسد. اما آیا با عرضه خودرو در بورس، ماشین ارزان می شود؟

اولین بار این نمایندگان مجلس بودند که طرح عرضه خودرو را در بورس مطرح کردند. آنها پیشنهاد دادند که محصولات با تیراژ بیشتر از 5 هزار دستگاه باید از طریق بازار فیزیکی و به روش ثبت سفارش فروخته شود. همچنین به اعلام نمایندگان مجلس قرار بر این شده خودروهای وارداتی که طی یک سال بیش از 500 دستگاه از آنها وارد شده، با این روش تحویل مشتریان داده شود.

برای این که بازار خودرو بهبود یابد و ساماندهی آن هر چه سریع‌تر ممکن باشد، خودرو باید در بورس عرضه شود. اگر این راهکار تبدیل به یک روش دائمی برای فروش خودرو شود، دیگر شاهد قیمت بازار آزاد و درب کارخانه نخواهیم بود و چندقیمتی شدن از میان خواهد رفت.

نظر مخالفان عرضه خودرو در بورس

جالب است بدانید که عرضه خودرو در بورس کالا مخالفانی جدی از جمله شورای رقابت دارد. در واکاوی‌های علت مخالفت این شورا به مخالف دیگری به نام خودروساز می‌رسیم. خودروسازان داخلی وقتی از ماجرای عرضه خودرو در بازار فیزیکی بو بردند، تمام تلاش خود را کردند تا بلکه مانع اجرای چنین سیاستی شوند.

هدف از عرضه یک کالا در بورس مشخص شدن قیمت واقعی آن است. برخی از کارشناسان معتقدند که عرضه خودرو در بورس کالا شاید بد نباشد، زیرا ممکن است قیمت واقعی محصولات خودروسازان کشف شود و در نتیجه قیمت کارخانه‌ای خودروها افزایش یابد. در صورتی که قیمت کارخانه‌ای خودرو افزایش یابد، نارضایتی مشتریان بیش از پیش خواهد شد.

همان‌طور که می‌دانید، عرضه خودرو در بورس کالا می‌تواند به نفع خودروسازان تمام شود و بعدا قشر خودروسازان در کشور از جایگاه مخالفان به سمت سکوی موافقان نقل مکان کرده‌اند. از طرف دیگر به خودروسازان وعده کمک‌های بلاعوضی داده شده که مسلما به سود آنها تمام خواهد شد.

اما این‌طور به نظر می‌رسد که فروش خودرو در بازار فیزیکی بورس باعث تغییر مکان خرید و فروش خودرو می‌شود و تغییر عمیقی در اصل ماجرا به وجود نمی‌آورد. یکی از دلایل مخالفان این طرح، همین است! از دیرباز در صنعت خودروسازی کشور ما، خودروسازان وابسته به کشورهای پیشرو بوده‌اند و این موضوع یعنی این که اگر قیمت دلار کمی بالا و پایین بشود، قیمت قطعات و خودروها به شدت افزایش خواهد یافت.

کارشناسان پیشنهاد می‌کنند ابتدا باید حجم بالای ارزبری خودروسازان اصلاح شود و کاهش یابد. البته آنها معتقدند که تمام مشکلات زیر سر ارزبری نیست و فقدان شفافیت در بازار خودرو عامل جدی و خطرناک بعدی است. به عقیده مخالفان طرح عرضه خودرو در بورس، وقتی شفافیت به طور اصولی در صنعت خودروسازی وجود ندارد، مصرف کنندگان ضرر زیادی خواهند کرد و ناکارآمدی در شفافیت باعث می‌شود خودروسازان به سمت خودکفایی نروند.

طی سالیان اخیر که قیمت دلار افزایش یافته قیمت خودرو نیز بالا رفته است. از آنجایی که صنعت خودروسازی به واردات قطعه نیازمند است این امر توجیه‌پذیر است، اما دلیل قانع کننده‌ای برای پیشی گرفتن قیمت خودرو از بهای ارزهای خارجی وجود ندارد. یکی دیگر از نکات مهمی که باید در نظر گرفت این است که اگر خودرو در بورس عرضه شود و بعد از مدتی فروش خودرو از طریق این بستر متوقف گردد، قیمت خودرو در بازار آزاد با جهشی شدید مواجه می‌شود. گفتنی است به تازگی امکان خرید 5 خودرو در بورس کالا فراهم شده است.

عرضه خودرو در بورس چه مزایایی دارد؟

اگرچه گفتیم که فقدان شفافیت به ضرر خودروسازان و مشتریان است، اما نباید فراموش کرد که فروش خودرو در بورس کالا می‌تواند میزان شفافیت را روز به روز افزایش دهد. اگر شفافیت وجود نداشته باشد، قیمت بین کارخانه و بازار آزاد متفاوت خواهد شد و به نفع دلالان تمام می‌شود.

همچنین خودروسازان به تنهایی می‌توانند عملکرد و کارآمدی خود را افزایش داده و باعث پیشرفت شفاف‌سازی شوند. عملکرد مناسب شرکت‌های تولید خودرو می‌تواند قیمت‌ها را هر چه بیشتر واقعی کند. از قدیم گفته‌اند برای بهتر شدن وضعیت صنعت خودروسازی کشور باید شفافیت به وجود بیاید.

یکی از دیگر مزایای عرضه خودرو در بورس کالا، ایجاد بستری مناسب برای خودروسازان و قطعه سازان است، زیرا آنها می‌توانند آسان‌تر عرضه و تقاضای خود یکدیگر را پاسخ دهند و در مجموع تأمین مالی بهتری داشته باشند. دبیر انجمن خودروسازان در خصوص عرضه خودرو در بورس گفت:

نخستین گام اصولی برای حذف رانت‌های گسترده در بازار خودرو با شروع عرضه‌ها در بورس کالا کلید می‌خورد که بدون شک با استمرار عرضه‌ها در بورس، خودروسازان از زیان خارج شده، شرایط قطعه سازان بهبود می‌یابد و آن زمان است که توقع تولید با کیفیت خودرو به حق و بدون چون و چرا باید اجرایی شود.

به گفته نعمت بخش، عرضه خودرو در بورس از روز چهارشنبه هفته گذشته آغاز شده است. در حال حاضر فروش خودرو از طریق قرعه کشی و قیمت‌های از پیش تعیین شده باعث می‌شود تا رانت و فساد وسیعی به وجود آید. به نظر می‌رسد حذف تدریجی قرعه کشی و عرضه تمامی محصولات خودروسازان در بورس می‌تواند در بهبود اوضاع تأثیر زیادی بگذارد. احمد نعمت بخش افزود:

شاهدیم بسیاری از افرادی که در قرعه کشی برنده می‌شوند دلالانی هستند که رانت مربوطه را نصیب خود می‌کنند و تنها عده محدودی متقاضی واقعی در این فرآیند برنده می‌شوند. در این بین، بازنده اصلی شرکت‌های خودروسازی هستند که در این مدت اجرای قرعه کشی، متحمل زیان‌های سنگین شده‌اند.

به اعتقاد دبیر انجمن خودروسازان، فروش خودرو از طریق بورس کالا باعث می‌شود قیمت گذاری دستوری حذف شود و رانت از بین برود. در صورتی که خودروها به صورت مداوم عرضه شوند هم خودروسازان از زیان انباشته خارج خواهند شد و هم توقع مردم و مصرف کنندگان از محصولات با کیفیت منطقی و عقلانی خواهد بود.

نعمت بخش در ادامه توضیح داد با خروج خودروسازان از زیان انباشته شرایط قابل قبولی برای پرداخت بدهی قطعه سازان به وجود می‌آید و شرکت‌های خودروسازی می‌توانند از قطعه سازان توقع تولید قطعات باکیفیت داشته باشند. بنابراین همان‌طور که ملاحظه کردیم قرار است با عرضه محصولات خودرویی در بورس کالا، شفافیت بیشتری به وجود آید و هم تولید کمی و هم کیفی پیشرفت کند. دبیر انجمن خودروسازان نقطه ضعف صنعت خودروی کشور را قیمت گذاری‌های دستوری از سوی دولت می‌داند و می‌افزاید:

فروش خودرو در بورس قطعا بهتر از روش‌های فعلی فروش است و با آغاز فرآیند فروش در بورس و البته استمرار عرضه‌ها، نتایج مطلوب این تصمیم نشان دهنده خواهد بود.

همچنین نعمت بخش در پایان سخنان خود اضافه کرد انجمن خودروسازان با واردات خودرو به هیچ وجه مشکلی ندارد و به نظر می‌رسد اگر در تمامی بخش شاهد واردات 10 الی 15 درصدی باشیم، 85 تا 90 درصد دیگر در اختیار تولیدکنندگان داخلی خواهد بود.

چگونه قیمت خودرو را کنترل کنیم؟

تا اینجای مطلب درباره معایب و مزایای فروش خودرو در بورس کالا صحبت کردیم، ولی با این وجود عده‌ای از کارشناسان معتقدند که در کوتاه‌مدت و حتی بلندمدت، تغییری در اوضاع بازار خودرو به وجود نخواهد آمد و گرهی از آن باز نخواهد شد. به اعتقاد کارشناسان خودرو باید ابتدا مشکلات ریشه‌ای این بازار شناسایی شده و حل شوند. برخی از این مشکلات شامل مدیریت ناکارآمد، نیروی انسانی مازاد، فناوری، ماشین آلات مستهلک، وجود انحصار و رقابت دولتی می‌شود.

به عقیده کارشناسان برای این که در کوتاه مدت وضعیت بازار بهبود یابد، تنها یک راهکار و شیوه وجود دارد و آن اینکه قیمت خودرو بر حسب قیمت حاشیه امن بازار تعیین شود. آنها می‌گویند خودروسازان برای موفقیت باید دست از قیمت گذاری دستوری بردارند و قیمت محصولات خود را از طریق قیمت حاشیه بازار بفروشند.

یکی دیگر از راهکارهای کنترل قیمت در بازار داخلی، واردات خودروهای دست دوم از کشورهای خارجی است. البته در حال حاضر عده‌ای به علت ارزبری بالای واردات خودرو با این اقدام مخالف هستند، ولی در مجموع به نظر می‌رسد به زودی واردات از سر گرفته می‌شود و خودروهای دست دوم روانه بازار خواهند شد.