بررسی ۳۰ هزار سال تاریخ بشر درسهای بزرگی را به ما میدهد. اینکه هر چه جوامع در برابر سختیها استوارتر بوده، موفقتر بودهاند.
یک ضرب المثل قدیمی وجود دارد که شاید صحت داشته باشد و میگوید «آنچه تو را نکشد، قویترت میکند». حداقل این چیزی است که بر اساس یک تحلیل جدید که در اول ماه مه در مجله Nature منتشر شده، در مورد تمدنهای بشری در طول 30 هزار سال تاریخ بشر صدق میکند. این مطالعه نشان داد آن دسته از جوامع انسانی باستانی که در سراسر جهان با موانع بیشتری روبرو شدهاند ، در برابر رکودهای اقتصادی آتی نیز سریعتر بهبود مییابند.
فیلیپ رایرس، سرپرست این مطالعه و باستانشناس دانشگاه بورنموث در بریتانیا معتقد است که هر چه بیشتر یک جمعیت با اختلالات یا رکود مواجه شود، به همان نسبت احتمال بیشتری وجود دارد که بتواند در دفعه بعد سریعتر بهبود پیدا کند.
کشاورزان، سختکوش و استوارترین جوامع بشر
او و اعضای تیم تحقیقاتی وی دریافتند که این نوسان بین آسیبپذیری و تابآوری، به ویژه در میان جوامع اولیه کشاورزان و دامداران قوی بوده است. جوامع کشاورزی در طول تاریخ بهطور کلی رکودهای بیشتری را نسبت به سایر جوامع مانند جوامع شکارچی تجربه کردهاند، اما آنها همچنین سریعتر از سایر گروهها از این رکودها بهبود یافتهاند.
داگومار دگروت، دانشیار دانشگاه جورجتاون که تأثیر تغییرات آب و هوا بر تاریخ بشر را مطالعه میکند و در این تحقیق نقشی نداشته میگوید که این مقاله بسیار مهمی است. تحقیقات زیادی در مورد فروپاشی جوامع در مواجهه با تغییرات آب و هوایی وجود دارد، اما تمرکز بر تابآوری و آستانه تحمل بسیار نادرتر است.
مورخان و باستانشناسان مطالعات موردی زیادی را در ارتباط با بحرانهای تک تک جوامع منتشر کردهاند؛ اما مقایسه این تجربیات در طول زمان و مکان دشوار است. این تیم تحقیقاتی دادهها را از 16 مکان باستانشناسی جداگانه در سراسر جهان، از آفریقای جنوبی تا کانادا، با دادههایی که قدمت آنها به 30000 سال پیش بازمیگردد، گردآوری کردهاند.
برای تعیین رکودها و بهبودیهای اقتصادی، محققان از روشی به نام «تاریخ به عنوان داده» استفاده کردند. هر سایت دارای سوابق تعیین تاریخ با کربن رادیویی بود که بر اساس تجزیه کربن-14 (نوعی رادیواکتیو از کربن) سن مواد آلی را تعیین میکند. مطالعات قبلی نشان دادهاند که تعداد تاریخهای کربن-14 موجود برای یک مکان و زمان خاص با جمعیت مرتبط است. هر چه تعداد افراد بیشتر باشد، به معنای فعالیت بیشتر، ساختمانها، تودههای زباله و گودالهای آتش برای حفاری و تاریخگذاری است.
بیشتر رکودهای اقتصادی بررسی شده در این مطالعه در بازههای زمانی چند دههای رخ دادهاند و دلایل متنوعی از تغییرات محیطی تا دگرگونیهای اجتماعی داشتهاند. در برخی موارد، محققان اطلاعات تاریخی یا اقلیمشناسی خاصی در مورد ماهیت آن بحرانها داشتند، مانند سرمای ناگهانی در نروژ که منجر به از دست رفتن محصول شد. ریرس میگوید کشاورزان و دامداران ذاتا ممکن است در برابر فاجعه آسیبپذیرتر باشند، زیرا یک فصل زراعی نامناسب یا خشکسالی میتواند به معنای قحطی فوری باشد؛ اما جوامع کشاورزی و دامداری همچنین ممکن است برای بهبود از فاجعه موقعیت مناسبی داشته باشند.
او میگوید برندگان یا فقط خوششانس هستند یا نوعی فناوری، تمرین، رفتار یا نهاد اجتماعی دارند که به باعث عملکرد بهتر آنها در طول بحران بوده است. در نتیجه احتمال بیشتری دارد که آنها آن جنبه از فرهنگ را منتقل کنند که به فرزندانشان امکان میدهد در آینده زندگی بهتری داشته باشند.
دگروت که در مورد تابآوری در جمهوری هلند در مواجهه با عصر یخبندان کوچک در قرن هفدهم تحقیق کرده است، میگوید یافتههای باستانشناسی با مطالعات موردی تاریخی همخوانی خوبی دارند. او میگوید:
من این موارد را برای یک مطالعه موردی بسیار محدود پیدا کرده بودم و در اینجا نویسندگان آنها را برای مجموعهای بسیار گستردهتر از مطالعات موردی پیدا میکنند.
دگروت میگوید انسانهای مدرن کمتر میتوانند مستقیماً از 30 هزار سال تاریخ بشر درس بگیرند. همه جوامع مورد مطالعه در این پژوهش پیش از صنعتی شدن بودهاند و ممکن است اشتراکات کمی با نظم جهانی امروز داشته باشند. با این حال، ریرس گفت، توانایی مقایسه جوامع و جستجوی الگوها مهم است. دگروت نیز میگوید، این چارچوبی جامع را فراهم میکند که امکان مقابله سیستماتیک با تابآوری را میدهد.