هواپیمای نظامی خطرناک

10 پرنده مرگبار نظامی که خطرناک تر از آنچه که می‌بینیم هستند

امروز به 10 هواپیمای نظامی خطرناک می‌پردازیم که قادرند تلفاتی باورنکردنی به دشمن وارد کنند و حتی سرنوشت جنگ را تغییر دهند. جنگنده ها و بمب افکن هایی که کابوس ارتش های مختلف هستند.

زمانی برخی از ژنرال‌های بزرگ کشورهای اروپایی گمان می‌کردند که هواپیما ارزش نظامی ندارد و بهتر است صرفا برای مقاصد تفریحی استفاده شود. هرچند که امروزه هواپیمای نظامی نقشی ضروری و انکارناپذیر دارد و پیروزی در جنگ بدون برتری هوایی قابل تصور نیست. اولین هواپیمای نظامی 1909 Wright Military Flyer نام داشت و با قیمت ۳۰ هزار دلار به ارتش آمریکا فروخته شد.

10 هواپیمای نظامی خطرناک که کابوس دشمنانشان هستند

هواپیمای نظامی خطرناک

از آن زمان تاکنون شاهد پیشرفت چشمگیر هواپیماهای نظامی از جنگنده گرفته تا بمب افکن بوده‌ایم. درست است که در طول جنگ جهانی اول چیزی به‌نام هواپیمای نظامی فوق‌العاده خطرناک و تعیین‌کننده وجود نداشت؛ اما در جنگ بزرگ بعدی شرایط کاملا تغییر کرد. هواپیماهای نظامی به‌نماد قدرت ارتش‌های مختلف تبدیل شدند و شدیدا وحشت‌آفرین بودند.

این روزها هواپیمای نظامی می‌تواند از جنبه‌های مختلف خطرناک باشد. از برتری هوایی و پشتیبانی نیروهای زمینی گرفته تا بمباران زیرساخت‌‌های یک کشور و جاسوسی. همچنین هواپیمای نظامی همیشه از پیشرفته‌ترین دستاوردهای علمی یک کشور بهره می‌برد. دستاوردهایی که شاید پس از چندین دهه تازه به زندگی افراد عادی راه پیدا کنند.

در حال حاضر ۱۰۱ کشور از هواپیما در ارتش‌های خود استفاده می‌کنند. هرچند که قدرت پرنده‌های مورد استفاده به‌هیچ وجه برابری نمی‌کند. برخی توانسته‌اند سرنوشت جنگ‌ها را تغییر دهند و برخی صرفا به نماد یک تصمیم اشتباه در هنگام خرید تبدیل شدند. در ادامه می‌خواهیم نگاهی به 10 هواپیمای نظامی خطرناک بیندازیم.

بوئینگ بی 29 سوپرفورترس

هواپیمای نظامی خطرناک

در طول جنگ جهانی دوم آمریکا با ژاپن به‌شدت درگیر بود. ژاپنی‌ها چندان اهل تسلیم‌شدن نبودند و همین کار را سخت کرده بود. به‌عنوان مثال در نبرد ایووجیما از میان ۲۱ هزار نفری که از یک جزیره ژاپنی دفاع می‌کردند، همگی کشته شدند و تنها ۳۰۰ نفر خود را تسلیم نیروهای آمریکایی کردند. البته اکثر آن ۳۰۰ نفر نیز یا زخمی شده بودند و نمی‌توانستند کاری کنند و یا بیهوش بودند.

آمریکایی‌ها در این نبرد ۲۶ هزار نفر کشته دادند و همین زنگ خطر را برایشان به‌صدا در آورد. کارشناسان نظامی آمریکا تخمین می‌زدند که اگر ژاپنی‌ها با همین شدت به‌دفاع ادامه دهند، آمریکا برای تسخیر کامل ژاپن ۱ میلیون نفر تلفات خواهد داد. اینجا بود که یک هواپیمای نظامی فوق‌العاده خطرناک وارد شد.

هواپیمای نظامی خطرناک

بوئینگ B-29 Superfortress یک هواپیمای بمب‌افکن استراتژیک به‌حساب می‌آمد و به‌طور اختصاصی برای عملیات‌های با برد طولانی طراحی شده بود. در نهایت نیز وظیفه خود را با عملیات منحوس پرتاب بمب اتمی در سال ۱۹۴۵ روی هیروشیما انجام داد. این اتفاق جریان جنگ و البته زندگی میلیون‌ها نفر و چندین نسل را تغییر داد.

بوئینگ در طراحی این هواپیمای نظامی خطرناک سنگ‌تمام گذاشته بود. قدرت نابودی بی 29 سوپرفورترس باعث می‌شد که نسبت به رقبا برتری داشته باشد. همچنین کابین تحت‌فشار اجازه پرواز در ارتفاع بالا و فرار از هواپیماهای دشمن را می‌داد. مجهز شدن به چندین مسلسل و برجک کنترل‌ از راه‌دور نیز سبب می‌شد که میدان نبرد را به جهنمی برای دشمن تبدیل کند.

توانایی سوپرفورترس در حمل میزان زیادی بمب باعث شده بود که به کابوسی برای نیروهای ژاپنی تبدیل شود. مخصوصا اینکه ژاپنی‌ها از این نظر توانایی رقابت با آمریکا و وارد کردن ضربه‌ متقابل را نداشتند. در نهایت نیز با پرواز تاریخی خود ثابت کرد که یک هواپیمای نظامی فوق‌العاده خطرناک است. آمریکا بعدها از این هواپیما در جنگ کره نیز بهره گرفت.

A10 تاندربولت 2

هواپیمای نظامی خطرناک

شاید این هواپیمای نظامی در نگاه اول چندان خطرناک به‌نظر نرسد. ما نه با یک جنگنده پیشرفته رادارگریز طرف هستیم و نه با یک بمب‌افکن غول‌پیکر. این هواپیما با هدف پشتیبانی هوایی نزدیک طراحی شده بود و به‌خوبی توانست از پس این کار برآید. تاندربولت 2 قدرت مانور بالایی داشت و از یک زره تیتانیومی برای محافظت بهره می‌برد.

هرچند مهمترین قابلیت این هواپیمای نظامی خطرناک مسلسل ۳۰ میلی‌متری GAU-8/A Avennger بود. این مسلسل می‌توانست در کنار موشک‌های هوا به زمین، بمب‌های هدایت‌شونده و راکت‌ها نیروی زمینی دشمن را حسابی اذیت کند. به‌بیانی دیگر هیچ تانک، نفربر یا خودروی زرهی نبود که بتواند در برابر A10 Thunderbolt II مقاومت کند.

هواپیمای نظامی خطرناک

آمریکا از این هواپیما در جنگ خلیج فارس بهره گرفت و توانست بسیاری از سکوهای پرتاب موشک و یگان زرهی بزرگ عراق را نابود کند. البته عراقی‌ها نیز توانستند ۴ فروند از این هواپیمای نظامی را با موشک زمین به هوا نابود کنند؛ اما آمار موفقیت ۹۵ درصدی نشان می‌دهد که با یک پرنده کاملا خطرناک طرف بودند. آمریکا همچنین پس از مراحل ابتدایی جنگ افغانستان، از این هواپیما برای انجام عملیات علیه نیروهای القاعده و طالبان نیز استفاده کرد.

هواپیمای نظامی خطرناک – شیانگ جی 16

شنیانگ جی ۱۶

دیگر هواپیمای نظامی خطرناک جهان یک جنگنده چندمنظوره چینی است. این جنگنده برای ماموریت‌های مختلف از جمله نبرد هوایی، حمله به اهداف زمینی و جنگ الکترونیک طراحی شده‌ و می‌تواند در شرایط بد هم به عملیات بپردازد. این هواپیمای نسل چهارم دو کابین دارد؛ اما در کابین دوم به‌جای خلبان از هوش مصنوعی استفاده می‌شود.

همچنین در بدنه از مواد و رنگ‌ خاصی استفاده شده است تا بازتاب راداری کاهش یابد و هواپیما تا حدی رادارگریز باشد. شنیانگ جی 16 از سوخت‌گیری هوایی پشتیبانی می‌کند و می‌تواند تا فاصله ۲۹۰۰ کیلومتری به‌عملیات بپردازد. چین عموما برای دفاع از مرزهای غربی خود از این هواپیما استفاده می‌کند و بارها نیز از حریم هوایی تایوان گذر کرده است.

شنیانگ جی ۱۶

همچنین در سال ۲۰۲۲ یک هواپیمای P-8 Poseidon نیروی هوایی استرالیا در حال گشت‌زنی در آب‌های بین‌المللی در دریای چین جنوبی بود که با جنگنده چینی مواجه شد. پوسایدون  یک هواپیمای گشت‌زنی دریایی است که می‌توان از آن برای جنگ الکترونیک و شناسایی نیز استفاده کرد. به‌گفته مقامات چینی این هواپیمای نظامی رفتاری تحریک‌کننده و خطرناک از خود نشان داده و در واقع جی 16 را مجبور به رهگیری کرده است.

هرچند مقامات استرالیایی این اتهامات را رد کرده و چین را به تلاش برای استیلا بر دریای چین جنوبی متهم کردند. در هر حال جی 16 نشان داده است که می‌تواند برای بسیاری از هواپیما های نظامی جهان یک دشمن خطرناک باشد.

مک‌دانل داگلاس اف 15 ایگل

هواپیمای نظامی خطرناک

F-15 Eagle ترکیب قدرتمندی از سرعت، چابکی و سلاح‌های پیشرفته را ارائه می‌دهد. طراحی دو موتوره این هواپیمای نظامی خطرناک به آن اجازه می‌دهد سریع‌تر از سایر رقبا عمل کند و در مواقع نیاز سریع از منطقه دور شود. اف 15 حتی می‌تواند تندترین مانورها را در آسمان بدون کاهش سرعت انجام دهد که البته این مورد را مدیون طراحی فوق‌العاده‌اش است.

نمایشگری که درون کاکپیت این هواپیما استفاده شده، سر بالا نام دارد. بدین‌معنی که خلبان لازم نیست برای مشاهده اطلاعات لازم به‌منظور ردیابی و انهدام دشمن، حتی لحظه‌ای به کنترل‌های پایینی نگه کند. مک‌دانل داگلاس در F-15 از یک رادار بسیار پیشرفته با برد بالا بهره گرفته است که می‌تواند امکان شناسایی و هدف قرار دادن دشمن از فاصله‌ای بسیار زیاد را فراهم کند. ترکیب این قابلیت‌ها با جنگ الکترونیک قوی باعث شد که F-15 ایگل به‌ یکی از هواپیماهای تاریخ‌ساز ارتش آمریکا بدل شود.

هواپیمای نظامی خطرناک

در طول جنگ خلیج فارس، آمریکا اعلام کرد که توانسته‌ است در مجموع ۳۹ پیروزی هوایی به‌دست آورد که البته ۳۶ مورد از آنها به F-15 مربوط می‌شد. این هواپیمای نظامی خطرناک در طول عملیات‌های خود توانسته بود انواع هواپیماهای مختلف را سرنگون کند که از میان آنها می‌توان به پنج میگ 29، دو میگ ۲۵، هشت میگ ۲۳، دو میگ 21، دو سوخو 25، چهار سوخو 22، یک سوخو 7 و شش میراژ F1 اشاره کرد.

همین عملکرد خیره‌کننده باعث شد که برتری هوایی در سه‌روز اول درگیری به‌دست آید. آمریکا همچنین از F-15E برای شناسایی و نابودی سکوهای پرتاب الحسین (موشک بالستیک عراق) در شب استفاده کرد.

هواپیمای نظامی خطرناک – جنرال داینامیکس اف 16

هواپیمای نظامی خطرناک

نیروی هوایی آمریکا در نظر داشت یک جنگنده کوچک، سریع و مقرون‌به‌صرفه را به‌ناوگان خود اضافه کند. آنها قصد سفارش تعداد بالای این جنگنده را داشتند تا بتوانند به‌راحتی در نبردهای مختلف برتری هوایی را به‌دست آورند. همین نیز باعث شد که شرکت جنرال داینامیکس طرح اف 16 را ارائه دهد. این هواپیمای نظامی خطرناک در ابتدا با هدف برتری هوایی در روز تولید شد؛ اما نشان داد که می‌تواند به یک جنگنده چندمنظوره با توانایی عملیات در هر شرایط آب‌و‌هوایی تغییر پیدا کند.

در مجموع تاکنون ۴۶۰۰ فروند از این هواپیمای نظامی خطرناک تولید شده است و در نیروی هوایی ۲۵ کشور حضور فعال دارد. البته ایران نیز پیش از انقلاب قراردادی برای خرید F-16 امضا کرده بود که بعدها لغو شد. اما تاریخچه عملکرد F-16 در کشورهای مختلف چگونه بوده است؟

هواپیمای نظامی خطرناک

یکی از معروف‌ترین نمونه‌های استفاده از این هواپیمای نظامی خطرناک به عملیات اپرا مربوط می‌شود. صدام‌حسین یک رآکتور اتمی را از فرانسه خریداری کرده بود. ارزیابی کشورهای مختلف این بود که عراق می‌خواهد به یک قدرت هسته‌ای تبدیل شود. همین نیز باعث شد که نیروی هوایی ایران در سال ۱۳۶۰ عملیات شمشیر سوزان را برای نابودی تاسیسات جانبی رآکتور انجام دهد.

هرچند که کارشناسان فرانسوی در مدت ۹ ماه آسیب‌های وارده را برطرف کرده و رآکتور را آماده سوختگیری کردند. اینبار نوبت نیروی هوایی اسرائیل بود که با ۸ فروند جنگنده F-16 به تاسیسات اتمی اوسیراک حمله کند. عملیات موفقیت‌آمیز بود و اوسیراک به‌کلی نابود شد. همچنین در جنگ لبنان (۱۹۸۲)  نیز F-16 نشان داد که یک هواپیمای نظامی فو‌ق‌العاده خطرناک است.

در این جنگ یکی از بزرگترین نبردهای هوایی جهان بین اسرائیل و سوریه رخ داد که سه‌روز به‌طول انجامید. در این مدت F-16 توانست به ۴۴ مورد پیروزی هوایی دست یابد.

هواپیمای نظامی خطرناک – سوخو 35

هواپیمای نظامی خطرناک

تا مدت‌ها شایعات زیادی در رابطه با خرید سوخو 35 توسط ایران به‌گوش می‌رسید و اظهارات برخی از مقام‌های نظامی نیز باعث شد که این موضوع تاحدودی جنبه رسمی به‌خود بگیرد. هرچند عهدشکنی‌های مکرر روسیه در تحویل خریدهای نظامی باعث شده است که برخی از افراد نسبت به تحویل این هواپیمای نظامی خطرناک به ایران تردید داشته باشند.

سوخو 35 از طراحی ایرودینامیک منحصر‌به‌فردی بهره می‌برد که باعث شده قدرت مانور چشمگیری داشته باشد. همچنین شرکت سازنده این هواپیما را به یک رادار و سیستم هدفگیری تحسین‌برانگیز مجهز کرده است. بدین‌ترتیب سوخو 35 هیچ مشکلی در ایجاد اختلال در رادار دشمن و شناسایی و ردیابی همزمان چندین جنگنده رادارگریز ندارد.

هواپیمای نظامی خطرناک

به‌بیانی دیگر تا زمانی که سوخو 35 در آسمان باشد، هیچ چیزی از چشمانش پنهان نمي‌ماند. همچنین تنوع بالای تسلیحات این هواپیما نیز باعث شده که از پس انجام ماموریت‌های مختلف برآید. روسیه قیمت ۴۳ میلیون دلاری را برای هر فروند از این هواپیما درخواست می‌کند. همین مورد توجیه می‌کرد که چرا تنها کاربر اصلی Su-35 خود روسیه است.

ارتش روسیه از این هواپیمای نظامی خطرناک در جنگ سوریه استفاده کرد و بارها جنگنده‌های اسرائیل و ترکیه را فراری داد. همچنین در اوایل جنگ روسیه و اوکراین، این جنگنده برای عملیات‌های برتری هوایی مورد استفاده قرار گرفت و توانست حداقل ۸ پیروزی هوایی را به‌دست آورد. تاکنون دو فروند سوخو 35 نیز توسط پدافند هوایی اوکراین نابود شده‌اند.

هلیکوپتر AH-64 آپاچی

هلیکوپتر آپاچی

ارتش آمریکا از AH-64 آپاچی به‌عنوان یک هلیکوپتر تهاجمی استفاده می‌کند و تاکنون نیز از این موضوع راضی بوده است. شاید در نگاه اول قرار دادن یک هلیکوپتر در لیست 10 هواپیمای نظامی خطرناک عجیب به‌نظر برسد، اما AH-64 آپاچی ابدا شوخی‌بردار نیست. این هلیکوپتر به یک توپ 30 میلی‌متری زنجیره‌ای مجهز شده است که می‌تواند اهداف زمینی را به‌راحتی نابود کند.

همچنین حضور موشک‌های ضد تانک هل‌فایر، راکت‌های هایدرا 70 و موشک‌های هوا به‌ هوا استینجر باعث‌شده‌اند که این هلیکوپتر قدرت آتش فوق‌العاده‌ای داشته باشد. در کنار این موارد، آپاچی AH-60 از سیستم دفاعی پیشرفته‌ای نیز بهره می‌برد تا به‌هدفی آسان برای دشمن تبدیل نشود.

هلیکوپتر آپاچی

شرکت سازنده همچنین این پرنده را به راداری بسیار قدرتمند مجهز ساخته است که امکان دید ۳۶۰ درجه و توانایی شناسایی همزمان بیش از یک هدف در لحظه را می‌دهد. البته منظورمان از هدف هم خودروهای زرهی و هم هواپیماهایی است که در ارتفاع پایین پرواز می‌کنند. البته به‌طور کلی امکان شناسایی در مجموع ۲۵۰ هدف از فاصله ۵ کیلومتری وجود دارد. همین نیز باعث می‌شود که این هلیکوپتر به پشتیبانی عالی برای نیروهای زمینی تبدیل شود.

آپاچی AH-60 در میان پرنده‌های محبوب ارتش آمریکا قرار دارد؛ اما تاکنون به ۱۶ کشور مختلف نیز صادر شده است. توانایی‌های این هلیکوپتر در حدی است که می‌تواند هنگام ظاهر شدن در میدان نبرد، یگان‌های زمینی دشمن را فراری دهد.

هواپیمای نظامی خطرناک – پی 51 موستانگ

هواپیمای نظامی خطرناک

این هواپیمای نظامی دیگر استفاده نمی‌شود و البته ظاهرش هم ابدا خطرناک به‌نظر نمي‌رسد. هرچند که در دوران اوج خود عملکردی استثنایی داشت. ترکیب موتور قدرتمند با فریم سبک باعث شده بود که هواپیما بتواند بدون کمترین مشکل به سرعت بالا برسد. برد عملیاتی این هواپیما به ۱۶۰۰ کیلومتر می‌رسید و توانست در جنگ جهانی دوم نقش اسکورت را برای بمب‌افکن‌هایی که به‌قصد برلین می‌رفتند، ایفا کند.

هواپیمای نظامی خطرناک

همچنین P-51 موستانگ برای اسکورت بمب‌افکن‌هایی که برای نابود کردن تاسیسات ژاپن می‌رفتند، اعزام شد و بسیار موفق بود. در واقع معرفی P-51 موستانگ برگ برنده‌ای برای نیروهای آمریکایی بود. در طول یک عملیات بمباران تهاجمی در فوریه ۱۹۴۴ که یک هفته به‌طول انجامید، این هواپیما نیز حضور داشت.

آمریکا و متحدانش در برابر نیروی هوایی تضعیف‌شده آلمان قرار داشتند و P-51 موستانگ توانست ۱۷ درصد از خلبانان باتجربه نیروی هوایی آلمان را در این عملیات نابود کند. همچنین با معرفی این هواپیمای نظامی خطرناک آمار تلفات هواپیماهای بمب‌افکن به‌شکل فوق‌العاده محسوسی کاهش پیدا کرد. کارشناسان همچنین نقش موستانگ را در حمله به نرماندی و گشودن جبهه‌ای جدید برای ارتش آلمان برجسته می‌دانند. به‌باور آنها این هواپیما در کاهش تلفات نیروهای زمینی متفقین نیز نقش داشت.

پهپاد MQ-9 ریپر

پهپاد ریپر

پهپاد MQ-9 در ظاهر بسیار باریک و ضعیف به‌نظر می‌رسد؛ اما توانمندی‌های فوق‌العاده‌ای دارد که باعث شده است در لیست 10 هواپیمای نظامی خطرناک قرار گیرد. ریپر می‌تواند به‌انواع مختلفی از موشک‌های هوا به زمین از جمله هل‌فایر و GBU-12 Paveway II مجهز شود. مهم‌تر از همه اینکه این موشک‌ها با سیستم‌های لیزری پیشرفته هدایت می‌شوند. در واقع اگر پهپاد ریپر روی هدف خود قفل کند، تقریبا هیچ شانسی برای فرار وجود ندارد.

پهپاد MQ-9 ریپر به یک مخزن سوخت ۱۳۰۰ پوندی اکسترنال مجهز است که امکان انجام دادن عملیات‌های طولانی را فراهم می‌کند. بدین‌ترتیب خلبان‌های هدایت‌کننده پهپاد می‌توانند در خاک آمریکا حضور داشته باشند، اما ریپر در کشوری دیگر ماموریت خود را با دقت بالا انجام دهد. این پهپاد می‌تواند نسبت به نسل قبلی خود MQ-1 Predator تا ۱۵ برابر بیشتر محمات حمل کرده و سه‌ برابر نیز سریع‌تر حرکت کند.

پهپاد ریپر

پهپاد MQ-9 تاکنون برای انجام عملیات‌های مختلف از جمله اطلاعاتی، شناسایی و هجومی استفاده شده است. در صورتی که ریپر در عملیات‌های شناسایی استفاده شود، توانایی انجام ۳۰ ساعت عملیات را دارد؛ اما در صورت مسلح‌شدن این میزان به ۲۳ ساعت کاهش پیدا می‌کند.

نورثروپ گرومن بی-2 اسپیریت

هواپیمای نظامی خطرناک

در طول جنگ سرد رقابت شدیدی بین آمریکا و شوروی در جریان بود و دکترین‌ نظامی آمریکا نیز همگی حمله به شوروی را در نظر داشتند. آمریکایی‌ها می‌خواستند در یک جنگ احتمالی زیرساخت‌های شوروی را به‌کلی نابود کنند و برای اینکار نیز یک بمب‌افکن منحصربه‌فرد مورد نیاز بود. این بمب‌افکن می‌بایست رادارگریز باشد و بتواند حجم زیادی بمب را در مسافت طولانی حمل کند. پیشنهاد ساخت این هواپیما داده شد و در نهایت شرکت نورثروپ گرومن توانست B-2 Spirit را ارائه دهد.

ارتش آمریکا قصد داشت در ابتدا ۱۳۲ فروند از این هواپیمای نظامی خطرناک را خریداری کند؛ اما فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و البته هزینه‌های زیاد بی 2 اسپیریت باعث شدند که سفارش به ۲۱ فروند کاهش یابد. این بمب‌افکن می‌تواند بمب‌های متعارف و هسته‌ای را با خود حمل کند. شرکت سازنده ادعا می‌کند که B2 Spiit برای مجهز شدن به ۸۰ بمب ۵۰۰ پوندی JDAM که با GPS هدایت می‌شوند یا ۱۶ بمب هسته‌ای ۲۴۰۰ پوندی کلاس B83 هیچ مشکلی ندارد.

هواپیمای نظامی خطرناک

برد عملیاتی این هواپیمای نظامی خطرناک به ۱۱ هزار کیلومتر می‌رسد و می‌توان با یکبار سوختگیری هوایی این میزان را به ۱۹ هزار کیلومتر نیز افزایش داد. بدین‌ترتیب می‌توان گفت که شبح آمریکایی برای حمله به هیچ هدفی در کره زمین محدودیت برد عملیاتی ندارد. به‌عنوان مثال در اولین استفاده عملیاتی، بی‌ 2 اسپیریت از پایگاه هوایی وایتمن در آمریکا به کوزوو پرواز کرد و پس از نابودی هدف به‌خانه بازگشت. این پرواز ۳۱ ساعت به‌طول انجامید.

البته ناگفته نماند که B2 Spirit نیز همانند تمامی هواپیماهای جهان به تعمیر و نگهداری پس از پرواز نیاز دارد. اما فناوری‌های پیشرفته استفاده شده در آن و پروازهای طولانی سبب شده‌اند که این هواپیما پس از هر عملیات تا روزها درگیر تعمیر و نگهداری باشد.

همچنین در هشت هفته اول عملیات بمباران یوگوسلاوی توسط نیروهای ناتو، بی 2 اسپیریت تنها در ۱ درصد از عملیات‌ها شرکت داشت؛ اما توانست ۳۳ درصد از اهداف را نابود کند. این معرفی هیجان‌انگیز به میدان نبرد توانست قدرت B2 Spirit را به رخ تمامی ارتش‌های جهان بکشد تا کسی در رابطه با خطرناک بودن این هواپیمای نظامی تردید به‌خود راه ندهد. بی‌دلیل نیست که هر فروند از این هواپیما ۲.۱ میلیارد دلار قیمت دارد.

به‌نظر شما کدام هواپیمای نظامی خطرناک توانسته یا می‌تواند سرنوشت جنگ‌ها را تغییر دهد و در این لیست حضور ندارد؟